ENM 307 YÖNETİM BİLİŞİM SİSTEMLERİ Dersin Koordinatörü:. Prof. Dr ENM 307 YÖNETİM BİLİŞİM SİSTEMLERİ Dersin Koordinatörü: Prof. Dr. Orhan TORKUL Dersi Verenler: Yrd. Doç. Dr. Tijen ÖVER ÖZÇELİK Dersin Yardımcıları: Arş. Gör. İhsan Hakan SELVİ Arş. Gör. Mehmet TAŞ 8. Hafta Ders Notu

Öğrenme Çıktıları Telekomünikasyon kavramını betimleyebilmek Bilgisayar ağı kavramını ve bilgisayar ağlarıyla ilgili diğer temel kavramları tanımlamak Bir bilgisayar ağını oluşturan öğeleri sıralayarak, verilen ağ öğesinin işlevlerini ve özelliklerini açıklamak Bilgisayar ağına ilişkin verilen örnek durumlarda, coğrafi dağılıma ve ağ topolojisine göre ağların türlerini saptamak İnternet üzerindeki bilgisayarlar arasındaki iletişimi sağlayan ortak dile ilişkin temel kavramları tanımlamak

BÖLÜM 8 Telekomünikasyon ve Ağlar

Telekomünikasyon Devrimi Telekomünikasyon; bilgilerin ya da verilerin kişiler, yerler ve makineler arasında karşılıklı olarak aynı anlamda anlaşılır biçimde gösterilmesi, transfer edilmesi, yorumlanması ya da birtakım işlemlerden geçirilmesi sürecidir. Bilgi sistemleri de birbirleriyle haberleştiklerinde bilginin paylaşımı artmakta, işlerin yürütülmesi son derece hızlı hale gelmektedir. Bilgisayarların birbiriyle haberleşmesini sağlayan telekomünikasyon ve bilgisayar ağlarıdır.

Telekomünikasyonun Tarihsel Gelişimi İnsanlar, var oldukları zamanın başlangıcından beri birbirleriyle haberleşme ihtiyacı hissetmişlerdir. Tamtam, ıslık, duman, güvercin, posta, telgraf, telefon, telsiz iletişim Önceleri, telekomünikasyon, sesin telefon hatları üzerinden iletilmesi anlamına gelirken; günümüzde aynı telefon iletişim hatları, dijital (sayısal) veri iletişimi, yani bilgisayarlarda bulunan verilerin ve bilgilerin bir yerden başka bir yere aktarılması için kullanılır hale gelmiştir. Özelleştirmeler Daha ucuz ve daha güçlü elektronik araçların ortaya çıkması Kızılötesi ve mikrodalga gibi yeni iletişim yöntemlerinin bulunması Uyduların ve fiber-optik kabloların kullanılmaya başlanması

Protokol Kavramı Bileşenlerin birbirleriyle iletişim kurabilmeleri için her birinin uyması gereken bir dizi kurallar bütünü bulunur. Sistemde yer alan iki nokta arasındaki iletişimi düzenleyen bu kurallar bütününe, protokol adı verilir. Bir protokolün ana görevleri; verilerin gönderildiği iletişim yolundaki her bir cihazın tanımlanması protokole uymayan cihazların sisteme girmesinin engellenmesini sağlayacak güvenliğin sağlanması gönderilen bilginin karşı taraf tarafından doğru ve hatasız tam olarak alındığının kontrolünün yapılması bilginin eksik veya hatalı gönderilmesi durumlarında tekrar gönderilmesinin, eğer bazı hatalar oluştu ise de bunların mümkün olduğu durumlarda kendi kendilerine düzeltilmelerinin sağlanması

Telekomünikasyon Sisteminin Fonksiyonları Bilgiyi iletir. Gönderici ve alıcı arasında bir arayüz oluşturur. Bilginin en verimli ve kısa yoldan hatasız olarak iletilmesini sağlar. Doğru bilginin doğru alıcıya iletilmesini sağlar. Bilgi üzerinde oluşabilecek hataların kontrol edilmesini ve gerekli ise, düzeltilmesini sağlar. Bilginin iletim hızını ve biçimini düzenler. Bilginin düzenli bir şekilde taşınmasını sağlar.

İşletme İçinde Kullanılan Telekomünikasyon Teknolojileri Elektronik posta Anında Mesajlaşma Elektronik Tartışma Grupları Groupware, Teamware Telekonferans İnternet (IP) Telefonculuğu Sanal Özel Ağlar Elektronik Veri Değişimi (EDI) Birlikte iş yapan işletmeler arasında birtakım standart belgelerin iş emri satın alma belgesi, fatura malzeme istek formu gibi belgelerin doğrudan işletmelerin bilgisayarlarından transfer edilmesini sağlayan elektronik iletişim sistemidir.

Bilgisayar Ağı Bilgisayar ağı; birbirlerine bağlı ve birbirleri arasında metin, ses, sabit ve hareketli görüntü aktarımı yapabilen bilgisayarların oluşturduğu yapıdır. Ağlar sadece bilgisayarlardan oluşmaz. Yazıcı, tarayıcı, yedekleme üniteleri gibi donanımlar da ağ üzerinde bulunabilir.

Ağın Amacı Temel amaç “paylaşmak”tır. Kaynaklar Kaynakların Paylaşmak Bilgiyi Paylaşmak Yazılımda Standartlaşma Kaynaklar Hard disk Faks/modem Yazıcı Yedekleme ünitesi vb.

Ağın Avantajları ve Dezavantajları Ağın Dezavantajları Verilerin paylaşımı Dosyaların paylaşımı Donanımların paylaşımı Yazılımların paylaşımı Yönetim ve güvenlik Erişim ve iletişim Eğitim İlk kurulum maliyetinin yüksek olması Ağın sürekli olarak bakımı Sürekli olarak arıza giderimi Ağı yöneten ana makine Yönetim ve güvenlik

Ağ Mimarisi İstemci - Sunucu Mimari Türdeş Mimari Her bilgisayarın istemci veya sunucu rolü vardır. Her sunucu belli bir iş üzerinde uzmanlaşabilir. İstemciler diğer istemcilerle değil yalnızca sunucularla iletişim kurarlar. Türdeş Mimari Her bilgisayar eşittir ve erişim hakları onaylanmış ağdaki diğer bilgisayarlarla iletişim kurabilirler. Eşler arası ağda her bilgisayar hem istemci hem sunucu olarak görev alır.

Temel Bilgisayar Ağı Öğeleri Bir bilgisayar ağını oluşturan 4 temel öğe şunlardır: Fiziksel iletim ortamı İletim yöntemi İletim ortamı ile bilgisayar arasındaki arayüz donanımı Ağ işletim sistemi Bir bilgisayar ağını oluşturabilmek için, ilk olarak bilgisayarların bir şekilde birbirlerine bağlanmaları gereklidir. Bir bilgisayardan diğerine giden mesajlar, fiziksel bir ortam üzerinden hedefine ulaşır. Mesajların, fiziksel ortama aktarılmasını sağlayan dönüştürücülerin de bilgisayarlara takılı olması gereklidir. İletilen mesajların anlaşılmasını ve bunlara göre bazı işlemlerin yapılmasını da bilgisayar ağının yazılım bölümü gerçekleştirir.

Fiziksel Ağ İletim Ortamları ve Yöntemleri Ağlarda kullanılan iletim ortamları ya kablodur ya da havadır. Bakır Kablolar Bakır kablolar üzerinden yapılan iletişimde, bir kablonun bir ucundan yayılan elektriksel sinyalin, bu kabloya bağlı bütün bilgisayarların arayüz donanımları sayesinde bu mesajları alabileceği düşüncesine dayanır. Çift bükümlü kablo, koaksiyel kablo İletim yöntemi; elektrik sinyalleri, kablolu Fiber-Optik Kablolar Fiber optik kablolar, bir ucundan diğerine çok az kayıpla ışık iletebilen, insan saç telinden çok daha ince cam tellerdir. Fiber optik kabloların en önemli özelliği, uzun mesafeler arasında çok yüksek hızda iletişime izin verebilmeleridir. İletim yöntemi; çeşitli renklerde ışık demetleri, kablolu Kablosuz İletişim İletim yöntemleri; kızılötesi ışık, radyo dalgaları, mikrodalgalar ve lazer

Ağ Arayüz Donanımı Ağ cihazları, uç sistem konumundaki cihazların birbirleriyle karşılıklı çalışmaları ve iletişim yapmalarını sağlayan ara cihazlardır. Bir ağ bulutu bu ara cihazların birbirlerine bağlanması ile oluşmaktadır.

Ağ Kartı Bir bilgisayarı başka bir bilgisayara yada bir ağ cihazına bağlamak için kullanılan ağ kartları genellikle ethernet protokolünü kullandıkları için ethernet kartı olarak ta bilinirler.

Hub Hub veriyi sadece alıcıya göndermez, kendisine bağlı olan bütün bilgisayarlara gönderir. Bilgisayarlar verinin kendilerine gönderilip gönderilmediğini tespit eder. Hub aynı anda sadece 1 iletim yapabilir. Bağlı olan diğer bilgisayarlar iletim için beklemek zorundadır.

Switch (Anahtar) Hub cihazının gelişmişidir. Kendisine bağlı cihazlara ortak bir yol değil, anahtarlamalı bir yol sunar. Dolayısıyla aynı anda birden çok iletişim yapılması olanağı vardır. Bilgisayar sayısı arttıkça ağ trafiği de artar ve hub yerine switch kullanımı tercih edilir.

Router (Yönlendirici) Aynı ağ iletişim kurallarını kullanan iki bilgisayar ağı arasında veri paketlerinin iletimini sağlayan ağ donanımıdır. Paketlerin ağlar arasında yollarını bulmaları görevini üstlenir. Genel olarak LAN-WAN ve LAN-LAN bağlantılarında kullanılır. ADSL Router

Modem (Modulator/Demodulator) Analog hat (telefon hattı gibi) üzerinden sayısal veri gönderimini sağlar. Dial-up modemler en fazla 56 Kbit/s hızında indirme (download) yapabilirken, ADSL2 modemler ise 25 Mbit/s hıza kadar çıkabilmektedir.

ADSL Asimetrik Sayısal Abone Hattı (Asymmetric Digital Subscriber Line), veri ve ses iletiminin aynı anda kullanılmasına olanak sağlar (aynı anda internet erişimi ve telefon görüşmesi). Ses ile veri ayrı kanallardan gittiği için yüksek hızda kesintisiz internet erişimi sağlar. Mevcut telefon alt yapısını kullanıyor olması nedeni ile alternatif erişim seçeneklerine göre kullanım maliyetinin oldukça düşük olması son yıllarda yaygınlaşmasını sağlamıştır.

Basit Bir Ağın Bileşenleri

Ağ İşletim Sistemi İşletim sistemi; yazılım - donanım - kullanıcı arasındaki etkileşimi sağlayan bir ara yazılımdır. Ağ işletim sistemi; ağa bağlı iş istasyonlarını, PC’leri ve diğer cihazları desteklemek üzere tasarlanmış işletim sistemidir. Windows NT, Windows 2000/2003/2008 Server, Linux, Unix, Novell NetWare Bir ağ işletim sistemi, yazıcı paylaşımını, ortak dosya sisteminin ve veritabanının paylaşımını, uygulama paylaşımını, bir ağ isim dizinini yönetme özelliğini ve güvenliğini sağlar.

Bilgisayar Ağlarında Hız Fiziksel bir kavram olarak hız; bir nesnenin fiziksel konumunu ne kadar çabuk değiştirebildiğinin bir ölçüsüdür. Bilgisayar ağlarındaki hız, fiziksel olmayan bir kavram olan bilginin ne kadar çabuk bir yerden diğerine aktarılmasıyla ilgilidir. Bilgisayar ağlarının hızı 1 saniyede bir yerden diğerine aktarılan bit sayısıyla ölçülür (10 Mbit/saniye gibi). Bir saniyede kaç adet “bit”in aktarıldığıyla, aynı sürede kaç tane mesajın iletildiği birbirinden farklıdır. Aynı hızda olmalarına rağmen, bazı ağlardaki mesajlar hedeflerine daha çabuk ulaşırlar. Asıl hız kavramı, bir saniyede kaç tane mesaj gönderdiğiyle ölçülür.

Büyük Şirketlerdeki Ağ Altyapısı Büyük şirketlerdeki ağ bileşenleri şunları içermektedir: firma geneli kurumsal ağa bağlı yüzlerce yerel ağ, çeşitli güçlü sunucular (web, intranet, extranet, back-end sistemler), mobil kablosuz ağlar, video konferans sistemi, telefon ağı, kablosuz cep telefonları Günümüzün kurumsal ağ altyapısı, telefon ağından internete, çalışma gruplarına, departmanlara veya ofis katlarına bağlı yerel alan ağlarına kadar birçok farklı ağın birleşimden oluşmaktadır.

Örnek Bir Bilgisayar Ağı

Coğrafi Dağılıma Göre Ağlar Kişisel Alan Ağları (Personal Area Networks - PAN) Yerel Alan Ağları (Local Area Networks - LAN) Metropol Alan Ağları (Metropolitan Area Networks - MAN) Geniş Alan Ağları (Wide Area Networks - WAN)

Coğrafi Dağılıma Göre Ağlar Kişisel Alan Ağları (PAN) Kişisel dijital cihazların kablosuz olarak birbirlerini görmesiyle ortaya çıkmış bir kavramdır. Amaç, yakın mesafede olan aygıtların birbirleriyle kolayca etkileşimde bulunmasını sağlamaktır. Örneğin; Bluetooth Frekans Aralığı : 2.402 – 2.480 GHz Veri oranı : 1 Mbps (fiziksel) Mesafe : ~ 10mt

Kişisel Alan Ağları (PAN)

Coğrafi Dağılıma Göre Ağlar Yerel Alan Ağları (LAN) Yerel alan ağları, okullar, şirketler, hastaneler gibi küçük yerleşim bölgelerindeki bilgisayarların birbirlerine bağlanmasıyla oluşurlar. Temel amaç bilgisayarlar arasında bazı dokümanların ve donanımların paylaşılmasını sağlamaktır. İntranet ve LAN birbirlerinden ayrı tutulamayan iki kavramdır. Eğer bir LAN şirket içinde kurulmuşsa ve şirket personeli tarafından kullanıma açık ise “intranet” adını alır.

Yerel Alan Ağları (LAN)

Coğrafi Dağılıma Göre Ağlar Metropol Alan Ağları (MAN) MAN’lar bir şehir içindeki farklı bölgelerdeki LAN’ları bağlamak için kullanılır. LAN’ın kapsadığı alandan daha geniş, fakat WAN’ın kapsadığından daha dar mesafeler arası iletişimi sağlayan ağlardır. Genellikle şehir içi bilgisayar sistemlerinin birbirleriyle bağlanmasıyla oluşturulur. Örneğin büyük bir fabrika, geniş bir üniversite kampüsü, çok fazla satış üretim ve bağlantı noktası olan işletmeler için MAN kullanılır.

Coğrafi Dağılıma Göre Ağlar Geniş Alan Ağları (WAN) Bir ülke ya da dünya çapında yüzlerce veya binlerce kilometre mesafeler arasında iletişimi sağlayan ağlardır. Coğrafi olarak birbirinden uzak yerlerdeki (şehirlerarası/ülkelerarası) bilgisayar sistemlerinin veya yerel bilgisayar ağlarının (LAN) birbirleri ile bağlanmasıyla oluşturulur. Örnek olarak; bankalar, kargo ve şehirler arası toplu taşımacılık şirketleri verilebilir. En meşhur geniş alan ağı internettir.

Geniş Alan Ağları (WAN)

Ağ Topolojisine Göre Ağlar Topoloji; bir ağdaki bilgisayarların nasıl yerleşeceğini, nasıl bağlanacağını, veri iletiminin nasıl olacağını belirleyen genel yapıdır. Ağ Topoloji Türleri Doğrusal (Bus Topology) Halka (Ring Topology) Yıldız (Star Topology) Ağaç (Tree Topology) Karmaşık (Mesh Topology)

Ağ Topolojisine Göre Ağlar Doğrusal (Bus) Topoloji Ağdaki tüm bilgisayarlar paylaşılan bir kabloya (omurga) bağlıdır. Bir kablo yol olarak düşünülürse, bu yol üzerindeki her bir durak, ağda bir düğümü (terminali veya cihazı) temsil etmektedir.

Doğrusal (Bus) Topoloji

Ağ Topolojisine Göre Ağlar Halka (Ring) Topoloji Tüm cihazlar birbirlerine dairesel bir şekilde bağlanır. Veri, daire etrafında sadece bir yönde dolaşabilir. Halka içersindeki bir bilgisayar bozulursa tüm ağ bağlantısı kesilir.

Halka (Ring) Topoloji

Ağ Topolojisine Göre Ağlar Yıldız (Star) Topoloji Tüm cihazlar merkezi cihaza (switch veya hub olabilir) bağlıdır.

Ağ Topolojisine Göre Ağlar Ağaç (Tree) Topoloji Genellikle yıldız topolojisindeki ağları birbirine bağlamak için kullanılır. Böylece ağlar büyütülebilir. Hiyerarşik yapıdadır. Bir ağacın dalları farklı topolojilerdeki ağları temsil eder, ağacın gövdesi ile de bunlar birbirine bağlanabilir.

Ağ Topolojisine Göre Ağlar Karmaşık (Mesh) Topoloji Ağdaki bütün uçların birbirine bağlı oldukları bir topoloji türüdür. Bu topoloji en güvenli ağ topolojisidir. Her nokta arasında bağlantı olduğu için veri aktarımı gizli yapılabilir.

Ağ Topolojilerinin Karşılaştırılması Kurulum Düzenleme Sorun çözme Veri aktarımında problem Doğrusal Çok kolay Kısmen zor Zor Tek bir kablo, kabloda problem veri aktarımını etkiler Halka Kısmen kolay Kolay Halkadaki bozukluk veri aktarımını etkiler Yıldız Kolay, ancak zaman alıcı Tek bir kablodaki bozukluk bir cihazı etkiler Ağaç Oldukça az Karmaşık

Gazi Üniversitesi LAN ve WAN Topolojisi Gölbaşı Mesl. Eğ. 194.27.18.94 Beypazarı MYO 194.27.9.66 Sürekli Eğ. 194.27.9.86 Kastamonu Eğ. 194.27.18.78 Kastamonu FEF 194.27.9.10 Kastamonu SYO 194.27.9.18 Kastamonu Beden 194.27.9.14 Kastamonu Orman 194.27.9.22 Çorum MYO 194.27.18.86 Çorum Muh. 194.27.18.74 Çorum İlahiyat 194.27.9.74 Çorum SYO 194.27.9.78 Çorum FEF 194.27.9.70 Sungurlu MYO 194.27.9.82 Kırşehir Eğ. 194.27.18.82 Kırşehir FEF 194.27.18.90 Kırşehir SYO 194.27.9.30 Kırşehir MYO 194.27.9.26 Kırşehir Beden 194.27.9.90 Mucur MYO 194.27.9.58 Nevşehir MYO 194.27.9.62 Kaman MYO 194.27.9.34 ULAKNET Faküteler ve Yüksekokullar 155M ATM 10.30.192.1/18 : 256K-2M F/R : Gölbaşı Hastanesi Rektörlük 193.140.0.250 194.27.15.73 CISCO 7507 128K LL CallManager PRI-30 PRI-30 10.99.1.2 194.27.15.106 194.27.15.252 4507 4507 3550 194.27.18.1 194.27.15.250 SUNUCULAR CISCO 4507 10.10.1.1 Net:10.10.0.0 Net:10.99.0.0 Tıp Fak. Mesl. Eğ. End.San.Tic. İktisat 10.30.64.254 10.30.128.254 10.30.0.1 194.27.15.26 İletişim Mühendislik Net:10.30.64.0 Net:10.30.128.0 Öğrenci İşleri Gazi Eğitim K-L-D Blok 194.27.15.29 1.1.1.2 10.11.255.254 Net:10.11.0.0 FEF Net:10.30.0.0 CISCO 3550 194.27.15.50 CISCO 2950 CISCO 3550 194.27.15.70 CISCO 3550 10.20.255.254 Net:10.2.64.0 194.27.15.66 10.6.255.254 10.5.255.253 10.5.255.254 10.5.255.252 Tömer 194.27.15.10 194.27.15.34 194.27.15.42 Eczacılık Teknik Eğ. Net 194.27.6.0 /25 Dişçilik 10.2.128.254 Hukuk 194.27.15.18 194.27.15.2 100 M UTP 1 Gig.UTP 1 Gig.F/O SM 1 Gig.F/O MM Net:10.2.128.0 Net:10.6.0.0 Net:10.5.0.0 194.27.15.82 CISCO 2950 Net:10.11.0.0 Net:10.2.64.0 Net:10.3.0.0 /16 Net:10.12.0.0 /16

Kablosuz Ağlar Kablosuz ortamlar şunları kullanarak veri iletirler ve alırlar: radyo dalgalarını (HomeRF), kızılötesi ışınları (Infrared Data Association - IrDA) mikro dalgaları (Bluetooth) Uydu (Uplink/Downlink) Bu ortamda fiziksel bağlantıya ihtiyaç yoktur. Kablolu network sisteminin uygun olmadığı (kablolamanın zor olduğu yerlerde) durumlarda bu ortamı kullanmak iyi bir seçenektir. Yeni trendler: Wimax, 3G +, LTE (uzun vadeli evrim)

Kablosuz Ağ Örnekleri

Kablolu ve Kablosuz Ağların Ortak Kullanımı

Kablosuz Ağların Avantajları ve Dezavantajları Kablosuz Ağların Dezavantajları Esneklik Kolay Kurulum Zaman Maliyet Sağlamlık Güvenlik İletişim Hızı Standartlara Uyma Zorunluluğu (802.11a/b/g/i)

Günümüzün Dijital Ağ Teknolojileri İstemci/Sunucu Modeli İstemci olarak isimlendirilen kullanıcılar kendi kullandıkları yazılımlar yardımı ile sunuculardan hizmet talep ederler ve sunucu tarafından uygun bulunursa talep ettikleri hizmeti alırlar. Dağıtık bilgi işleme modelidir. (Bütün bilgisayar işlemlerinin bir mainframe’de merkezileştirilmesi yerine, birçok daha küçük bilgisayarların aynı işleme amaçlarına ulaşılması için kullanılmasıdır.) Ağa bağlı istemciler sunucu bilgisayar tarafından kontrol edilir. Sunucu, ağ iletişim kurallarını belirler ve ağ üzerindeki her istemciye birbirlerini bulabilmeleri için adres sağlar. Merkezi işleme modelinin yerini büyük ölçüde almıştır. İnternet, istemci/sunucu modelinin en geniş uygulamasıdır.

Sunucu Sunucu (server); herhangi bir ağ üzerinde bir programı veya bir bilgiyi farklı kullanıcılara/sistemlere paylaştıran/dağıtan donanım veya yazılıma verilen genel isimdir. Dosya sunucusu (File Server) Veri tabanı sunucusu (Database Server) Web sunucusu (Web Server) Yazıcı sunucusu (Printer Server) Vekil sunucu (Proxy Server) Burada temel nokta, sunucuların bir bilgisayar ağına bağlı olmasıdır.

İnternetteki İstemci/Sunucu Modeli Web tarayıcı veya diğer yazılımları çalıştıran istemci bilgisayarlar, internet üzerinden sunuculardaki bir dizi servise erişebilir. Bu servislerin hepsi tek bir sunucuda çalışabildiği gibi birden çok özelleştirilmiş sunucuda da çalışabilir.

Günümüzün Dijital Ağ Teknolojileri Paket Anahtarlama Data taşıma metodudur. Veriler paketlere bölünerek tek tek hedef bilgisayara yollanır, hedef noktada tekrar birleştirilir. Bu paketler, paket numarası ve hedef IP adresi gibi bilgileri içerir. Devre anahtarlamanın (ör: telefon hatları) aksine aynı hat çok sayıda bilgisayar tarafından kullanılabilir. Ağların iletişim kapasitesi çok daha verimli kullanılır.

Bağlanabilirlik Kavramı Bağlanabilirlik; bilgisayarların ve bilgisayara bağlı olarak çalışan araçların, diğer bilgisayarlar ve diğer araçlarla insanların işin içine karışmasına gerek kalmadan ve ortaya bir katma değer çıkaracak biçimde bilgiyi paylaşmalarıdır. Bilgisayar ağlarında bağlantının kurulabilmesi için gerekli teorik altyapının oluşturulabilmesi için iki temel model geliştirilmiştir: TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol-İletim Kontrolü Protokolü/İnternet Protokolü Modeli) OSI (Open System Interconnection-Açık Sistemler Arası Bağlantı Modeli) Bu model sayesinde değişik bilgisayar firmalarındaki farklı standartlar arası uyumsuzluk sebebiyle ortaya çıkan iletişim sorununu ortadan kaldırmak mümkün olmuştur.

Günümüzün Dijital Ağ Teknolojileri TCP/IP Verinin bir ağ üzerinde herhangi bir kaynaktan bir hedefe yol alabilmesi için gerekli olan en önemli kriter, ağı oluşturan tüm elemanların aynı dili konuşması yada aynı kurallar ailesine uyarak haberleşmeleridir. İletişim protokolü veya ağ protokolü; iki bilgisayar arasındaki iletişimi sağlamak amacıyla verileri düzenlemeye yarayan, standart olarak kabul edilmiş kurallar bütünüdür. TCP/IP (Transmission Control Protocol / Internet Protocol) bir bilgisayardan diğerine paketler halinde veri iletiminde kullanılan standart bir protokoldür. TCP veri paketlerinin yapılandırılması ile uğraşırken, IP de bunların bir bilgisayardan diğerine gönderilmesini sağlar. İnternet ve diğer çeşitli ağlar üzerinde kullanılmaktadır.

TCP/IP IP: İnternet Protokolü TCP Protokolü IP, bir bilgisayardan farklı bir ağdaki bilgisayara ileti gönderileceği zaman, bunun ağlar arasında yönlendirilerek yerine ulaşmasını sağlar. IP protokolü, her bilgisayarın internet üzerinde farklı bir numarası olmasını gerektirir. İnternete bağlı her bilgisayar dört rakam grubundan oluşan IP numarasına sahiptir. Bu numaraların her biri 0 ve 255 sayılar arasında değişir ve daha rahat gösterilebilmeleri için aralarına noktalar konulur. TCP Protokolü TCP protokolü bir bilgisayardan diğerine gönderilecek iletiyi, ağ üzerinde gönderilebilecek uzunlukta küçük paketlere bölme işlevini gerçekleştirir. Bu paketlerin başka bir ağdaki bilgisayara iletilmesini IP protokolü gerçekleştirirken, iletinin gönderildiği bilgisayarda bunlar TCP protokolü sayesinde bir araya getirilir.

TCP/IP Katmanları TCP/IP'de, yollanan veriler katmanlara göre paketlenerek yollanır ve alıcıda bu paketler teker teker açılıp veri ulaştırılır. TCP/IP'de genel olarak dört katmandan bahsedilir, bunlar: Uygulama: Bu katmanda veriyi göndermek isteyen uygulama ve kullandığı dosya formatı bulunur. Taşıma: Bu katmanda verinin ne şekilde gönderildiği gösterilir. (Port numarası) Ağ (IP): Temel olarak bu katman, bilgisayar ağları arasında mesajların yönlendirilmesi işinden sorumludur. IP adreslerinin veriye eklendiği noktadır. (IP Adresi) Fiziksel (donanım): Bilgisayarların hangi düzende iletim ortamına erişeceklerine ilişkin düzenlemeleri yapar. En alt katman olan fiziksel katmanda Ethernet, Wi-Fi, modem gibi protokoller bulunur. (MAC adresi)

TCP/IP Örneği Örneğin, bilgisayarımız SAÜEMK ana sayfasını alırken işlemler şu şekilde gerçekleşir: SAÜEMK web sunucusu, HTML çıktısını yaratır ve üzerinde çalıştığı sisteme "şu veriyi şu adrese yolla" komutu verir. Bu ilk veri, dördüncü katman olan uygulama katmanından gelen veridir. Sistem, bu çıktıya öncelikle üçüncü katman olan taşıma katmanının bilgilerini iliştirir. Ardından, deminki pakete bu sefer de ağ katmanı bilgileri eklenir. Son olarak, paket fiziksel katmanın eline geçer ve o katman da fiziksel adresleri ve paketin yeni boyunu da yazarak paketi gönderir. Paket, dünya etrafında küçük bir tur attıktan sonra bizim bilgisayarımıza ulaşır. Paket bizim bilgisayarımıza ulaştığında bilgisayarımız sırasıyla fiziksel, ağ, taşıma paketini ve uygulama paketini açar. Paketten çıkan veriyi web tarayıcımıza verir. Web tarayıcısı da bize gösterir.

Ağ Geçidi (Gateway) Ağ Geçitleri farklı protokolleri kullanan ağların birbiri ile iletişimini sağlar. Genellikle bir LAN üzerinden İnternet’e çıkmak için router cihazının IP adresi geçit olarak belirlenir.

IPv4 & IPv6 Internet’e bağlı her bilgisayara yada iletişim cihazına bir adres verilmesi için 4 adet 8 bit büyüklüğünde (0-255 arasında) sayı kullanılmaktadır. (Örn: 193.255.140.17) Bu adresleme yöntemi (IPv4) ile teorik olarak en fazla 232 = 4.3 milyar adres verilebilmektedir. IPv6 olarak bilinen yeni adresleme yöntemi ile 2128 = 3.4 x 1038 adres verilebilecektir. IPv6 çıkınca eski adresleme yöntemi IPv4 olarak isimlendirilmiştir.

MAC Adresi IP numarası verilebilen kablolu yada kablosuz her ağ kartının 48 bitlik bir MAC adresi bulunur. Örn: 00-23-C3-45-00-B3 Ağ iletişiminde kullanılan çerçeveler gerçekte bu MAC adreslerini kullanarak iletim yaparlar. IP adresleri 3. katmanda, MAC adresleri 4. katmanda eklenir.

DHCP Dinamik İstemci Ayarlama Protokolü (Dynamic Host Configuration Protocol), bir TCP/IP ağındaki makinelere IP adresi, ağ geçidi veya DNS sunucusu gibi ayarların otomatik olarak yapılması için kullanılır. Günümüzde neredeyse tüm ev ve halka açık ağlarda kullanılmaktadır. İş veya daha kontrollü bir bağlantı sağlanan yerlerde ise statik IP adresi tercih edilir.

İnternet İnternet; dünyanın değişik yerlerindeki değişik niteliklere sahip bilgisayar ağlarının ortak bir protokolle birbiriyle bağlantılı hale getirilmesiyle oluşan uluslar arası bir ağdır. Farklı bilgisayarların ortak dili konuşarak internet üzerinde iletişim kurabilmelerini sağlayan TCP/IP protokolleridir. İnternet üzerinde bilgi edinmek isteyenler, web siteleri üzerinde yer alan bilgileri kendi bilgisayarlarına transfer ederek bu bilgileri incelerler. Web siteleri; web sunucuları üzerinde genel kullanıma açık, işletmelere ya da bireylere ait bilgileri barındıran alanlardır. Sunucular genellikle 24 saat çalışacak şekilde internete bağlıdırlar.

İnternet Sunucuları WWW (World Wide Web) sunucusu: Internet Explorer gibi yazılımlar kullanılarak ulaşılabilen, internetteki görsel ve yazılı dokümanları sunan bilgisayarlardır. (ör: www.sakarya.edu.tr) FTP (File Transfer Protocol) sunucusu: Kendisine erişen bilgisayarlara dosya transferi yaparlar. (ftp.sakarya.edu.tr ) Güvenlik sunucuları (Firewall): Yerel ağın internete bağlandığı noktada yetkisiz erişimleri engellerler, saldırıları belirlerler ve gerekli önlemleri alırlar. E-posta sunucusu: Gönderilen e-postaların yerlerine ulaşmasını sağlayan ve sunucuya gelen e-postaları da posta kutularına aktaran sunuculardır. (mail.sakarya.edu.tr) DNS sunucusu: Kendilerine bildirilen bilgisayar isimlerini IP numaralarına, IP numaralarını bilgisayar isimlerine çevirir.

DNS (Domain Name Server) IP adreslerinin hatırlanması zor olacağı için “http://www.google.com” gibi simgesel adresler kullanılmaktadır. URL: Uniform Resource Locator Web adresi olarak ta bilinen bu simgesel adreslerin IP numarası karşılıkları DNS olarak isimlendirilen sunucularda tutulmaktadır. Eğer sistemimize bir DNS tanımlamazsak, istenilen web sayfasına erişmek için o sayfanın sunucusunun IP adresini yazmamız gerekir.

Alan Adı Sistemi

İnternette İletişimin Çalışması Almanya’daki herhangi bir bilgisayar, Sakarya Üniversitesi’nin yerel ağındaki www.sakarya.edu.tr adlı bilgisayara ulaşarak bir e-postayı iletmek istediğini düşünelim. Bu bilgisayarda çalışan ağ yönetim yazılımı, yerel ağda bulunan DNS sunucusuna ulaşarak www.sakarya.edu.tr adının karşılığı olan IP numarasını sorar. Karşılık olarak 193.140.253.11 adresini alır. Bu IP numarası Almanya’daki bilgisayarın kendi yerel ağında değildir. Kendi ağının yönlendiricisine mesajı gönderir. Mesaj Sakarya’ya doğru yol alırken, birçok yönlendiricinin üzerinden geçer, ülkeler aşar ve Sakarya Üniversitesi’nin yönlendiricisine erişir. Buradan Sakarya Üniversitesi kampus ağına geçer ve 193.140.253.11 adresine ulaşır.

İnternette İletişimin Çalışması

Intranet Intranet; bir şirketin işle ilgili süreçlerde yararlanmak için, kendi içerisinde İnternet protokolü ve web tarayıcılarını kullanarak sunucu istemci mimarisiyle oluşturduğu altyapıdır. İşletmeyi iç çevreleriyle bütünleştirir. Güvenlik sistemi sağlayan özelleşmiş yazılımlarla işletme dışındaki kişilerin işletmelerin gizli bilgilerine erişimleri kısıtlanmaktadır. İnternet ile intranet arasındaki temel fark, internetin bütün insanlara açık olmasına karşın, intranetin halkın ziyaretine ya da işletmenin dış çevrelerinin ziyaretine kapalı olması, yalnızca işletmenin ilgili çalışanlarına açık olmasıdır.

Extranet Extranet; işletmenin intranetinin işletme dışındaki birtakım kullanıcıların erişimlerine yetki verilmesi suretiyle açılmasıdır. Tedarikçilere, pazarlama ve satış işleri yapan yan kuruluşlara, bayilere, müşterilere İçteki verinin dışarıya açılması, dıştan içeriye veri girilmesi B2B (business-to-business) Extranetler söz konusu olduğunda güvenlik konusu intranete göre çok daha fazla önem kazanmaktadır. SSL, kriptografi, elektronik imza