TÜKETİCİLERİN BAKIŞ AÇISI İLE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ODAKLI TEDARİK ZİNCİRİ RİSK YÖNETİMİ DR. AYSU GÖÇER PROF. DR. OKAN TUNA 20. ULUSAL PAZARLAMA KONGRESİ 10-13 Haziran, 2015 - ESKİŞEHİR

GİRİŞ Değer Yaratan Ağlar olarak Tedarik Zincirleri Kothandaraman and Wilson, 2001; Lusch, Vargo and Tanniru, 2010 Pazarlamada Sürdürülebilirlik Tabanlı Değer Yaratmak Krysiak, 2009 Tedarik Zincirlerinde Rekabetçiliğin yeni Boyutları Risk Odaklı Stratejik Yönetim Sürdürülebilirlik Sürdürülebilirliğin her ÜÇ Boyutunda Risklerin Önlenmesi (TBL) Seuring and Müller, 2008; Anderson and Anderson, 2009; Hoffmann et al., 2013 1

GİRİŞ Tedarik Zinciri Risk Yönetiminde Sürdürülebilirlik konuları ihmal edilmektedir e.g. Hoffmann et al., 2013 Çalışmalarda Tedarik Zincirlerine değil daha çok Üreticiye odaklanılmaktadır e.g. Hassini, Surti and Searcy, 2012 Tedarik Zinciri Risk ve Sürdürülebilirlik uygulamaları Sektörel açıdan farklılık göstermektedir e.g. Jüttner, 2005; Olson and Wu, 2010; Rajurkar and Jain, 2011; Singhal, Agarwal and Mittal, 2011 Sektör odaklı çalışmalar arttırılmalıdır Yiyecek Sektörü e.g. Carter and Easton, 2011; Rajurkar and Jain, 2011; Hassini, Surti and Searcy, 2012 Tüketicilerin bakış açıları çalışmalara dahil edilmelidir Olsson ve Skjöldebrand, 2008; Van Kleef vd., 2009 2

ARAŞTIRMANIN AMACI Bu çalışmanın amacı; Tedarik zinciri risk yönetim stratejilerine sürdürülebilirlik yaklaşımı geliştirmek Sürdürülebilirlik odaklı tedarik zinciri risk yönetimini tüketicilerin bakış açısı ile incelemek Yiyecek tedarik zincirlerinde tüketiciler tarafından sürdürülebilirliğin her üç boyutuna yönelik vurgulanan risk faktörlerini ortaya koymaktır 3

ARAŞTIRMA SORUSU Yiyecek tedarik zincirlerinde tüketicilerin sürdürülebilirlik odaklı tedarik zinciri risk yönetimine bakış açıları ile sürdürülebilirliğin her üç boyutuna yönelik vurguladıkları risk faktörleri nelerdir? 4

TEORİK ALTYAPI VE ÇERÇEVE Kurumsal Okul ve Sistem Okulu Kısıtlar Teorisi Sürekli gelişim felsefesi Kaos Teorisi Evrimsel bir Sistem Teorisi Kısıtlar Teorisi ve Kaos Teorisinin destekleyici varsayımları Sürüdürülebilirlik odaklı Tedarik Zinciri Risk Yönetimininin teorik altyapısının ve çerçevesinin Kaos Teorisi ile desteklenen Kısıtlar Teorisi ile açıklanması Kısıtlar Teorisine yeni uygulama alanı geliştirme 5

ARAŞTIRMANIN TASARIMI VE YÖNTEMİ Bu çalışma, daha geniş kapsamlı yürütülmüş olan uygulamalı bir araştırmaya dayandırılmaktadır Yiyecek Tedarik Zinciri Akkerman vd., 2010; Cleland, 2010; Rajurkar ve Jain, 2011; Wognum vd., 2011; Zanoni ve Zavanella, 2012 Çoklu Vaka Analizi – Yargısal Örneklem 5 Farklı Yiyecek Tedarik Zinciri 32 Firma 41 kişi ile yarı yapılandırılmış mülakat (10 kişi Tüketici) 28 Gözlem 6

ARAŞTIRMANIN TASARIMI VE YÖNTEMİ Farklı yaş ve meslek gruplarından 10 tüketici ile Yarı yapılandırılmış Mülakat 183 dk Kayıt 71 sayfa yazılı kayıt Sorular: kısıtlar teorisi ve kaos teorisi yaklaşımları çerçevesinde, görüşmeye sürdürülebilirlik yaklaşımını yansıtacak, sürdürülebilirliğin her üç boyutu ile ilgili tehlikelerin tetiklenebileceği risk faktörlerini tartışmaya açacak nitelikte hazırlanmıştır. Veriler İçerik Analizi yöntemi ile incelenmiştir İçerik analizinin geçerliliği ilgili alandan üç akademisyen tarafından değerlendirilmiş ve onaylanmıştır Yin, 1994; Berg, 2009 7

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ODAKLI TEDARİK ZİNCİRİ RİSK FAKTÖRLERİ 8

TÜKETİCİLERİN BAKIŞ AÇISIYLA SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ODAKLI TEDARİK ZİNCİRİ RİSK FAKTÖRLERİ 9

TÜKETİCİLERİN BAKIŞ AÇISIYLA SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ODAKLI TEDARİK ZİNCİRİ RİSK FAKTÖRLERİ Davranışsal Risk Faktörleri: Tüm çalışanlar ve tüketicilerin de içinde bulunduğu tedarik zinciri üyelerinin davranışlarına yansıyarak, tedarik zinciri faaliyetlerinde risk oluşmasına sebep olan etkenleri kapsamaktadır. Kültür, alışkanlıklar, kaderci yaklaşım, eğiitim, kötü tecrübeler gibi davranışları etkileyen bir takım faktörler tarafından tetiklenen riskler Bilinçsizlik, bilgisizlik veya bilip de dikkate almama gibi riskli davranışları oluşturabilecek etkenler Vurdumduymazlık veya kayıtsızlık gibi önemsememe davranışına yol açan risk faktörleri Yanlış algının oluşması ve hatta saygınlık tehdidinin oluşması sonucu riskleri tetikleyen davranışları etkileyen faktörler 10

TÜKETİCİLERİN BAKIŞ AÇISIYLA SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ODAKLI TEDARİK ZİNCİRİ RİSK FAKTÖRLERİ Yönetsel Risk Faktörleri: Tedarik zincirinde yönetimsel kaynaklı oluşabilecek riskleri kapsamaktadır. Tedarik zinciri faaliyetlerini veya üyelerini yönetirken yeterli kontrol ve denetimin sağlanmaması, doğru yönetim yaklaşımımın izlenmemesi veya yasal gerekliliklere uyulmaması gibi sebeplerden oluşabilecek riskler Tedarik zincirinin bir bütün olarak yönetilmesi yerine zincir üyelerinin bireysel bakış açısı ile yönetilmesi sonucu oluşan riskler Doğru planlamanın yapılmaması, sağlık ve güvenlik yönetiminin doğru yapılmaması ile sürekli gelişim stratejilerine adapte olunmaması ile bağlantılı oluşan riskler 11

TÜKETİCİLERİN BAKIŞ AÇISIYLA SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ODAKLI TEDARİK ZİNCİRİ RİSK FAKTÖRLERİ Ahlaki Risk Faktörleri: Tedarik zinciri üyelerinin faaliyetlerini doğru, dürüst, etik ve ahlaki çerçevede yürütmeyerek ve bireysel çıkarları uğruna fırsatçılık yaparak yol açtıkları riskler Yeterlilik Risk Faktörleri: Tedarik zinciri üyelerinin yeterli yetkinlik ve kabiliyete sahip olmamalarından kaynaklanan yeterlilik risk faktörleri Karşılıklı Bağlantılılık Risk Faktörleri: Tedarik zincirinin kendi bünyesindeki ve çevresindeki üyeleri ve onların faaliyetleri ile sürekli etkileşim halinde işleyen yapısı sonucu ortaya çıkan risk faktörleri 12

TÜKETİCİLERİN BAKIŞ AÇISIYLA SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ODAKLI TEDARİK ZİNCİRİ RİSK FAKTÖRLERİ DAVRANIŞSAL RİSK FAKTÖRÜ YÖNETSEL RİSK FAKTÖRÜ KARŞILIKLI BAĞLANTILILIK İSK FAKTÖRÜ YETERLİLİK RİSK FAKTÖRÜ AHLAKİ RİSK FAKTÖRÜ 13

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Değer yaratan ağlar olarak tanımlanan Tedarik Zincirlerinde Sürüdürülebilirlik Odaklı Risk Yönetimi için; Davranışsal Risk Faktörlerine odaklanılmasının gerekliliği Yönetsel Risk Faktörlerine odaklanılmasının gerekliliği Ana bulgular daha geniş çaplı yapılan araştırmanın sonuçları ile paraleldir Toplumsal farkındalık yaratmanın gerekliliği Tüketicilerde oluşan yanlış algıyı düzetmenin gerekliliği Güven eksikliğinin geri kazanılmasınn gerekliliği Bu, özellikle sürdürülebilirliğin sosyal boyutuna yönelik ve hem akademisyenler hem de uygulamacılar için yeni çalışmalara ışık tutacak bir bulgu olarak değerlendirilebilir. 14

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Sürdürülebilirlik Odaklı Tedarik Zinciri Risk Yönetimine Teorik Yaklaşım Tüketicilerin bakış açısının Sürdürülebilirlik Odaklı Tedarik Zinciri Risk Yönetimine yansıtılması Yiyecek Tedarik Zincirleri için uygulama önerileri Davranışsal Risk Faktörlerine yapılan vurgu ile farkındalık yaratılması Bilinç Risk Faktörleri Vurduduymazlık, Bireysel Bakış, Etik, Atalet, Fırsatçılık Risk Faktörleri 15

ARAŞTIRMA ÖNERİLERİ VE KISITLAR Tüketici Örneklem Sayısının arttırılarak bulguların geçerliliğinin Araştırmanın farklı sektörlerde yapılması Kantitatif yöntemlerle farklı açılardan yeni veriler toplanarak bulguların yeni tartışma boyutlarında geliştirlmesi 16

TÜKETİCİLERİN BAKIŞ AÇISI İLE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ODAKLI TEDARİK ZİNCİRİ RİSK YÖNETİMİ DR. AYSU GÖÇER PROF. DR. OKAN TUNA 20. ULUSAL PAZARLAMA KONGRESİ 10-13 Haziran, 2015 - ESKİŞEHİR