TARIMSAL SAVAŞ YÖNTEMLERİ , ENTEGRE ZARARLI YÖNETİMİ

TARIMSAL SAVAŞ NEDİR?

TARIMSAL SAVAŞ A. İnsanlığa etkileri 1. İnsan popülasyonlarına direkt etkiler (medikal zararlılar) 2. İnsan popülasyonlarına indirekt etkiler (besin kaynakları) 3. Ekonomik önem a. Üretimin azalması b. Maliyetin artışı B. Tarihçe 1. İnsektisitler öncesi dönem 2. İnsektisit dönemi

BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK NEDİR ? NİÇİN ÖNEMLİDİR ? BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİN KATEGORİLERİ ? genetik çeşitlilik tür çeşitliliği ekosistem çeşitliliği kültürel çeşitlilik

Tüm canlı gurupları ve organizasyon seviyeleri ile yaşamın çeşitliliğini ifade eder. Bir bölgedeki genlerin, türlerin ve ekosistemlerin toplamıdır. Yaşamın bütün form ve düzeylerindeki değişikliktir. ...

Belli bir alan içindeki türlerin çeşitliliğini içerir. TÜR ÇEŞİTLİLİĞİ GENETİK ÇEŞİTLİLİK Bir tür içindeki genetik varyasyonlara işaret eder. Bu bir popülasyondaki çeşitliliği ve bir türün farklı popülasyonlarını içerir Belli bir alan içindeki türlerin çeşitliliğini içerir. Ekosistemi oluşturan unsurların çeşitliliğini içerir TÜR ÇEŞİTLİLİĞİ EKOSİSTEM ÇEŞİTLİLİĞİ

ZARARLI NEDİR ? İNSANLARIN AKTİVİTELERİNİ, SAĞLIĞINI, ARAZİSİNİ VEYA OBJEKTİFLERİNİ BOZAN TÜR İnsanlık için sınırlı bir kaynakla rekabet Zararlılık insanlığın değer yargılarına bağlı bir antropogenik öngörüdür

Organizmanın zararlı olarak adlandırılması için bir zarara neden olması gereklidir. Organizmanın zararlı olduğuna karar vermek için zararlanma sonrası zararlının hedef aldığı (beslendiği vb.) organizmada değer (kalite ve kantite) kaybının ortaya çıkması gerekir. Gerçekte bu olay insanoğlunun zarar gördüğünü düşündüğü organizmaya verdiği değer ile ilgilidir.

BİR BÖCEK NE ZAMAN ZARARLI OLUR? Bir böcek yeni bir bölgeye girdiğinde Yeni bir ürün yada konukçu bitki ile karşılaştığında Bir böcek popülasyonundaki değişimler (Genetik) İnsanların aktiviteleri ve alışkanlıklarındaki değişimler

Zararlı oluşumunda dört önemli unsur gereklidir Zararlı tür uygun dönemde olmalıdır. Çevre koşulları zararlının gereksinimlerini karşılamalıdır. Ürün zararlının beslenebileceği dönemde olmalıdır. Yukarıda üç kriter aynı zamanda bir arada bulunmalıdır.

BÖCEK EKOLOJİSİ VE ZARAR DURUMU Bir türe zararlı diyebilmemiz için, o türün ekolojisi hakkında bilgi sahibi olmamız gereklidir. Popülasyon dinamikleri Artış oranı Doğal düşmanlar Taşıma kapasitesi

ZARARLI SALGINLARI Geniş alanlardaki mono kültürler Mevcut besin kaynaklarındaki değişimler Uygun çevresel koşullar (İklim koşulları) Rastgele pestisit kullanımı Rekabet durumundaki değişimler Doğal düşman popülasyonunda ki azalma

ZARARI NE OLUŞTURUR? ZARARIN NİCELİĞİ Zarar sonucunda oluşan düşük ürün miktarı, zararlının yokluğunda oluşacak pazarlanabilir üründen daha düşük olur ZARARIN NİTELİĞİ Ürünün şekil, ölçü, görünüm veya besin içeriğini etkileyen zarar

ZARARIN NİCELİĞİ Ürün kaybı Diğer streslere karşı düşük bitki (veya hayvan) toleransı Hastalık taşınması Yapı ve içeriklerin yıkımı veya imhası

ZARARIN NİTELİĞİ Pazarlanabilirliğin azalması Besin içeriğinin azalması Hastalık taşınması Estetik kayıp

DİREKT VE İNDİREKT ZARAR Ürünlerin yediğimiz kısımlarına direkt zarar veren zararlılar Bir elmadaki elma içkurdu Yediğimiz ürünlerin diğer kısımlarında indirekt olarak zararlı olanlar Bir elma yaprağı üzerindeki yaprak biti Bazı zararlıların hem direkt hemde indirekt zararları vardır

EKONOMİK ZARAR DÜZEYİ Ekonomik zarar düzeyi ; mevcut savaşım yöntemlerinin maliyetine eşit bir değerde zararlının sebep olduğu kayıp düzeyidir. Genellikle kayıp direkt olarak ölçülmez , bundan dolayı biz zararlının birey sayısını ölçü olarak alırız

EKONOMİK ZARAR DÜZEYİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Zararın tipi Ürünün hassasiyeti Ürünün değeri Yönetim masrafları

Ekonomik Eşik her zaman < E. Zarar Düz. EZE ve EZD’de Kullanılan birimler genelde aynıdır Sıklıkla zararlı yoğunluğu Zarar (örn. % deformasyon) EZE & EZD tarla denemeleri aracılığı ile hesaplanan rakamlardır

EZD, zararlının gerçekten ekonomik zarara neden olan en düşük populasyon yoğ. gösterir. Hesaplanmasında Ürünün pazar değeri (V) Her bir zararlının bitkide neden olduğu kayıp (I) Böcek başına üründe meydana gelen zarar miktarı (D) Mücadele yapılsa bile üründe meydana gelebilecek toplam zarar (Mücadele metodunun etkinliği) (K) Birim alana zararlı mücadelesi için harcanan para (C)

K D I V C EZD = Basit EZD modeli Her bir zararlının neden olduğu zarar (ve miktarı) Böcek başına üründe meydana gelen zarar oranı (Mücadele metodunun etkinliği) Birim alana zararlı mücadelesi için harcanan para Ürünün Pazar değeri

Örneğin: 50 milyon/da (zararlı kontrol gideri) (C) Ürün fiyatı 40 milyon/da (V) Her bir zararlı tarafından tüketilen miktar bitki başına 2 yaprak (I) (I)‘da belirtilen miktar tüketimin ürüne yansıması 1 kg-da (D) İlaç uygulansa bile, üründen kaybedilecek miktar ürünün % 10’u (K = 0.1birimi yok) (Mücadele metodunun etkinliği) (K)

K D I V C EZD ´ = . 6 10 1 2 40 50 = ´ EZD 25 EZD 6.25 zararlı- bitki Örnek - devam K D I V C EZD ´ = . 6 10 1 2 40 50 = ´ EZD 25 EZD 6.25 zararlı- bitki

EZD en önemli avantajı tarafsız ve bilimsel temellere dayanmasıdır C EZD = V I D K I, D, ve K laboratuvar ve tarla denemeleri ile saptanır C en kolay saptanacak veridir V bir çok ürün için aşağı yukarı bellidir

Bu değerler içinde en subjektif olanı ürün değeri (v)dir Bu değerler içinde en subjektif olanı ürün değeri (v)dir. Örn: Lymantria dispar C = EZD V ´ I ´ D ´ K Orman Zaman (Hafta) Zararlı Pop. yoğunluğu Belediye Keresteci Yazlık C, I, D, & K değerleri aynı. Yalnızca V değişik.

EKONOMİK EŞİK (EZE) Ekonomik eşik; ekonomik zarar düzeyine ulaşan zararlı popülasyonunu önlemek için önlem almaya başladığımız zarar düzeyidir Ekonomik eşik zararlı sayısı ile ölçülendirilir

EZE nasıl hesaplanır? EZE = EZD/r (2) EZE = EZD/(zararlı populasyonunun değişim oranı) Genel olarak EZE’nin 1/3 kabul edilebilir Daha fazla bilgi için Larry Pedigo’nun kitabı “Entomology and Pest Management”

PRATİKLER TARIMSAL SAVAŞ PRENSİPLERİ VE Tanım : Zararlı böcek popülasyonlarını insan ve çevre sağlığını ön plan alarak, çeşitli yöntemlerle ekonomik zarar düzeyi altında tutmaktır.

TARIMSAL SAVAŞ PRENSİPLERİ VE PRATİKLER HEDEFLER : a. Yararlılık b. Çevresel kalite c. Sürdürülebilir pratikler

TARIMSAL SAVAŞ PRENSİPLERİ VE PRATİKLER STRATEJİLER : A. Hiçbir şey yapmama stratejisi B. Popülasyon yoğunluğunun ( Birey sayısının ) azaltılması 1. Çevresel taşıma kapasitesinin azaltılması 2. Zararlı popülasyonun yaşama ve çoğalma yeteneğinin azaltılması C. Bitki hassasiyetinin azaltılması D. Kombine stratejiler ( B ve C )

TARIMSAL SAVAŞ PRENSİPLERİ VE PRATİKLER TAKTİKLER : 1. Kimyasal Savaş 2. Biyolojik Savaş 3. Kültürel Önlemler 4. Fiziko- mekanik Savaş 5. Genetik Savaşım 6. Biyoteknik Savaşım

TARIMSAL SAVAŞ PRENSİPLERİ VE PRATİKLER 1. Hijyen 2. Problemin Çözümü a. Zararlının tanımlanması b. Durumun değerlendirilmesi c. Eğer gerekli ise hangi uygulama yapılacak d. Uygulama

TARIMSAL SAVAŞIMA KARAR VERMEDE ETKİLİ FAKTÖRLER Zararlı Böcek Türü Zararlının Biyolojisi Zararlının Doğal Düşmanları Konukçu Bitki ve Fenolojisi İklim Koşulları Ürüne Verilen Değer Ve Riske Girmeme İsteği Ekonomik Zarar Düzeyi Maliyetin Potansiyel Yarara Oranı

TAHMİN VE ERKEN UYARI Tarımsal savaş uygulamalarına başlama zamanının ve zararlı yoğunluğunun önceden belirlenerek üreticilerin uyarılması ve zamanında savaşımın uygulanması için geliştirilen bir program.

TAHMİN VE ERKEN UYARI A . Kısa süreli tahminler B. Uzun süreli tahminler Yapılacak işlemler : 1. Örnekleme 2. Zararlı biyolojisinin izlenmesi 3. Zararlının gelişme eşiği ve termal konstantının belirlenmesi 4. Bitki fenolojisi ve zararlı biyolojisi arasındaki ilişkilerin izlenmesi

TARIMSAL SAVAŞ PRENSİPLERİ VE PRATİKLER GELECEK : A. Yeni Problemler 1. Populasyon baskısı problemleri 2. Ekonomik sorunlar 3. Yeni zararlılar 4. İklimsel değişiklikler 5. Seleksiyon baskısı - zararlı direnci B. Yeni Eğilimler 1. Biyoteknoloji 2 . Zararlı Yönetimi

TAKTİKLER

Kültürel Savaş Bitkileri yetiştirirken zararlılara karşı koruyucu tedbirlerin alınması...

Bitkilerin zararlılara karşı gösterdikleri direnç çeşitleri a) Zararlı ile karşılaşmama b) Zararlıyı kabul etmeme c) Zararlıdan etkilenmeme (Tolerans) d) Zararlıyı yaşatmama (Antibiyozis)

Bitkide zararlılara karşı dayanıklılığa etki eden faktörler Bitki morfolojisi: Tüylülük, bitki habitusu, yaprak şekli, yaprak rengi... Bitki anotomisi: Doku yapısı (sert dokulu yulaf çeşitleri Oscinella frit zararına rağmen normal başaklar verirler)... Bitki biyolojisi: Bitkinin yaşı, fenolojisi, erkencilik veya geççilik... (Erkenci buğdayda süne ve kımıl zararı daha az olmaktadır; Erkenci pamuk çeşitlerinde Pembe Kurt ve Dikenli Kurt zararı daha az olur) Bitkinin kimyasal yapısı: Crucifereae'de sinigrin ve sinelbin'in Pieris spp' yi cezbeder, Solanum demissum' da demisin'in Patates böceğine karşı zehirlidir, pamukta gossypol bir çok zararlıya karşı dirençte etkili olur...

Bazı zararlılara karşı direnç gösteren bitki çeşitleri Amerikan asma çeşitleri: Bağ flokserası Amasya elması: E riosoma lanigerum (Hausm.) Fıstık çamı: Marchalina helenica Germ. (Çam koşnili) Fıstık çamı: Çam kese tırtılı Tüylü yapraklı pamuk çeşitleri: Empoasca spp Tüysüz yapraklı pamuk çeşitleri: Bemisia tabaci Sert buğday çeşitleri: Süne Gönen elması: Elma iç kurdu Seyrek daneli üzüm çeşitleri: Lobesia botrana Geççi buğday çeşitleri: Mayetiola destructor Say Erkenci kiraz çeşitleri: Rhagoletis cerasi L.

Sağlıklı üretim materyalinin kullanılması Buğdayda Anguina tritici Pamukta Pembe kurt Patateste Patates böceği ve Patates güvesi Soğanda nematodlar Turunçgillerde Kabuklu bitler ve Turunçgil beyazsineği

Toprak işlemenin zararlılara etkisi Derin işlemenin etkisi Toprak işlemenin mekanik etkisi: Diskli pulluk, toprak frezesi... Kışın toprak işlemesinin etkisi Yazın toprak işlemenin etkisi Toprak işlemenin dolaylı etkisi

Toprak işlemeden etkilenen zararlılar Bozkurtlar Tel kurtları Mayıs ve haziran böceği, Ekin güvesi, Ekin sap arısı, Ekin koşnili, Hububat hortumlu böceği, Kavun kızıl böceği, Dikenli kurt, Pembe kurt

Gübrelemenin zararlılar üzerine etkisi Azotlu gübrelemenin olumsuz etkisi: Yaprak bitleri, Kabuklu bitler ve Kırmızı örümcekler... Azotlu gübrelemenin olumlu etkisi: Şeker pancarı, turp, lahana gibi bitkilerde chrysomelid erginlerinden daha az zarar görme... Potas ve fosforun etkisi: Hücre çeperinin kalın olmasını sağlar, fosfor generatif gelişmeyi etkiler. Kireçli gübrelerin etkisi: Pancar sineği ve sümüklü böcekler gibi zararlıların çoğalmasını olumsuz etkiler. Toprak asitliliğini giderir. Çiftlik gübresinin etkisi: Toprakta yaşayan bir çok zararlının çoğalması için uygun bir ortam oluşturabilir

Ekim zamanının zararlılar üzerine etkisi Yazlık ürünlerde geç ekimin etkisi: bitkinin zararlılara karşı hassas bir dönemde yakalaması, hasat dönemi zararlılarından aşırı etkilenme, geç ekilen mısırda mısır kurdu zararı daha az olur. Yazlık ürünlerde erken ekimin etkisi: bitkinin fide döneminin uzaması sonucu Bozkurtlar ve Thrips gibi erken mevsimde ortaya çıkan zararlılardan etkilenme Kışlık ekimlerde erken ekimin zararı: Tahıllarda Frit sineği (Oscinella frit), Zabrus...

Sık ekimin olumsuz etkileri Meyve bahçelerinde Aphididae ve Coccoidea zararının artması Pamukta emici zararlıların etkisin artması Hava sirkülasyonunun azalması ile nispi nemin artması sonucu zararlıların çoğalması için uygun ortamın oluşması Zararlıların hava akımıyla sürüklenip gitmesinin önlenmesi Atılan ilacın hedefe ulaşmasının da güçleşmesi Yer aletleri ile ilaç kullanma periyodunun kısalması

Sulamanın zararlılar üzerine etkisi Bitkilerin yeşil aksamca zenginleşmesine sebep olması sonucu emici zararlıların artması Tarla içerisinde yüksek nem oluşması sonucu Beyaz sinek gibi yüksek nem isteği olan zararlıları artışına sebep olması Pamuk yaprak kurdu, Çizgili yaprak kurdu ve Yeşilkurt gibi zararlıların yumurta bırakmasını arttırması

Hasat artıkları, hasat zamanı ve hasat şeklinin zararlılar üzerine etkisi Hasat artıklarının etkisi: Avrupa Mısır Kurdu (Ostrinia nubilalis), Pembe Kurt... Tarlada bırakılan patetes yumruları nematodların ve patetes böceğinin çoğalmasına sebeb olabilir.Döküntü tanelerden süren yulaf Frit sineğine konukçu olur.  Geç hasadın etkisi: Fasulyede Bruchuslar, Ekin sap arısı (Cephus cinctus), Yonca hortumlu böceği (Hypera variabilis), Pamukta Pembe kurt ve Çiğit Emici Böceği, kuş ve yabani hayvan. Hasat edilen ürünün gece dışarda bırakılması: Patates güvesinin, Kuru meyve güvesi, İncir kurdu...

Mekaniksel ve Fiziksel Savaş Zararlıların fiziksel veya mekaniksel yollarla yok edilmeleri veya önlenmeleri...

Mekaniksel ve fiziksel savaş Toplama Yerinde öldürme Avlama Zararlı ile bulaşık bitki kısımlarının yok edilmesi Engelleme Ses ve görüntü ile kaçırma Tuzaklara düşürme Yakma Su altında bırakma Sıcaklıktan yararlanma Kuru havadan yararlanma Mineral ve tuzlardan yararlanma Atmosfer gazlarından yararlanma Düşük hava basıncından yararlanma Elektrikten yararlanma Radyoaktif ışınlardan yararlanma

Tuzaklara düşürme Doğrudan savaş için veya populasyon takibi için... Elma iç kurdu, Salkım güvesi, Zeytin sineği, Akdeniz meyva sineği gibi zararlıların populasyonlarının takibi... Işık tuzakları: Değişik renkte... Işık+zehirli madde... Işık+elektrik telleri... Renk tuzakları: Renkli levhalar üzerine yapışkan bir madde... Sarı renkli levhalar (Beyaz sinek, yaprak bitleri, Empoasca'lar)... Renkli kaseler içine su koyularak... Yapışkan tuzaklar: Bağ maymuncuğu (Otiorrynchus spp)' na karşı omca gövdesine sarılan yapışkan bandlar... Depolarda Ostikolu tuzaklar... Renk+yapışkan, feromon+yapışkan... Yem tuzakları: Bozkurtlar ve tel kurtları için havuç, soğan, patates, şeker pancarı parçaları tarlaya atılarak veya toprağa gömülerek... Kışlak tuzakları: Dana burnuna karşı toprağa at gübresi gömülmesi... Yazıcı böceklere karşı(Scolytidae) sonbaharda ağaçlara kuru dallar asılması... Fıstık karagöz kurdu, Elma iç kurduna karşı eski çuval parçaları veya oluklu mukavvalar... Kapanlar: Fare ve sıçanlara karşı... .

Yüksek ve düşük sıcaklıktan yararlanma Yüksek sıcaklıkların kullanılması: 50o C - 24 saat: Tütünde Tatlı kurt (Lassioderma serricorne) 52-54o C - 3-4 saat: Buğday bitleri, Baklagil tohum böcekleri, Ephestia spp., Cadra spp. 60o C - birkaç dakika Tütünde Tatlı kurt (Lassioderma serricorne) 65-72o C - 1-1,5 dakika: Pembe kurt larvaları... 90o C sıcaklık ve nemli hava - 20 dakika: Zararlıların bütün dönemleri Nadasın yakılması Foli ile toprak yüzünü kapatarak doğrudan güneş ısısının kullanılması ile toprak sterilizasyonu: Toprak su ile doyurulur, üzeri 20-30 mikron kalınlığında polietilen ile günün en sıcak saatinde örtülür, toprak yüzü 3-4 hafta kapalı tutulur... Sıcaklık kolayca 55oC'a kadar çıkabilir. Hastalık etmenleri, yabancı ot tohumları, nematodlar, böcekler... Kızgın su buharı veya ısıtılmış su kullanılarak toprak sterilizasyonu: Fideliklerde ve seralarda toprak sterilizasyonu... Sıcak su kullanılması: Yumru, kök, soğan, çelik... Nematod, Kırmızı örümcek, Floksera, Koşniller... Soğan kıskalarının Soğan sak nematodu (Ditylenchus dipsci)’na karşı sıcak su ile muamelesi: 43o C - 3 saat...

Düşük sıcaklıktan yararlanma Zararlıları öldürmekten çok populasyon gelişmelerini durdurma... Depolar havalandırma ile 15°C'nin altına düşürme 4°C - 12 hafta: Tatlı kurt larvaları ölürler. Buzdolabının buzluğunda belirli bir süre tutularak gıda maddeleri paketlerindeki bir çok zararlı öldürülebilir.

Radyoaktif ışınların kullanılması Yüksek frekanslı ışınlarla temasa gelen canlının çok hızlı ve kısa zamanda ortaya çıkan yüksek ısı şoku sonucu ölmesi...   Mor ötesi ışınlar: Çok az derinliğe ancak etki edebilir Kırmızı ötesi ışınlar: Az bir derinliğe etki edebilir... Çuvallanmış ürünlerde Testere dişli böcek (Oryzaephilus surinamensis)... Pirinç biti (Sitophilus oryzae), Ekin kambur biti (Rhizopertha dominica), Arpa Güvesi (Sitotroga cerealella) depolanmış pirinçte 65-70 oC ısı ile 6-22 saniyede öldürülebilmektedirler... Gamma ışınları: Her böcek türü değişik duyarlılık gösterdiğinden, istenilen dozun elde edilmesi problem... Kırma Bitleriyle (Tribolium spp.) pupadan ergin çıkışı 100 krad'a kadar mümkün olmaktadır, fakat 25 krad'tan sonra çıkan erginler sterildir... Tribollium madens’te ise 5 krad'tan sonra ışınlanan yumurta ve larvalardan ergin oluşmamaktadır... Röntgen ışınları: Daha yüksek biyolojik etki... Gamma ışınlarının 12 krad'ta etki ettikleri Buğday bitine karşı röntgen ışınları 5.5-6.5 krad ile etkili olmaktadır...

Bazı böcekler için öldürücü dozlar(Krad) Tribolium confusum: 12.5 Trogoderma granarium: 25 Stophilus granarius: 16 24 saatte bütün böcekler için % 100 öldürücü doz: 250-500 İnsanlar için LD50: 400

BİYOLOJİK SAVAŞ

UNSURLARININ ZARARLI POPULASYONLARI ÜZERİNDEKİ ETKİNLİĞİNİN KORUNMASI, DOĞADA VAROLAN CANLI BASKI UNSURLARININ ZARARLI POPULASYONLARI ÜZERİNDEKİ ETKİNLİĞİNİN KORUNMASI, ARTTIRILMASI DOĞAL DÜŞMANLAR KONUKÇU YADA AV OLARAK ZARARLI ZARARLI POPULASYONUN REGULASYONU

Biyolojik mücadelede kullanılan canlı grupları Omurgalılar (Balıklar) Sürüngenler (Kertenkele) Kuşlar Memeliler Arthropodlar Mikroorganizmalar

Biyolojik Mücadelede kullanılan doğal düşmanlar Parazitoitler Predatörler Patojenler

Parazitoitler (Ekosistem Mühendisleri) Ergin öncesi yaşamlarının belirli bir bölümünü veya tamamını konukçuya bağımlı olarak geçiren ve genelde konukçunun ölümüne neden olan canlı

Parazitoitlerin genel özellikleri Diğer böcekleri parazitlerler Genellikle konukçuya özelleşmişlerdir Genelde ergin öncesi dönemleri parazitik, ergin dönemleri serbest yaşar Parazitoidler 6 takıma ait 86 familyadan bireyleri kapsar

Parazitoitlerin Avantajları Gelişimi tamamlaması için sadece bir konukçuya ihtiyaç duyar Populasyon düşük seviyelerde korunur Konukçu spektrumu dardır

Parazitoidlerin Dezavantajları İklim koşulları ve diğer faktörler konukçu aramayı önleyebilir Yalnızca dişiler konukçu araştırır Genelde en iyi araştırıcılar fazla yumurta koyar (süperparazitizm) Senkranizasyon genelde güçtür.

Beslenme şekillerine göre parazitoitler Endoparazitoid Ektoparazitoid

Beslendiği konukçu dönemlerine göre parazitoitler Yumurta parazitoitleri Larva parazitoitlerileri Yumurta-larva parazitoitleri Larva-pupa parazitoidleri Pupa parazitoitleri Ergin parazitoitleri

Yumurta parazitoiti Trichogramma sp

Yumurta-larva parazitoiti Chelonus oculator

Pupa parazitoiti

Larva parazitoti Cotesia sp

Larva parazitoiti bir ichneumonid

Gregar parazitoid

Gregar parazitoid-braconid pupaları

Parazitoitin konukçu parazitleme davranışı

Konukçusundan beslenen bir parazitoid

Konukçusunu parazitleyen bir wasp

AVCILAR ( PREDATÖRLER ) BİRDEN FAZLA AV TÜKETİRLER AVA ÖZELLEŞME ÇEŞİTLİDİR MONOPHAG OLİGOPHAG POLYPHAG

AVCILAR ( AVANTAJLARI ) AV HIZLA ÖLÜR BİR AVCI BİRÇOK ZARARLIYI ÖLDÜRÜR ERKEK VE DİŞİLER AVLANIR AV/AVCI YAŞAM DÖNGÜLERİNİN SENKRONİZASYONUNDA PROBLEM YOKTUR POLYPHAG AVCI AV POPULASYONU AZALINCA BAŞKA AVA YÖNELİR

AVCILAR ( DEZAVANTAJLARI POLYPHAG AVCILAR AV POPULASYONU DÜŞÜK OLDUĞUNDA KONUKÇU DEĞİŞTİRİRLER BİRÇOK AVCI POLYPHAG DIR İDEAL AVCI MONOPHAG YADA OLİGOPHAG DIR

Predatörler (Avcılar- Ekosistem Emekçileri) Gelişimi süresince birden fazla av tüketen ve avlarına bağımlılık göstermeyen canlılar

Beslendiği konukçu dönemlerine göre predatörler ! Yumurta predatörleri larva predatörleri Pupa predatörleri Ergin predatörleri

Gelin böceği ergini Adonia variegata

Gelin böceği yumurtaları

Gelin böceği larvası

Afitlerle beslenen gelin böceği larvası

Afitlerle beslenen gelin böceği ergini

Predator bir chrysopid

Chyrsopid yumurtaları

Chrysopid larvası

Konukçusuyla beslenen ergin bir hemipter

Predatör-peygamber devesi

Predatör akar

Polifag bir predatör Orius sp

Biyolojik mücadelede Patojenlerin özellikleri Doğal olarak mevcuttur Bazen mikrobial insektisit olarak formülasyonu yapılır Bakteriler Funguslar Ve virusları içerir

Bakterilerin genel özellikleri Böceklerde bakteriler mide yoluyla etkilidir Genelde aktif değildir Enfekte olan böcek yumuşak vücutlu ve pis kokulu bir hal alır

Fungusların genel özellikleri Bir çok tipi (Beauveria, Metahirzium, Entomopthora) mevcuttur Böcek kütikülasına saldırır Genelde toksin üretir Enfekte olan böcek mumyalaşmış görünür

Virüsların genel özellikleri Konukçuya özelleşmiştir Virüs partiküllerinin yayılmasına yardımcı olan doku kırılmasına neden olur Virüs partiküllerinin yayılmasında böceklerin davranışlarını ayarlar Böceklerin larva dönemlerinde etkilidir

Nematotların genel özellikleri Renksiz ve segmentsizdir Bir çoğunun kitle üretimi pahalıdır Steinernematidae ve Heterorhabditidae familyaları en etkili ajanlardır Bu nematotlar bakterilerle (Achromobacter nematophilus) ortak yaşayarak ölüme neden olur Konukçuyu arama davranışları yavaştır

Biyolojik Mücadele Etmenlerinin kullanma Yolları Mevcut faydalıların korunması, etkinliklerinin arttırılması Doğadaki faydalı popülasyonların etkinliklerinin arttırılması (bulaştırma ve kitle salımı) Faydalının İthal dilmesi

Biyoteknik Savaş Zararlıları doğrudan doğruya öldürme yerine, onların doğal davranışlarını dışardan müdahale ile amaca uygun bir şekilde yönlendirerek populasyonlarını düşürme...

Biyoteknik savaş yolları Cezbetme Kaçırma Yemeyi engelleme Yemeyi arttırma Feromonların kullanılması Büyüme ve gelişmenin engellenmesi Kısırlaştırma Gen aktarılmış bitkilerin kullanılması

Cezbetme Böcekleri cezbetmek için kullanılan özel kimyasal maddelere çekici, cezbedici veya "atraktant" ismi verillir. Akdeniz Meyve sineği için: Hydrolyze Protein" ve sentetik "Trimedlure" savaşında... Türkiye’de “Ziray” Şark Meyva sinegi (Docus dorsalis) erkekleri için: “Methyleugenöl Işık tuzakları Renk tuzakları Yem tuzakları: Sineklere karşı şekerli maddeler... Konukçu bitki parçaları ile zararlıları bir yere toplama: Soğan parçaları ile Soğan Sineği (Phorbia antiqua), Ormanlarda Iipid'lere karşı tuzak ağaçlar... Zararlıları belirli bir yere çekmek amacı ile çekici bitki yetiştirilmesi...  

Kaçırma Kaçırıcılar zararlıların belirli bir yere gelmelerini engelleyen maddelerdir. Bunlara itici, kaçırıcı veya "repellent" ismi verilir. Sivrisinek ve karasineğe karşı başarı ile kullanılanlar... Kuş sürülerini kaçırmak için kullanılanlar. İğrenme duygusu yaratanlar, panik yaratanlar... Yaban hayvanları ve ev hayvanlarına karşı şaşırtma ve ısırmayı önleme maddeleri. Düşük yağ asitleri ve katran yağları... Köpeklere karşı konsantre aromatik yağlar ve hardal yağı... Sürgünleri ısırmayı önleme maddeleri: petrol , katran yağı, kum... Patates Böceği, Yazıcı böcekler, bazı cicadellid'ler ve Şark Meyva Güvesine karşı kullanılan kaçırıcı maddeler de vardır.

Yemeyi arttırma Yemeyi arttırıcı maddelere Phagostimulant adı verilir. Lahana kelebeği için Hardal yağı... Pamuk hortumlu böceğinde için Pamuk yağı...

Yemeyi engelleme Zararlıların bitkiyi yemesini engelleyen maddelere Phagodeterrent denir. Zararlıyı itme, kaçırma özelliği yoktur, zararlı beslenemediğinden ortamı terk eder veya açlıktan ölür. Etki yolu zararlının bu madde ile bulaşık bitkiyi konukçu olarak kabul etmemesi şeklindedir. Uygulamada ilacın bitkinin her tarafına iyice kapatması önemlidir. Bir yaprak fungisidi olan fentinasetat (Brestan) Patates böceğine ve Pamuk yaprak kurduna, Tributylkalay preparatları da farelere karşı etlidir. Orman ağaçlarının gövdelerine sürülen bazı kimyasal maddelerde bunların yenmesini önleyebilmektedir.

Feromon'ların kullanılması Bir türün bireyleri arasındaki çeşitli ilişkilerin düzenlenmesi amacı ile salgılanan kimyasal maddelerdir. Genellikle türe özgü maddelerdir. Feromon çeşitleri: Seks feromonlorı, alarm feromonları, afrodisiac (çiftleşmeyi arttıran) feromonlar, toplanma feromonları, iz-işaret feromonları, kraliçe feromonu... Cinsel feromon’lar: Daha çok dişiler neşreder. İpek böceği (Bombyx mori L.), Kırtırtılı (Lymantria dispar L.), Amerikan hamam böceği (Periplaneta amirecana L. )... Bazı arı (Apidae) erkeklerinin de cezbedici koku yaydıkları bilinmektedir. Çok düşük konsantrasyonlarda etkili olmaktadırlar. İpek böceğinin dişileri tarafından çıkarılan bombykol adı verilen feromona, 1013 defa seyreltildiğinde de, erkeğin ses ile tepki verdiği görülmüştür. Etki mesafeleri: Bombyx mori: 11 km; Callosamia promethea: 4.5 km; Porthetria dispar: 3,8 km. Yalnızca 100 m.'ye kadar etki eden, seks feromonlarının kullanılması mümkün olmayan böcekler de vardır. Sentezi yapılanlar: Bombykol: B. Mori; Gyptol, Gyplure: Limantria dispar; Hexalure: Pectinophora gossypiella, doğaldan daha üstün çekme gücüne sahiptir...

Feromonların kullanım şekilleri Populasyon takibi: Elma iç kurdu, Erik iç kurdu (Cydia funebrana), Şark meyve güvesi (Cydia molesta), Avrupa mısır kurdu(Ostrinia nubilalis)... Erkeklerin şaşırtılarak çiftleşmenin önlenmesi: Elma iç kurdu (ABD), Pembe kurt... Kitle halinde yakalayıp yok etme: Zehirli tuzaklara vs ile birlikte, zararlının çok düşük populasyonlarında, dar bölgelerde ve mikroklimalarda, Lepidoptera'da... En basit durum kafes içerisinde bir dişi böceğin kullanılması; bu şekilde bir Diprion similis dişisi ortalama 1000 erkeği cezbetmiştir. Kemosterilantlarla birlikte kullanarak böceklerin kısırlaştırılması Sosyal feromon’lar ile bir yerde toplama: Ipid'ler... İz feromonları ile yumurtlamayı engelleme: Akdeniz meyva sineği, Kiraz sineği, Zeytin sineği...

Büyüme ve gelişmenin engellenmesi Bu amaçla kullanılan kimyasal maddelere böcek gelişme düzenleyiciler (Insect Growth Regulator: IGR) adı verilir. Başlıca iki gruptandırlar: Gençlik hormonu analogları (JHA) ve kitin sentezi engelleyicileri. Gençlik-hormonu (Juvenilhormon) "Neotenin" erginlerde gelişmeyi ve deri değiştirme hormonu "Ecdyson" larvalarda deri değiştirmeyi engeller. Bunlar feromon’lar gibi spesifik değildirler, ama etki spektrumları oldukça dardır. Daha çok böceklerin ergin öncesi dönemlerine etki ederler. Etkileri uygulamadan birkaç gün geçtikten sonra görülmeye başlar. Böcek fizyolojisinde özgü bazı süreçleri etkiledikleri için, sıcak kanlılara etkileri önemsizdir. Juvenil hormon analogları (JHA): Embriyo gelişme düzenini bozmak, başkalaşımı ve deri değiştirmeyi aksatmak için kullanılırlar. Yaprak bitleri, kelebek tırtılları ve bazı coleopter’ler... Depo zararlılarına karşı kullanılan preperatları... Kitin sentezini bozan ve deri değiştirmeyi önleyen maddelerin kullanılması: Kullanımları hızla artmaktadır. Difluron (Diflubenzuron): Etki spektrumu ve kullanım alanı oldukça geniştir.

Kısırlaştırma “Otosidal savaş“, "kendi kendini yok etme“, "Genetik savaş" veya, genellikle erkek bireyler kısırlaştırıldığı için, "Kısır erkek tekniği" adı verilmektedir. Radyoaktif ışınların kullanılması Radyoaktif ışınlar canlılarda yumurta ve sperm hücrelerinde bölünmeyi aksatarak, heterozigotların meydana gelmesine sebep olarak, zigotun ölümüne sebep olarak, üreme hormonlarının aktivitesini engelleyerek ölüme veya kısırlığa sebep olabilirler. Işınlama masraflı ve teknik bilgi ve teknik donanım gerektirir. Kemosterilantların kullanılması Daha kolay ve daha ucuzdur Hedef alınmayan canlılar için tehlike yaratabilir. Cezbedici maddeler ve ışık tuzakları ile birlikte kullanılabilirler. Kullanılan kimyasal maddelerin çoğu kontak etkilidir. Uyumsuz ırkların erkeklerinin kullanılması

Kısırlaştırmanın başarısı için gerekli şartlar Zararlı populasyonunun sınırlı bir alanda bulunması Populasyonunun büyüklüğünün tahmin edilmesi ve kısır erkek sayısının ona göre belirlenmesi Zararlının populasyonunun çok yüksek olmaması Zararlının eşeysiz ürememesi, erkeğin birden fazla dişi ile çiftleşmesi, dişilerin birden fazla erkekle çiftleşmemesi Erkeklerin kitle halinde laboratuarlarda üretilebilmesi Kısır erkeklerin aktif olması Ergin erkeklerin doğrudan zararlı olmaması

Kısırlaştırma için başarılı örnekler Callitroga hominivorax: Sığırlarda zararlı olan bir sinek... İlk başarılı uygulama... 1955 yılında A.B.D.'de Curacao adasında... Uygulama, erkek sineklerin gamma ışınlaması ile kısırlaştırılarak, uçaklarla bol sayıda salıverilmesi şeklinde olmuştur.   Kavun Sineği (Dacus cucurbitae): Rota adasında, Guam adasında, Japonya’da Kume adasında Akdeniz meyve sineği: Havai ve Kapride, Kanarya Adaları (İspanya), Los Angeles. Meksika-Guatemala sınırında, günde 100 milyon kısırlaştırılmış erkek bırakarak, Akdeniz meyve sineğinin Meksikaya ve Kuzey Amerikaya girişinin önlenmesi... Meksika meyva sineği (Anestrepha ludens) : California'da kemosterilant tepa kullanılarak... Soğan sineği (Hylemia antiqua): Hollanda’da... Kiraz sineği (Rhagoletis cerasi): İsviçre’de... Zeytin sineğiği (Dacus oleae): Yunanistan’da... Kara sinek, Pamuk hortumlu böceği, Patates böceği, Elma iç kurdu, Khapra böceği, Pembe kurt...

Uyumsuz ırkların erkeklerinin kullanılması ile kısırlaştırma Aynı türün değişik coğrafi populasyonları arasındaki uyumsuzluktan yararlanma... Çiftleşmede uyumsuzluk olmaması, döl vermede uyumsuzluk olması... Culex pipiens'in Hamburg populasyonundan bir erkeği Londra populasyonundan bir dişi ili çiftleştirildiğinde, dişi normal sayıda yumurta bırakmakta, fakat bu yumurtalardan hiç larva çıkmamaktadır. Culex pipiens ile uyumsuz populasyonun kitle üretiminden elde edilen erkeklerin kullanılmasıyla yapılan arazi denemelerinde, iyi izole edilmiş küçük bir köyde 12 hafta (5-6 döl) içerisinde sivrisinek populasyonu tamamen döl vermeyen bir populasyona kadar indirgendi. Uyumsuzluk gösteren ırktan seleksiyon ile öteki ırkın normal erkeklerine göre daha aktif erkeklerin elde edilmesi de mümkün olmaktadır.

Transgenik bitkilerin Kullanılması Zararlılara karşı dirençte anlamlı karakterlerin bir bitki çeşidine aktarılması şeklinde olabileceği gibi, zararlılarda hastalık oluşturan bir etmenin bir bitki çeşidine aktarılması şeklinde de olabilir. Uygulama da en çok karşılaşılan örnek böceklerde hastalık oluşturan bir bakteri olan Bacillus thuringiensis (Bt)’in bazı kültür bitkisi çeşitlerine aktarılması şeklindedir... Bacillus thuringiensis toksinleri salgılayan geliştirilmiş kültür bitkisi çeşitleri bir çok anahtar zararlının kontrolünde başarılı olmaktadır. Bt pamuk çeşitlerinin kullanımı ilaçlama sayısının düşürülmesi yanında Entegre mücadele programlarının uygulanmasına da önemli katkılarda bulunmaktadır. Arizona’da 1995’ten 1999’a ilaçlama sayısının 6’dan 2’ye kadar düşmesinde Pembekurt kontrolünde Bt pamuk çeşitlerinin kullanılmasının önemli katkısı olmuştur; Bt çeşitlerin kullanılması bazı ülkelerde tartışma konusudur. Tartışmanın nedeni Bt proteinlerinin insan ve çevre sağlığı açısından sorun yaratma ihtimalidir.

KİMYASAL SAVAŞIM ZARARLI POPULASYONLARINI KİMYASAL MADDELER KULLANARAK EKONOMİK ZARAR DÜZEYİ ALTINDA TUTMAK PESTİSİT : Zararlı öldürücülerin genel adı İnsektisit : Zararlı böcek öldürücü Akarisit : Kırmızı örümcek öldürücü Nematicit : Nematod öldürücü

KİMYASAL SAVAŞIM KOLAY UYGULANABİLİR UCUZ HIZLI ETKİLİ

KİMYASAL SAVAŞIM İnsektisitlerin İsimlendirilmesi : Aktif Madde adı : CARBARYL Ticari Preparat Adı SEVİN Kimyasal Adı : 1- naphthyl N-methylcarbamate

KİMYASAL SAVAŞIM İnsektisitlerin Sınıflandırılması : Uygulama Metoduna Göre Kimyasalın doğal Yapısına Göre Kimyasal yapısına Göre Etki Mekanizmasına Göre

KİMYASAL SAVAŞIM UYGULA METODUNA GÖRE İNSEKTİSİTLERİN SINIFLANDIRILMASI A . Mide Zehirleri agız yoluyla alınmalı ; mideden absorbe olmalı B. Sistemik İnsektisitler bitki ve hayvanlarda değişik organ ve dokulara taşınırlar C. Kontakt ( Değme ) Zehirler vücut duvarından absorbe olurlar D. Fümigant ( Solunum Zehiri )’ lar trachaelerden absorbe olurlar

KİMYASAL SAVAŞIM KİMYASAL MADDENİN DOĞASI VEYA KAYNAĞI A. İnorganik maddeler yapılarında karbon atomu yok ağır metaller B. Organik maddeler doğal organik maddeler bitkisel kökenliler mineral yağlar sentetik organik maddeler modern insektisitler

İNSEKTİSİTLERİ KİMYASAL YAPILARINA GÖRE KİMYASAL SAVAŞIM İNSEKTİSİTLERİ KİMYASAL YAPILARINA GÖRE SINIFLANDIRILMASI Organik Fosforlular Karbamatlılar Pyrethroidler Klorlandırılmış hidrokarbonlar Bitkiseller Diğer Kimyasal Sınıflar Mikroorganizmalar

ENTEGRE ZARARLI YÖNETİMİ Zararlı arthropodların populasyonlarını tolere edilebilir düzeyde tutabilmek amacıyla , insan ve çevre sağlığını ön planda tutarak , çeşitli engelleyici, baskılayıcı ve düzenleyici savaşım taktik ve stratejilerini planlı bir şekilde uygulamak

ZARARLI YÖNETİMİNİN TARİHÇESİ M.Ö. 8000 - M.S. 300 ÇEŞİTLİ SAVAŞIM TAKTİKLER GELİŞTİRİLMİŞTİR Kültürel Önlemler Sülfür Bileşikler Botaniksel İnsektisitler Civa ve Arsenik M.S. 300 BİYOLOJİK SAVAŞLA İLGİLİ İLK KAYIT M.S.1400 ZARARLI ARTHROPODLARLA İLGİLİ ÇALIŞMALAR

ZARARLI YÖNETİMİNİN TARİHÇESİ 1880 li Yılların Başında Çiftçiler Toprak işleme pratiklerini geliştirdiler Kimyasalları uygulamaya başladılar Faydalı organizmalardan yararlanmayı düşündüler Bu yaklaşımlar holistik olarak ortaya çıktı fakat, uygulayanlar bu yöntemlerin zararlı populasyon dinamiklerini nasıl ve niçin etkilediğini bilemediler

ZARARLI YÖNETİMİNİN TARİHÇESİ 1940 lı yıllarda Sentetik Organik İnsektisitler geliştirildi ve geniş alanlarda kullanıldı 1934 yılında 34 pestisit kullanımda idi 1970 yılında 900 pestisit ruhsatlandı 1980 yılında 1250 den fazla pestisit kullanımda idi İnsektisitlerin bu belirgin başarısı geniş alanlarda ve gelişi güzel kullanılmalarına neden oldu. Tarımsal savaşın hedefi zararlıların eradikasyonu olarak tanımlanmaya başladı

ZARARLI YÖNETİMİNİN TARİHÇESİ Sentetik organik insektisitlerin dominant zararlı yönetim yaklaşımı olarak öne çıkışı kimyasal bir karmaşaya yol açtı Bu karmaşıklığın sonucu olarak : Yeşil Dönüşüm Zararlı yönetim pratikleriyle ilgili sonuçlar alınmaya başladı Rachel Carson tarafından yayımlanan Silent Spring in takiben gelişi güzel insektisit kullanımının arkasındaki soruların cevapları aranmaya başladı

ZARARLI YÖNETİMİNİN TARİHÇESİ ‘ En iyi böcek ölü böcektir ‘ yaklaşımı yeniden gözden geçirildi. Dünya çapında böceklerin neden olduğu zarar % 48 Daha toleranslı yaklaşımlar geliştirildi : Tüm zararlılar kötü değildir Zararlı arthropodların neden olduğu zarar her zaman tolere edilmez değildir. Zararlıların eleminasyon ve /veya eradikasyonu holistik yaklaşımlardı bunların yeniden gözden geçirilmesine neden oldu

ZARARLI YÖNETİMİNİN TARİHÇESİ IPM çalışmaları 1960 lara kadar çok yavaş gelişti Çünkü : Efektif ve ucuz sentetik organik insektisitlerin bolluğu Pestisitlerin çevre üzerindeki uzun süreli etkileri konusunda sınırlı bilgi Kimyasal savaşım alternatifi çok az sayıda savaşım yöntemi vardı

NİÇİN IPM DİRENÇ YENİ ZARARLILARIN ORTAYA ÇIKIŞI ÇEVRESEL BULAŞMA

DİRENÇ Zararlılar çoğunlukla hızla insektisitlere karşı direnç mekanizmaları geliştirdiler. Kara sineklerinde 2 yıl içinde DDT ye karşı direnç belirlendi 20 yıl içinde sivrisinek savaşımında düzineden fazla insektisitte direnç görüldü Pamukta , yeşil kurt ve yaprak kurdu tüm ruhsatlı insektisitlere direnç kazandı Üreticiler bir sezonda 10-20 enderde olsa 60 kez ilaçlama yaptılar

DİRENÇ 1944 yılına kadar 44 insektisit dirençi belgelendi 1992 yılına kadar 500 den fazla Bugün yeni insektisit sınıflarına karşı bile çok sayıda dirençle ilgili problem yaşanmaktadır

YENİ ZARARLILARIN ORTAYA ÇIKIŞI Agroekosistemlerde yoğunluk nedeniyle diğer zararlı böcek türleri burayı terkederken bazı türler asıl zararlı haline geçerler. Bilinen zararlı tür üzerindeki doğal baskı unsurları yok olur . Doğal düşmanlar üzerindeki olumsuz etkiler Yeni zararlı türler insektisitlere direnç kazanırlar

ÇEVRESEL BULAŞMA Birçok pestisitin kullanıldıktan uzun süre sonra bile kimyasal yapıları bozulmaz ve biyolojik aktiviteleri kaybolmaz. Biyo akümülasyon Dikkatsiz kullanıma bağlı toksisite problemleri Zehirlenme Karsinogenesis Teratogenesis Onkogenesis

Ve Spread Spring’in etkileri… İlaçlar ve firmalar hakkında toplum düşüncesi değişmeye başladı 1970 – EPA kuruldu 1972 – DDT yasaklandı 1973 – IBP projeleri başlatıldı* Zararlı kontrolunun sisteme bağlanması Karar mekanizması ile ilgili programlar *INTEGRATED PEST MANAGEMENT:Historical Perspectives and Contemporary Developments. Annual Review of Entomology, January 1998, Vol. 43: 243-270 (Marcos Kogan)

1975 – İlk IPM kitabı yazıldı, Metcalf & Luckman 1970’lerde IPM düşüncesi 1975 – İlk IPM kitabı yazıldı, Metcalf & Luckman 1978 – Kentacky eyalet çapında IPM programı başlatıldı

IPM destek görmeye başladı.. 1984 – IPM bütçeden pay almaya başladı (USA’da) 1993 – Ulusal IPM girişimi: 2000 yılından önce USA’da ürünün % 75’inde IPM hedeflendi 2000 – “Ürün deseni” ve “Stratejik IPM planları”nın oluşturulması

IPM KAVRAMI Temel ilkeler yeni değildir. Bilim adamları aşağıdaki ilişkilerin varlığında hem fikirdirler. Böcek ve hastalıklar ekosistemin birer bileşenidirler Bu organizmaların aktiviteleri bitki gelişimi/ üretim ve insan/hayvan sağlığını etkiler. Bu organizmaların aktiviteleri yönetim objektifleri ve planlanması ile bozulur.

IPM KAVRAMI IPM ekolojik prensiplere dayanmaktadır IPM metodolojisi kombine taktikleri içerir IPM in fonksiyonel hedefi , zararlı populasyonunu tolere edilebilir düzeyde tutmaktır. Ekonomik,ekolojik ve sosyal değerler tolere edilebilir düzeyin tanımlanmasında kullanılır IPM toplam kaynak yönetim sisteminin bir bileşenidir..

ZARARLI PROBLEMİNİN ANALİZİ ZARARLININ ÖNEMİNİN BELİRLENMESİ Zararlıya hassas olan bitkiler arazinin ne kadarını kaplamaktadır ? Zararlı ürün kaybını nasıl oluşturmaktadır ? Zararın sınırları tarla düzeyinde ve ulusal ekonomi düzeyinde nedir ? Etkili mücadele metotları nedir ve bunların ekonomik değeri nedir ?

ZARARLI PROBLEMİNİN ANALİZİ Ürün Kaybının Tanımlanması : Potansiyel ve gerçek ürün miktarı arasındaki fark Ürün Kaybının Değerlendirilme Metotları : - Kafes Denemeleri - Tek Bitki Denemeleri - Kimyasal Tarama Denemeleri - Alternatif Kontrol Metotlarının Test edildiği denemeler - Tarlada bloklar halinde farklı enfeksiyon oranlarında yapılan denemeler

ZARARLI PROBLEMİNİN ANALİZİ Örnekleme Metotlarının Seçimi Öncelikle şu soruları sormalıyız : - Örnekleme ne kadar zaman alacak? - Maliyeti nedir ? - Hatalı kararlar verildiğinde risk ne kadardır ? - Bu metotları kim geliştirmiştir ? - Kalitatif ve kantitatif metotlar uygulanmalımıdır ? - Data surveyleri için gereksinimler nedir ? - Farklı kullanıcılar için ne düzeyde bir birikim gereklidir ? - Sürekli olarak hangi metotlar kullanılmaktadır?

ÖRNEKLEME METOTLARI Tesadüfi Örnekleme Sistematik Örnekleme Tekrarlanan Örneklemeler Farklı Yoğunlukta Örneklemeler

ZARARLI KARAKTERİSTİKLERİ Zararlı organizmanın biyolojik özellikleri : - Bir yıl içinde yada bir üretim periyodunda verdikleri döl sayıları - Populasyonları ya da döller karışıyormu yoksa ayrı ayrı mı? - Zararlının konukçularının sayısı nedir? - Yaşam yeri nasıldır ( açık ta mı , bir bitki bölümünün içinde mi , yada toprakta mı )

IPM YAKLAŞIMLARININ YAYGINLAŞTIRILMASI IPM projelerinin objektifleri Projenin başarılı olabilmesi için hedef grubun tümünün üst düzeyde bir katılımı gereklidir. Projenin dizayn edilme sürecinde , yaygınlaştırma stratejisi özenle hazırlanmalıdır

IPM İN YAYGINLAŞTIRILASINDAKİ ENGELLER Geleneksel yaklaşımlar topluluğun karakteridir. Hedef gruptaki yaşlıların çoğu okuma yazmayı çok az bilirler. Sosyo-kültürel davranışların temeli yada geleneksel normlar , yeniliklerin yerini alır. Aile yaşamı finansal veya ürünsel bir riski göğüsleyemez. Yeni üretim metotlarına ayrılacak çok az yada hiç finansal imkan yoktur(Likidite )

IPM İN YAYGINLAŞTIRILASINDAKİ ENGELLER Gelişmekte olan ülkelerde yayım servislerinin uygulamaları etkisizdir ve bu ilave bir engeldir. Yayımda çalışanlar gelişmeden uzak kalırlar Gerekli araç – gereç yetersizdir Bürokrasi nedeniyle , yayımda çalışanlar etkinliklerini kaybederler Yayım ve araştırma arasındaki gerekli koordinasyon yoktur Merkeziyetci karar verici yapısı nedeniyle , yayımcıların motivasyonu olumsuz etkilenmektedir Yayımcılar çoğunlukla sayısız farklı görevler üstlenirler Modern yayım ilkelerinin kullanımı çoğunlukla tesadüfidir Yayım mesajları çiftçilerin ihtiyaçlarını içermeyebilir.

IPM İN YAYGINLAŞTIRILASINDAKİ ÖZEL ENGELLER IPM in yüksek düzeydeki kompleksliği Gerçekte, çok sayıdaki üründe kimyasal pestisit kullanımının maliyeti sanıldığından düşüktür. Kimyasal pestisitlerin pazarlanmasıyla ilişkili etkiler Yayım servislerinin çiftçilere karşı hazırlıklı olmaması, IPM prensiplerini bilmemeleri

IPM İN KOMPLEKSLİĞİ IPM , kimyasal savaşa oranla çok daha fazla birikim ister , özellikle agroekosistemdeki ilişkiler konusunda Bu konu yayımdaki güçlüklerin temelinde yatar. Ekonomik zarar eşiklerinin çiftçiler tarafından kabul edilmesi , kullanılması son derece zordur. Pestisitler çok hızlı etkilidirler , kimyasal savaşın yönetimi daha kolaydır.

Kimyasal savaş uygulamalarının maliyeti birçok üründe çok düşüktür. Gelişmekte olan ülkelerdeki tecrübeler göstermiştir ki bir tarımsal yeniliğin kabulü için genellikle % 30 civarında bir gelir artışı oluşturması gerekmektedir. Normal olarak kimyasal savaşım nadiren tüm üretim maliyetlerinin % 30 unu oluşturur. Genellikle % 5 ila % 25 arasında kalır. IPM kimyasal savaşa oranla daha fazla işgücüne ihtiyaç gösterir. IPM düşük verimi kabul edebilir , ancak asıl önemli olan doğal dengenin oluşmasına yardımcı olur. Ürün nöbeti IPM in en temel yaklaşımlarındandır. Dayanıklı varyetelerin seçimi, karışık üretim, maksimum ürün elde etmeyle ilgili objektifler kısa sürede IPM in , geleneksel yaklaşımlarda karşılaştırlabilmesine olanak sağlar.

IPM in faydaları Ipm stratejilerinin uygulanması sonucu , Kullanıcılarda bu kimyasallardan ortaya çıkan sorunlar en aza iner, Direnç gelişimi önlenmiş olur, Aynı zamanda harcamalar kesilir. Kimyasal savaşın negatif etkileri uzun sürede ortaya çıkar , Ekonomik olarak kimyasal savaşın ekonomideki olumsuz etkilerinin birçok üretici tarafından anlaşılması çok güçtür. Her zaman kimyasal savaş , kimyasal olmayan yöntemlerin rakibidir ve IPM stratejilerinin uygulanmasının önemli bir engeli olarak kabul edilmektedir.

Kimyasal Endüstrinin Etkileri Kimyasal endüstrinin yayım aktiviteleri IPM i engeller. Kimyasal endüstrinin yayımcıları iyi eğitilmiştir ve çoğunlukla çok başarılıdırlar Gelişmekte olan ülkelerde pestisitler kalite standartları çoğunlukla problemlidir. Yayım aktiviteleri satışa yöneliktir. Kimyasal endüstri tarım politikalarını etkiler. Kimyasalların yarattıkları sorunların önemsizliği konusunda rol oynarlar.

Özel Bitki Koruma Yayım Servisi Gelişmekte olan ülkelerde yayım çalışmaları genel olarak bir holistik yaklaşım olarak sürdürülmez. Yayım organizasyonları arasındaki ortak iş yapma alışkanlıkları azdır. Yayım çalışanlarının eğitimlerindeki farklılıklar

IPM in Yaygınlaştırılmasındaki Olası Problemlerin Çözümü Çiftçilerin yenilikleri kabulünü sağlamak, Başarılı bir yaygınlaştırma stratejisi için ön koşullar IPM in komplekliği ve hedef grubun oryantasyonundan elde edilen sonuçlarla , uzun süreli bir proje oluşturulmalı. Hedef grubun ve onun problemlerinin öncelikle tanımlanması Projeye katılan tüm enstitülerin , organizasyonları ve STK ların arasında ortak davranışların geliştirilmesi Tüm bu katılımcıların proje konusunda aynı fikirde olmaları ve proje hedeflerini ve stratejisini kabulleri gereklidir.

Yayım Stratejisinin Planlanması Yayım stratejisi için temel gereksinimlerin analizi Yayım materyalinin gözden geçirilmesi ve revizyonu Planlama ve yayım sürecine hedef grubun katılımı Yayımcıların ekspertiz raporlarının karşılaştırılması IPM için Pazar koşullarının değerlendirlmesi

Yayım Mesajlarının Kompleksliğinin Azaltılması Çiftçiler stratejiyi anlayabilmelidirler, Uygulama safhasında pilot çiftçilerle yayınlaştırma demostrasyonları yapılmalıdır Küçük öğretim üniteleri ve pratik ekzersizler yaparak öğretim süreci hızlandırılmalıdır.

Yayım Organizasyonu ve Personel Yönetimi Tüm kırsal yayım organizasyonlarının yayım aktivitelerine katılımının sağlanması Tüm yayım personelinin eğitimi Araştırma enstitüleriyle ortak çalışma Bir haberleşme ağının kurulması Bir yönetimsel enstrüman olarak, etkili rapor oluşturma becerisinin arttırılması

IPM yaygınlaştırılmasında yayım materyalinin kullanılması Yaygınlaştırma için farklı medianın kullanımı Tüm yayım enstrümanlarının kullanımı Yayım materyallerinin test edilmesi ve geliştirlmesi Yayım metodlarının eğitiminin yapılması

Tarla Koşullarında IPM yaygınlaştırma stratejisinin öncelikleri Ürün çiftçiler için çok önemli olmalıdır Üretim sürecinde kimyasal savaş uygulamalarının toplam maliyetteki oranı yüksek olmalıdır Uygulanacak olan mücadele yöntemleri kimyasal savaşa oranla önemli bir avantaj sağlamalı yada üründe önemli artışlar yaratmalıdır Stratejiler üreticiler için düşük risk taşımalıdır Uygulanacak alternatifler IPM e uygun olmalıdır.

Kimyasal Endüstrinin Etkisinin Azaltılması Politik karar vericilerin katkısı Kimyasal savaşa kredi yada vergi iadesi verilmemeli Politik grupların bitki koruma konusunda bilgilendirlmesi Kimyasal savaş ilaçlarının ruhsatlandırılması,ithali,dağıtımı ve kullanımı konularında uluslar arası kurallara uyumlu olarak düzenlemeler yapılmalı Sorumluluk sahibi endüstriyel firmalarla işbirliği yapılmalı

ETKİLERİN ÖLÇÜLMESİ IPM projesinin izlenmesi ve değerlendirilmesi Hedeflerle mevcut durumun karşılaştırılması Etki değerlendirmesinin düzeyi

IPM projesinin izlenmesi ve değerlendirilmesi Proje yönetiminin izlenme ve değerlendirilmesinin kolaylaştırılması İ&D için objektifleri temel alan bir planlama Objektif ve sonuçlarla ilgili bilgilerin izlenmesi ve değerlendirilmesi için indikatörlerin belirlenmesi Proje yönetiminin bir görevi olarak veri toplanması Veri toplama bedeli faydadan az olmalı Tüm sonuçlar özet bir formda olmalı Projenin başlangıçıyla sonraki arasındaki karşılaştırma yapılabilmeli Anahtar veri kaynakları : surveyler ve tarla denemeleri Spesifik konulardaki bilimsel çalışmalar

SOSYO EKONOMİK SURVEYLER Örnek Büyüklüğü Kriterleri Etkinin İzlenmesi içinKontrol alanındaki surveyler TARLA DENEMELERİ Proje Etkilerinin ölçülmesi için tarla denemeleri Sonuçların projeyi temsil edebilir olmasının sağlanması

Hedeflerle mevcut durumun karşılaştırılması Eğitim kursların etkilerinin ölçülmesi Çiftçilerin adaptasyon oranları Çiftçilerin bilinç düzeylerinde gelişim Değişimin sınırları Önerilen metotların yaygınlaştırılması Zararlı populasyonlarındaki değişim Ulusal ekonomiyle ilgili indikatörler Sosyal ve ekolojik indikatörler

Etki değerlendirmesinin düzeyi Çiftlik düzeyinde değerlendirme Proje yürütücüsü kurum düzeyinde Tüm ekonomi düzeyinde

ÇİFTLİK DÜZEYİNDE ANALİZ Hedef grup için projenin sürdürülebilirliğinin garantisi yalnızca ekonomik faydadır Çiftçi ailesinin geliri belirlenmeli Risk analizi Genel sınırlayıcılardaki değişimin değerlendirilmesi

Kurumsal Düzeyde Analiz Proje etkilerinin sürdürülebilirliğinin değerlendirilmesi Proje başarısının sürdürülebilirliği için gerekli olan en küçük girdiler hesaplanmalı İçsel etkilerin değerlendirilmesi

Ekonomik Analiz Değerlendirme kriterleri Ulusal ekonomi düzeyinde faydalılığın tanımlanması Harcama ve faydayla ilgili tüm veriler açık bir şekilde düzenlenmeli Değişim oranı hesaplanmalı Adaptasyon oranı tanımlanmalı