PALYATİF BAKIM

Palyatif Bakım (DSÖ Tanımı) “Yaşamı tehdit eden hastalıklardan kaynaklanan problemler ile karşılaşan hastaların ve hasta yakınlarının yaşam kalitesinin, başta ağrı olmak üzere tüm fiziksel, psikososyal ve ruhsal problemlerin erken tespit edilerek ve etkili değerlendirmeler yapılarak önlenmesi ve giderilmesi suretiyle arttırılmasına dayanan bir yaklaşımdır.”

Palyatif bakımın ilk amacı hastaların yaşadıkları semptomları kontrol altına alınma ve etkili bir şekilde yönetilmesini içerir.

HOSPİS Tıbben tüm tedaviler denenmiş olmasına rağmen iyileşme şansı olmayan hastaların, palyatif bakım ve huzurlu bir ölüm amacıyla yatırıldığı özel merkezlerdir. 

Hospis olarak adlandırılan bakım hizmetleri palyatif bakımın içinde yer alır. Yaşamın sonuna çok az ay kala (6 aydan az) verilen bakım hizmetidir. Ev atmosferindeki birimlerde hasta ve ailesinin duygusal paylaşımlarını sağlamayı, üzüntü ve ayrılık acısını hafifletmeyi öncelikli hedef alır.

P.B. BAKIM TARİHÇE Palyatif bakım uygulamaları ilk olarak  11.yy’da  ortaya çıkmıştır. Bunlar yolculuk esnasında ölümcül hastalığa yakalananların tedavi edilmesi amacıyla kurulmuş, din kökenli gönüllüler hareketleridir. Daha sonra; Fransa’da 1842 yılında terminal dönemdeki hastalara yönelik hospis merkezi açmıştır İngiltere’de 1967 yılında, Kanada’da 1975 yılında, Almanya’da 1983 yılında, palyatif bakıma yönelik merkezler kurulmaya başlanmıştır. .

İlk modern palyatif tıp tesisini St   İlk modern palyatif tıp tesisini St. Christopher’s Hospis adı altında 1967’de Londra’da kurmuştur.  İlk palyatif servisi 1975 yılında Kanada Montreal’de Royal Victoria Hastanesi’nde kurulmuştur.  Almanya’daki ilk palyatif servisi ise 1983’de Köln Üniversite Kliniği’nde açılmıştır. Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı tarafından yayınlanan  “2009-2015, Ulusal Kanser Kontrol Programı” nda palyatif bakım programı da tanımlanmış, kurumsallaşma yolunda hedefler belirlenerek bir yol haritası çizilmiştir. Ancak bu merkezlerin kurulması asıl 2012-2013 yıllarında ivme kazanmıştır.

Türkiye’de Palyatif Bakım Birimleri

66 58 154 Mevcut palyatif bakım birim sayısı Müracaat durumundaki PB birim sayısı 58 Planlama aşamasındaki PB birimi sayısı 154

TÜRKİYE' DEKİ PALYATİF BAKIM MERKEZLERİ TESCİL LİSTESİ SIRA NO İL İLÇE HASTANE ADI YATAK SAYISI 1 Uşak Merkez Uşak Devlet Hastanesi 22 2 Balıkesir Balıkesir Devlet Hastanesi 10 3 Kütahya Tavşanlı Doç.Dr. Mustafa Kalemli Devlet Hastanesi 5 4 Samsun Samsun Eğitim ve Araştırma Hastanesi 19 Eskişehir Yunus Emre Devlet Hastanesi 16 6 Ankara Dr. Abdurrahman Yurtaslan Onkoloji Hastanesi 13 7 Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi EAH 8 Ulus Devlet Hastanesi 20 9 Manisa Akhisar Akhisar Devlet Hastanesi Turgutlu Turgutlu Devlet Hastanesi 11 Zonguldak Kdz.Ereğli KDZ. Ereğli Devlet Hastanesi 12 Atatürk Devlet Hastanesi 15 İzmir Katip Çelebi Üniveritesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi 14 Seferihisar Necat Hepkon Devlet Hastanesi Selçuk Devlet Hastanesi Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi 32 17 Karşıyaka Devlet Hastanesi 18 Buca Seyfi Demirsoy Devlet Hastanesi Kırıkkale Yüksek İhtisas Hastanesi Trabzon Kanuni Eğitim ve Araştırma Hastanesi

Palyatif bakım; tedavi şansı olmayan hastaların ihtiyaçlarına ve özel durumlarına göre destekleyici bakım prensiplerinin uygulanmasıdır. Hastanın ve ailesinin yaşam kalitesine ve sorunlarla başa çıkma gücüne odaklanan, başta kanser olmak üzere nörolojik hastalıklar, kas hastalıkları ve alzheimer gibi pek çok farklı hastalıkta kullanılabilen multidisipliner bir yaklaşımdır.

Semptomlar Ağrı Bulantı, kusma Yorgunluk Uyku problemleri İştahsızlık, kilo kaybı Nefes darlığı İshal ya da kabızlık Sinirli, kaygılı ve kızgın olma hali (anksiyete) Üzüntülü ve kırgın hissetme ( depresyon) Bilinç bulanıklığı ( deliryum)

AĞRI Ağrı tedavi edilebilen bir semptomdur. Yaşanan ağrı kişiye özgüdür ve kişiye özel bir tedaviyi gerektirir.

FİZİKSEL PSİKOSOSYAL DUYGUSAL MANEVİ ACI ÇEKME PSİKOSOSYAL DUYGUSAL MANEVİ

AĞRIYI ARTTIRAN DURUMLAR Korku, sinirli ve gergin olma, kötü hissetme ya da yorgun olma yaşanılan fiziksel ağrının etkisini daha da artırabilir. Bazen günlük olarak yaşanan bazı diğer problemler de ağrının daha kötü olmasına sebep olabilir.

AĞRIYI NASIL İFADE EDEBİLİRİZ ? Ağrı ne zaman başladı? Ağrı başladığı zaman ne yapıyordunuz? Ağrı nerede? Ağrı ile ilgili ne hissettiniz? Ağrı ne şiddette?

Ağrıyı artıran ya da azaltan bir şey var mı? Ağrıyı azaltmak ya da ortadan kaldırmak için herhangi bir ilaç aldınız mı? Alınan ilaç ağrıda ne kadar etkili oldu?

AĞRIYI KONTROL EDEBİLECEK İLAÇLAR VAR MIDIR? Ağrının şiddeti ve tipine özgün etkin kontrolü sağlayabilecek birçok farklı ilaç bulunmaktadır. Bu ilaçlar; Ağızdan alınabilen tablet, kapsül formunda, Cilde yaptırılan “flaster” şeklinde ve Deri altı dokuya veya damar içine uygulanabilen enjeksiyonlar şeklinde hazır olarak bulunmaktadır.

Ağrı kontrolü için kullanılan ilaçların ağrıyı etkin bir şekilde azalttığını anlamak için; İlacı almadan önceki ağrı seviyesini belirleyin, İlacı aldıktan yaklaşık 1- 1,5 saat sonraki ağrı seviyesini belirleyin, ağrı azalmışsa hangi seviyede olduğunu kayıt edin. Ayrıca bu azalma seviyesinden memnuniyet derecesi de oldukça önemlidir. Eğer ilaç kullanıldığı halde ağrının azalması yeterli bulunmuyor ve halen ağrının istenilen düzeyde azalmadığı hissediliyorsa bu durum doktorla görüşülmeli.

Çünkü bazen ek doz ilaç alma gereksinimi olabilir. Bu yüzden ilaç almadan ve aldıktan sonra ağrı düzeyini belirlemeyi öğrenmek kontrollü analjezi kullanımı için oldukça önemlidir. Ağrıyı aşağıdaki gibi numaralandırarak da değerlendirebiliriz.

Semptom Yönetiminin Temel İlkeleri   1. Hastalığa ait sorunlarla baş etme Fiziksel semptomlar Psikiyatrik sorunlar Manevi sorunlar Sosyal sorunlar Ekonomik sorunlar Yaşam sonu ihtiyaçlar Yas dönemi 2. Bakım süreci Semptomların değerlendirilmesi Hasta odaklı bakımın planlanması Hasta ve ailesinin bilgilendirilmesi Planlanan bakımın uygulanması Bakım sonuçlarının değerlendirilmesi Hastanın yaşam kalitesinin artırılması Tedavide devamlılığın sağlanması

PALYATİF BAKIM HİZMET EKİBİ Doktor Hemşire, hasta/yaşlı bakım elemanı Terapist (fizyoterapist, psikoterapist, ergoterapist, konuşma terapisti, meslek terapisti) Eczacı Psikolog, onkopsikolog Diyetisyen Sosyal Hizmet Uzmanı Manevi bakım uzmanı, din psikoloğu, din adamı Gönüllüler, Sivil Toplum Kuruluşları Doktor Hemşire, hasta/yaşlı bakım elemanı Terapist (fizyoterapist, psikoterapist, ergoterapist, konuşma terapisti, meslek terapisti) Eczacı Psikolog, onkopsikolog Diyetisyen Sosyal Hizmet Uzmanı Manevi bakım uzmanı, din psikoloğu, din adamı Gönüllüler, Sivil Toplum Kuruluşları

Daimi Personel Sorumlu doktor Doktor Hemşire ve hasta/yaşlı bakım elemanı Tıbbi Sekreter İdari ve teknik personel Temizlik personeli

Palyatif bakım hizmeti multidisipliner ve interdisipliner bir yaklaşım gerektirir.

Multidisipliner ekip; Anestezi uzmanı sorumluluğunda, algolog, medikal onkolog, göğüs hastalıkları uzmanı, iç hastalıkları uzmanı, psikiyatri uzmanı, radyasyon onkoloğu, fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı, genel cerrahi uzmanı Nöroloji uzmanlık alanlarından oluşur.

Destek Tedavisinde Multidisipliner Yaklaşım MEDİKAL PSİKOSOSYAL EV BAKIMI HEMŞİRELİK REHABİLİTASYON ECZANE Sorumlu hekim (Anestezist) Radyasyon onkolog Medikal onkolog Algolog Cerrah Diğer uzmanlar HASTA İnfüzyon ekibi Hemşire Bakıcı Diğer Onkoloji hemşiresi Radyasyon hemşiresi Fizyoterapist Meşguliyet terapisti Sosyal hizmet uzmanı Klinik psikolog

PB’da sunulan hizmetler Maksimum semptom kontrolü, minimum morbidite sağlamak Hasta ve yakınlarının yaşam kalitesini yükseltmek Tedavide devamlılık sağlamak Toplumu bilinçlendirmek

PALYATİF BAKIMDA İŞLEYİŞ Merkezde 7/24 nöbet esasına göre uzman ya da asistan doktor bulunmalı, Gerektiğinde ulaşılabilecek multidisipliner ekibin günlük nöbet ve icap düzeni sağlanmalıdır. Hasta yatış onam formu, hasta takip formu, taburculuk formu oluşturulmalıdır.

PALYATİF BAKIMDA İŞLEYİŞ Bir sorumlu hemşire olmalı Aile, hasta/yaşlı bakım elemanı desteği sağlanmalı Aile ve bakıcılara teorik ve pratik eğitimler verilmeli, Taburculuk sonrası acil durumlarda arayacakları kişiler ve merkezler konusunda bilgi verilmeli, sağlık personeli gelene kadar yapılması gerekenler öğretilmelidir.

PALYATİF BAKIMDA İŞLEYİŞ Eve taburculukta kullanılacak ilaçların, malzemelerin ve cihazların kullanım ve bakımları öğretilmeli, Evde başvurabilecekleri bir kitapçık hazırlanmalı Taburculuğa yakın hastaların vizitlerine Evde Sağlık Ekipleri de eşlik etmeli Eve taburculuk öncesi Sosyal Hizmet Uzmanları tarafından ailenin koşulları değerlendirilmeli

PALYATİF BAKIMDA İŞLEYİŞ Fizyoterapist, diyetisyen, psikologların günlük vizitleri sağlanmalı Yatak başı kişisel bakım günlük temizlik, kuaför hizmeti yanında hastaların düzenli banyoları sağlanmalı Hasta odasına sevdiği objelerin alınması sağlanmalı ancak sürekli kalan bireyler dışındaki genel ziyaretler için saat ve kuralları içeren bir direktif hazırlanmalıdır.

PALYATİF BAKIMDA İŞLEYİŞ Yanında kalan hasta yakını ya da bakıcıların da rahat etmesi sağlanmalı, onların ihtiyaçlarına yönelik önlemler alınmalı, ekiple bir aile ortamında oldukları duygusu sağlanmalıdır. Hasta yakınlarının hastalarına ya da kendilerine yemek yapabileceği, çay içip sohbet edebilecekleri ortam yaratılmalıdır. Gerektiğinde onlarında fiziksel, psikolojik ve manevi sorunları için tedavi uygulanmalıdır.

 Palyatif Bakım Gerektiren Hastalıklar Nelerdir Kanser, Motor nöron hastalıkları, Alzheimer hastalığı, ALS (Amyotrofik Lateral Skleroz), MS (Multipl Skleroz), Musculer Distrofi, Parkinson Hastalığı, Felç, İleri dönem organ yetmezlikleri (kalp, akciğer, böbrek, karaciğer), AIDS, Çocuklarda genetik, ilerleyici hastalıklardır.

Palyatif bakım hizmetleri; Ev Ortamında Birinci basamak sağlık alanlarında/sağlık ocağı Hastane Ortamında Son dönem bakım evleri’de verilebilir.

Palyatif bakım Hastalığın ya da yandaş hastalıkların tedavisi Yaşam sonu bakım (son 6 ay) HOSPİS Palyatif bakım Palyatif bakım Tanı Hastalığın ilerlemesi Ölüm Kayıp-yas süreci bakımı

Genellikle palyatif değil Değişken Destek Duygusal Manevi Psikososyal CPR Transfüzyon Enfeksiyon Ventilasyon Kontrol Tüple besleme Ağrı Dispne Bulantı Kusma Yoğun bakım Diyaliz

Palyatif bakım gerektiren hastalıklardan %90 oranında görüleni kanserdir. Palyatif bakım gerektiren diğer hastalıklar ise %10 oranındadır.

Neden Palyatif Bakım ? •Ucuzdur •Gereksiz acil hizmet kullanımını •Gereksiz tetkikleri •Gereksiz hastane yatışlarını •Gereksiz kemoterapi kullanımını •Hasta ve yakınlarının gereksiz yere endişelenmesinin önüne geçmekte Sağlık Ekonomisinde en az %30’luk tasarruf sağlar.

“amacımız yaşama gün katmak değil, güne yaşam katmaktır”

Teşekkürler