Dikey yüzdeler analizi Bilanço ve Gelir Tablosu kalemlerinin her birinin dikey olarak yüzdelerinin alınması ile yoruma temel olacak hesaplamalar yapılmış olur. Analizde tek bir yıl kullanıldığı için statik bir analiz türüdür. Fakat birden fazla yıl analize de tabi tutulabilir. NEDEN ÖNEMLİDİR? Her kalemin genel toplam içerisindeki oransal önemi ortaya hesaplamalar vasıtasıyla çıkmış olur. Her bir işletmenin bilanço ve gelir tablosu kalemleri 100’e indirgendiği için pek çok işletme verileri rahatlıkla karşılaştırma yapılabilir. İşletmenin varlık ve kaynak dağılımını yüzdesel olarak net bir şekilde gösterir. Sektör ortalamaları hakkında net bilgi verir.
YÜZDELERLE İFADE EDİLEN BİLANÇOLARIN HAZIRLANMASI Bilançonun Genel Toplamına Göre Formül: Dikey Yüzdesi Hesaplanacak Kalemin Tutarı Aktif / Pasif Toplamı Bilançonun Grup Toplamına Göre Formül: Dikey Yüzdesi Hesaplanacak Kalemin İçinde Bulunduğu Grubun Toplamı Gelir Tablosu Dikey Analiz Tablosu Dikey Yüzdesi Hesaplanacak Gelir Tablosu Kaleminin Tutarı Net Satışlar Toplamı
Dönen Varlık Kalemlerinin İncelenmesi Dönen varlık kalemleri ile KVB’ler ödenmelidir. Dönen varlık kalemleri içerisinde en nakit varlıklar olan hazır değerlerin ve menkul kıymetlerin değerinin yüksek olması işletmenin fazla likitle çalıştığının işaretidir. Stoklar ne likiditeyi azaltacak kadar yüksek miktarda, ne de üretimi aksatacak kadar düşük oranda olmamalıdır. Alacak kalemleri içerisinde senetli alacakların payı yüksek olmalıdır. Ayrıca alacak kaleminin yüksek olması likiditenin elde edilmesi açısından risk oluşturmaktadır.
Duran Varlıkların İncelenmesi Özellikle üretim işletmelerinde duran kalemleri içerisinde maddi duran varlık kalemleri yüksek paya sahip olmalıdır. MDV’lerin yüksek olması üretim için gerekli alt yapıya sahip olunduğunun bir göstergesidir. Fazlalığı bunlara bağlanan fonların geri ödenmesinde aksamalara neden olabilir. MDV yüzdesi ile karlılık ( Net kar, dağıtılmayan karlar) yüzdelerine bakmak gerekir MDV’lerin yetersizliği ise üretimde sıkıntı oluşturabilir. Üretim için gerekli olan alt yapının yeterli olmadığı manası çıkar.
Kısa Ve Uzun Vadeli Kaynak Yapısının İncelenmesi Kaynaklar işletmenin faaliyet konusuna göre dengeli dağılmalıdır. Faiz gideri doğurduğu için sağlıklı bir şekilde faizlerin geri ödenmesi önem arz eder. Kısa vadeli yabancı kaynaklar içerisinde alınan sipariş avanslarının yüksek olması olumlu karşılanır. Alınan avanslar faiz yükü getirmediği için bu kalemdeki artış büyük önem arz eder. Finansal borçların yüzdesinin yüksek olması söz konusu şirketin daha ziyade finansal kurumlardan borç bulduğuna işarettir. Ticari borçların yüzdesinin yüksek olması ise şirketin finansal olmayan kurumlardan daha fazla borç bulduğunu gösterir. Finansal borçlara göre daha fazla maliyetlidir.
Öz Kaynak Yapısının İncelenmesi Ortaklarca sağlanan sermaye, yedek akçeler ve yeniden değerleme artışları yüzde analizinde sürekli vurgulanan öğelerdir... Kar yedekleri ( otofinansman) ve dönem net karının yüzde olarak yüksek olması beklenir. Yeniden değerleme fiyat artışı dikkatle izlenmelidir. Sadece fiyat artışından kaynaklana artışlar buraya eklenir. Gerçek olmayan yapay bir unsur olduğu için az olması arzulanır.
Varlık - Kaynak Yapısının İncelenmesi Dönen varlıklar kısa vadeli yabancı kaynaklarla finanse edilmelidir. Duran Varlıklar ise devamlı sermaye ile finanse edilmelidir.
Gelir Tablosu Yapısının İncelenmesi Tabloda yer alan kalemlerin net satışlara olan oranı hesap edilerek yüzde analizi yapılmış olur. Hasılat ve kar kalemleri kendilerinden sonra gelen gider ve zarar kalemlerini aşacak derecede büyük olmalıdır. Gider ve zarar kalemleri kendilerinden önce gelen kalemleri yok edecek kadar büyük, hizmet kalitesini ise düşürecek kadar düşük olmamalıdır. Dönem karı daha çok ana faaliyet konusundan sağlanmalı, oto finansman ve kar dağıtımına gitmesine yetecek büyüklükte olmalıdır.
DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Enflasyonun dikey analiz üzerindeki etkisi göz ardı edilmemelidir. Çapraz incelemeler faydalı olacaktır. Mesela dönen varlıkların yüzdesi ile kısa vadeli yabancı kaynakların, alacakların yüzdesi ile karlılıkların yüzdesi gibi. Eğer birden fazla yıl yüzde analizine tabi tutulursa kalemlerdeki yüzde değişim ve değişik açılardan sonuçları gözlemleneceğinden daha verimli sonuçlar alınabilir. Şirketin ana faaliyet konusu ile en fazla yüzdeye sahip kalemleri ayrıca ele alınmalıdır.