Firma ve Finans Yöneticisi Yrd. Doç. Dr. Aynur AKPINAR

Finans Kavramı İşletmelerin varlıklarını sürdürebilmek, talep yaratmak, talebi karşılayabilmek, hepsinden önemlisi değerini artırmak için çeşitli yatırımlar yapmak ve bu yatırımları nasıl elde edeceğine ve nasıl ödeneceğine karar vermek zorundadır. Bu karar sürecinde; işletmelerde finans bölümü devreye girmekte ve önemli bir rol üstlenmektedir. Çünkü; İhtiyaç duyulan fonların uygun şartlarda sağlanması ve etkin bir biçimde kullanılması firma değerini olumlu yönde etkilemektedir.

Finansal kaynaklar Ortaklar tarafından konulan öz sermaye Finansal kuruluşlardan faiz karşılığı sağlanan borçlar Yabancı sermaye Otofinansman’dır (işletmenin elde ettiği karların ortaklara dağıtılmayarak firmada alıkonulması)

1900’lü yılların başında firmaların teknolojik gelişmeler nedeniyle kaynak ihtiyaçları artmıştır. Öz sermayeleri sınırlı olan firmalar yabancı kaynak arayışına girmişlerdir. 1920’lerde teknolojik gelişmeler ve yeni oluşan endüstriler sonucunda daha fazla sermayeye ihtiyaç duyulmuştur. Bu nedenle finansın çalışma alanı likidite ve firmaların finansmanı olarak şekillenmiştir.

1930’larda, İyi bir finans yöneticisinin başlıca görev ve sorumluluğu, -firmanın gereksinim duyduğu fonları zamanında sağlama ve dönen varlıkların (döner değerlerin) yönetimi olarak düşünülürdü. 1929 -1930 yıllarında dünyada özellikle Amerika’ daki ekonomik krizle beraber yaşanan; -firma iflasları, -iflasları önleme gayretleri, -kredi kuruluşlarının verdikleri kredilerin geri dönüşümünün sağlanması konusundaki çabaları ve benzer gelişmeler finans yöneticisinin görev ve sorumluluklarını değiştirmiştir.

1930’larda, meydana gelen ekonomik daralma neticesinde finansla ilgili çalışmalar; -finansal varlığı sürdürebilme -Likiditenin korunması -İflasdan korunma -yeniden yapılanma konularında yoğunlaşmayı gerektirmiştir. -Sermaye bütçelemesi kararları, -yatırım projelerinin seçimi ve -sermayenin etkin kullanımı konularına da ağırlık verilmiştir.

1973 petrol krizi sonrasında oluşan enflasyon olgusu bir yandan «pazar bulma ve satış», diğer yandan «finansal kaynakların sağlanması ve etkin kullanımı» konularını gündeme getirmiştir. Günümüzde, iyi finans yöneticisinin görev ve sorumluluğundan beklenen; firmanın piyasa değerinin başka bir deyişle firmanın sahiplerinin servetlerinin en yüksek düzeye yükseltilmesidir. Finans yöneticisi kar ile riski en uygun biçimde dengeleyerek firmanın piyasa değerini maksimize edebilmelidir

Finans yönetim süreci: 2 FAALİYET İLE İLGİLİ YATIRIMLARIN YAPILIŞI 1 PİYASADA FİNANSAL VARLIK SATIŞI TAHVİL YADA HİSSE SENEDİ 3 FAALİYET SONUCU NAKİT ELDE EDİLMESİ 4 BORÇ ÖDEMESİ VE NET İŞLETME SERMAYESİ GEREKSİNİMİ VE YATIRIMLARIN YAPILMASI

Finans Yöneticisinin Görevleri 1.Planlama, varlıkların (aktiflerin) yönetimi başka bir deyişle yatırım kararlarının alınması ve firmanın gereksinme duyduğu fonların sağlanması, 2.Firmanın geçmiş dönemlerde almış olduğu sonuçları analiz etmesi, 3.Analiz sonuçlarının yorumlanması ve değerlendirilmesi de gereklidir.

Ayrıca iyi finans yöneticisi alınan kararların, hazırlanan planların uygulanmasını sağlamalı ve uygulama sonuçlarının, alınan kararlara ve plan hedeflerine uygun olup olmadığını da denetlemelidir. Bunun dışında, firmanın başka bir firma ile birleşmesi veya ona katılması ya da başka bir firmayı satın alması, firmanın yeniden organizasyonu, firmanın tasfiyesi gibi özel ve sık yinelenmesi söz konusu olmayan hallerde kararlara katılmak ve bu durumlarda gerekli değerlemeleri yapmak da finans yöneticisinin görevleri arasındadır.

Finans Yönetici özetle; 1) Finansal analiz ve kontrolden, 2) Finansal planlamadan 3) Varlıkların yönetiminden(yatırım kararları) a) Dönen varlıklar (döner değerler-işletme sermayesi) yönetiminden b) Duran varlıklar (sabit değerler) yönetiminden 4) Firmanın gereksinme duyduğu kaynakların seçimi, sağlanması faiz ve kur değişkenliğinin getirdiği risklerin azaltılmasından 5) Özel sorunların doğurduğu finansal problemlere çözüm getirmekten sorumludur.

1-Finansal Analiz ve Kontrol Firmanın geçmiş dönemlerine ait verilerinin analiz edilmesi ve yorumlanması, finans yöneticisinin sağlıklı kararlar alabilmesi ve planlama fonksiyonunu gereği gibi yerine getirebilmesi için zorunlu ön koşullardır. Bu nedenle finans yöneticisinin analiz ve kontrol tekniklerinin bilmesi ve analiz yapabilecek nitelik ve yeteneklere sahip olması gerekir.

2-Finansal Planlama Finansal planlama, finans yöneticisinin temel belki de en meydan okuyucu ve iddialı işlevidir. Finansal planlama için, firmanın amaç ve hedeflerinin, uzun süreli planlarının belirli olması gereklidir. Finans yöneticisi, firmanın uzun süreli amaçlarının saptanması sürecine katılarak, firmanın gelecekteki faaliyetleri hakkında yeterli bilgiye sahip olur. Finans yöneticisi, ancak bu bilgilerin ışığı altında ve çerçevesinde, firmanın uzun ve kısa süreli finansman gereksinimlerini tahmin edebilir.

2-Finansal Planlama Geleceğin belirsizliği karşısında hazırlanan bütçe ve planlara esneklik verilmesi ve değişik koşullara göre farklı finansman seçeneklerinin ve çözüm yollarının getirilmesi gerekir. Bütçe ve planların esneklikten yoksun olması halinde, bütçe ve planların hazırlanması sırasında öngörülmeyen olayların ortaya çıkışı, söz konusu bütçelerin bir yana bırakılmasına, bu konuda yapılan çabaların boşa gitmesine neden olabilir.

3-Varlıkların Yönetimi Günümüzde finans fonksiyonu arasında yatırım kararları (kaynakların kullanımı), kaynakların çeşitli varlıklara (aktif değerlere) yatırılması, kaynak sağlanması kadar büyük öneme sahip bulunmaktadır. Finans yöneticisi, ister dönen ister duran varlıklara ayrılsın, yatırılan her liranın alternatif maliyeti (fırsat maliyeti) olduğunu göz önünde tutarak, kaynak kullanımında, firmanın piyasa değerini en yüksek düzeye çıkaracak şekilde, karlılıkla üstlenilen riski bağdaştırmaktadır. Eğer firmanın piyasa değerini yükseltecekse, gerektiğinde finans yöneticisi karlılıktan fedakarlık yaparak iş riskini azaltmalıdır. Varlıkların yönetiminde, çeşitli ekonomik değerlere yapılan yatırımın optimal düzeyde olup olmadığının saptanması ve varlıkların yönetimin de etkinliğin arttırılması, finans yöneticisinin bu konuda karşılaştığı önemli sorunlardandır.

4-Kaynak (Fon) Sağlanması Planlanan para çıkışlarının para girişlerinden fazla olduğu ve meydana gelen açığın para mevcudu ile karşılanamadığı durumlar da finans yöneticisi, firmanın gereksinim duyduğu fonları zamanında sağlamak görev ve sorumluluğu altındadır. Finans yöneticisi, firmanın gereksinimine en uygun, firmanın amaçları açısından en iyi sonuçları verecek bir kaynak yapısını sağlamalıdır.

Firmanın Karşılaştığı Özel Sorunların Çözümü Firmanın başka bir firmayı satın alması, firmanın başka bir firma ile birleşmesi, firmanın tamamının veya bir bölümünün satılması, firmanın malî yönden yeniden organizasyonu, şirketinin halka açılması, firmanın tasfiyesi, gibi konular firmaların ömrü boyunca dönemsel (periyodik) olarak karşılaştığı sorunlar değildir. Finans yöneticisi yukarıda belirtilen sorunlarla ilgili kararların alınmasın da önemli rol oynadığı gibi, söz konusu sorunların değerlemelerinin yapılması da finans yöneticisinin işlevleri arasındadır.

Finans yöneticisi, bir anlamda para ve sermaye pazarları ile firmanın faaliyetleri arasında, bunların tam ortasında yer alır ve firmanın piyasa değerini artırmak amacıyla sürekli olarak finansal ve hatta reel varlıklar alıp-satar Finans yöneticisi, faaliyetlerini yürütürken, görevlerini yerine getirirken, bankalar, firmaya kredi verenler, birikim sahipleri, kamu kuruluşları, sermaye piyasasındaki aracılar, firmanın müşterileri, firmanın ortakları gibi firma dışındaki kişi ve kurumların da tepki ve isteklerini göz önünde tutmak durumundadır. Finansman kararlarında, firmanın iç yönetiminin gerekleriyle, firma dışı kişi ve kuruluşların istek ve görüşleri bağdaştırılmaya çalışılmalıdır. Bununla beraber finans yöneticisi, finansmana ilişkin kararlar alırken, iç yönetimin gereklerine de öncelik tanır.

Finans Bölümünün İşletme Organizasyonundaki Yeri Yönetim Kurulu Yönetim Kurulu Başkanı Genel Müdür Pazarlama Gen. Müd.Yrd. Finans Gen.Müd.Yrd. Üretim Gen.Müd.Yrd. Haznedar Kontrolör Nakit Yöneticisi Maliyet Muhasebesi Yöneticisi Kredi Yöneticisi Vergi Yöneticisi Sermaye Harcamaları Genel Muhasebe Yöneticisi Finansal Planlama Veri İşlem Yöneticisi

Finans teorisinin temeline göre; Bir firmanın değeri, gerçekte sağlayacağı nakit akışları ile bu nakit akışlarının elde edilmesindeki riske bağlıdır. a-Zaman ve Risk arasında doğru orantılı bir ilişki vardır. Zaman arttıkça belirsizlikten dolayı Risk artar. b-Risk ile Getiri ( yatırımcının yatırımlardan elde ettikleri kazanç ) doğru orantılı bir ilişki vardır. Risk arttıkça gerek reel yatırımcı, gerekse portföy yatırımcısı bu fazla riski kabullenmek için daha fazla getiri elde etmek ister. Risk ile getiri arasında doğrudan bir ilişki vardır.

Yatırımcının veya firmanın getirisini yükseltmek için alacağı kararlar riskini doğrudan etkilemekte, buna karşılık riski azaltmak için alacağı kararlar getirisini azaltacaktır. Bu noktada finansal yönetici; firmanın piyasa değerini maksimize etmek için risk ile getiri arasında bir denge kurarak kaynak dağılımında optimal birleşimi sağlamalıdır. Finansal yönetici finansın temel ilkeleri doğrultusunda hareket ederek firma değerini maksimum kılmalıdır.

Finansın Temel İlkeleri Finansal kararların alınmasını sağlayan genel kurallar, Kolb ve Rodriguez’in Financial Management isimli kitabında on iki başlık altında toplanmaktadır. Bunlar; 1.Kişisel çıkarları düşünme davranışı ilkesi: İnsanlar / kurumlar, mali çıkarlarını düşünerek davranırlar ve iyi kararların alınabilmesi için çözüm üretirler. Finansal işlemin tarafları her zaman kendisi için en avantajlı olan davranışı izler. 2.Riskten kaçınma ilkesi(borsa); Bütün koşullar aynı iken, insanlar daha yüksek getiri ve daha düşük riski tercih temektedirler. Portföy yönetimi açısından değerlendirildiğinde yatırımcılar, riske göre davranışlarında; -riskten kaçınma, -riske karşı kayıtsız kalma ve -riski seven yatırımcı şeklinde davranırlar.

3.Çeşitlendirme ilkesi(negatif ilişki); portföy oluşturmak ve getiriyi kontrol altında tutmak amaçlanır. Portföy teorisine göre aralarında negatif ve kuvvetli ilişki bulunan finansal araçlardan oluşan portföyün riski en azdır. 4.İki taraflı muameleler ilkesi(alan-satan); bir finansal işlemde en az iki taraf mevcuttur. Alan yaptığı analize göre hareket ederken satan tarafta yaptığı analizlere göre hareket eder. 5.Artan yararlar ilkesi (yenileme mukayesesi); bir finansal karar verilirken meydana gelecek yararların yanı sıra neden olacağı kayıpların da dikkate alınması gerekir. Eski makinenin yenisi ile değiştirilmesi kararı. 6.İşaret verme ilkesi; finansal kararların ileride özellikle yönetim bekleyişinde değişmelerin olacağı işareti olarak algılanabilir. Fiili durum ile beklentilerin farklılaşabileceğini ifade eder.

7.Sermaye piyasasının etkinliği ilkesi; sermaye piyasasındaki hisse senedi tahvil gibi finansal varlıkların bütün bilgileri yatırımcı tarafından bilinmekte ve reel varlıklara göre daha kolay alınıp satılabilmektedir. 8.Risk-getiri değiş tokuşu ilkesi; daha fazla getiri beraberinde daha yüksek riski getirmektedir. 9.Değerli fikirler ilkesi; yeni buluşlar firmanın değerini dolayısı ile hisse fiyatlarını artırır. 10.Opsiyonlar değerlidir ilkesi; opsiyon sözleşmeleri bir varlığın alım ve satım hakkı söz konusudur. Bir varlığı satın alma hakkı call opsiyon, bir varlığı satma hakkı da put opsiyon olarak isimlendirilir. Firmanın sermaye piyasalarında opsiyon hakkının bulunması firma için pozitif değer yaratma potansiyelidir.

11. Davranış İlkesi; işaret verme ilkesinin uygulanmasıdır 11.Davranış İlkesi; işaret verme ilkesinin uygulanmasıdır. Genellikle insanların çoğunluğun yaptığını yapma eğilimindedir. Eğer yeterli bilgi mevcut değil ise insanlar çoğunluğun yaptığı davranışları takip ederler. 12.Paranın zaman değeri ilkesi; enflasyon sıfır olsa dahi paranın bir zaman değerinin var olacağının ifadesidir. Genellikle talebin geciktirilmesinin yada ihtiyacın ertelenmesinin bedeli olarak yani faiz ile ifade edilmesidir.

Firma Amacı 1930’lardan bu yana firma amacı aşağıdaki amaçları da içeren kar maksimizasyonu olarak kabul görmüştür. 1.Hissedarların çıkarlarına uygun amaçlar Daha yüksek temettü daha yüksek sermaye kazancı 2.Firma çıkarlarına uygun amaçlar Firma yeni yatırımlar için hissedarlardan kaynak isterken, hissedarlar da yüksek getiri beklemektedirler. Bunun gerçekleşmesi için firmanın büyümesi, yeni teknolojilere sahip olması ve rekabet üstünlüğüne sahip olması gerekir. 3.Sosyal (ideolojik içerikli) amaçlar Firmanın içinde bulunduğu çevre firmadan yol, su okul gibi taleplerde bulunurlar. Firma bu talepleri tamamen karşılamasa da kayıtsız kalamaz.

Firma karının maksimum kılınması HİSSEDAR ÇIKARINA UYGUN AMAÇLAR FİRMANIN ÇIKARINA UYGUN AMAÇLAR KARIN MAKSİMUM KILINMASI İDEOLOJİK AMAÇLAR

Firma Amacı Robert Antony 1960’da yazdığı makalesi ile firma amacının firma karının maksimizasyonu olamayacağını ve hissedar değerinin maksimizasyonu olacağını ifade etmiştir. Çünkü; kar maksimizasyonunda; süre faktörü, (kısa dönemli, uzun dönemli) beklenen nakit akımlarının göreceli olarak yüksek ve düşük oluşu gibi faktörler açıklanamamaktadır. Ayrıca kar kavramı yatırımlardan beklenen nakit akımlarının riskliliğini ve zaman değerini dikkate almamaktadır. Aşağıdaki tabloda paranın zaman değerinin sıfır olması durumunda A projesi seçilebilir.

Firmanın Amacı Firmanın Bu günkü Değerini Hissedarları Açısından Maksimum Kılmaktır. Yatırım Tutarı -10 Yıl 2,5 3 6 2. Yıl 5,5 3. Yıl 4. Yıl 5. Yıl TOPLAM 2 1,5

Neden Firma Değeri Maksimizasyonu? 1.İnsanlar genellikle harcayabilecekleri daha çok paraya sahip oldukça daha mutlu olmaktadırlar. 2.Hisse senedi fiyatları genellikle hisse senedi ihraç eden firmanın gelecekteki durumunu yansıtır. 3.Yatırımcılar ellerinde tuttukları hisse senetleri ve diğer menkul kıymetleri istedikleri an ellerinden çıkarıp nakde çevirmek isterler. 4.Eğer yöneticiler hisse senetlerinin değerini maksimize edecek kararlar alırlarsa yatırımcılar memnun olacaklardır.

Finans Yönetiminin Temel Politikaları 1.Finanslama Politikası (kaynak yapısı ne olmalı?) -Net Gelir Yaklaşımı -Net Faaliyet Geliri Yaklaşımı -Geleneksel Yaklaşım -Günümüzdeki Yaklaşım 2.Yatırım Politikası (firmanın kaynakları hangi varlıklara hangi şartlarda yatırılmalıdır?) 3.Temettü Politikası -Kar payı ilgisizliği -Eldeki kuş teorisi -Vergi farklılığı teorisi