KRONİK BÖBREK HASTALIKLARINDA; TANI, EVRELEME,İZLEM VE KONTROL Dr.Şeniz Sevinir Nefroloji Uzmanı, Çekirge Devlet Hastanesi

Neden önemli? Sık görülen Yaşam kalitesini olumsuz etkileyen Sosyo ekonomik ve psikolojik yükü büyük Farkındalığı ve erken tanı olasılığı düşük Morbiditesi ve Mortalitesi yüksek olan Ancak zamanında farkedildiğinde önlenebilen veya geciktirilebilen bir hastalıktır

Türk toplumunda KBH için risk faktörleri (TEK DEĞİŞKENLİ ANALİZ-CREDİT verileri) YAŞ KADIN CİNSİYET KIRSAL YERLEŞİM EGZERSİZ YAPMA ABDOMİNAL OBEZİTE KALP HASTALIĞI İNME ÖYKÜSÜ HEMOGLOBİN BÖBREK TAŞI ÖYKÜSÜ HİPERTANSİYON DİYABET DİSLİPİDEMİ METABOLİK SENDROM ÜRİK ASİD DÜZEYİ

Kimler KBH yönünden taranmalıdır? Yaşlılar (>60) Hipertansifler Diyabetikler KVH olanlar Obezler Sigara içenler Otoimmun hast. Olanlar Nefrotoksik ilaç öyküsü İYE,Taş;BPH Ailede SDBH veya herediter böbrek hastalığı öyküsü olanlar Proteinüri ve/veya hematüri öyküsü olanlar

Yurdumuzda KBH oranı %15.7 KBH (evre 1-5) hasta sayısı 7.307.315 GFR>90, (Evre-1) 2.700.000 (%5.4) GFR: 60-89, (Evre-2) 2.600.000 (%5.2) GFR: 30-59, (Evre-3) 2.350.000 (%4.7) GFR: 15-29, (Evre-4) 125.000 (%0.25) GFR: <15, (Evre-5) 75.000 (%0.15) KBH (evre 3-5) hasta sayısı 2.550.000 CREDİT (Süleymanlar G. NDT 2011;26(6)

Türkiye’de kronik böbrek hastalığı farkındalığı? %98.4 farkında değil % 1.6 farkında CREDİT:Türkiye KBH prevalans araştırması

Risk altındaki kişilere yönelik primer önleme yaklaşımları Diyabet ve hipertansiyonun erken saptanması düzenli kan basıncı ölçümü 40 yaşından sonra yılda bir kan şekeri ölçümü Düzenli izlem ve etkin tedavi Düzenli HBA1c ölçümü kronik böbrek hastalığı için düzenli tarama yapılması proteinüri/mikroalbüminüri serum kreatinin düzeyi GFR hesaplanması

KBH önlenmesi ve erken saptanması Kronik böbrek hastalığı gelişiminin önlenmesi Etkin kan basıncı kontrolü (<130/80 mmHg) Hipertansif bireylerin taranması Tam idrar analizi (albümin/kreatinin oranı) Serum kreatinin düzeyi ve tahmini GFR Kronik böbrek hastalığı ilerlemesinin engellenmesi Etkin kan basıncı kontrolü (proteinüri<1gr/gün ise<130/80mmHg, proteinüri>1gr/gün ise<125/75mmHg RAS blokajı Düzenli izlem

Kronik böbrek yetmezliğinde etyoloji Prevalansı 2012 yılında milyonda 816 dır (2001’de 314) 2012 itibarıyla; DM (%36.6), HT (%27.4), GN(% 7.3), kistik böbrek hastalıkları (%4.2),diğer bilinen nedenler (%11.3) SDBY sebebidir Yine 2012 verilerine göre; 48.900 (%79.28) hemodiyaliz, 4.777 (%7.75) periton diyaliz, 8000 (%12.97) transplantasyon hastası mevcuttur Transplantasyon olgularında kadavra donör oranı %18 dir (2012) Diyaliz hastalarında ölüm nedeni %55 KVH, %11 SVH, %9 enfeksiyon, %11 malignite, %14 diğer nedenler İlaç ve tedaviler dahil yıllık maliyet; HD hastasında 24.242,PD hastasında 18.214 dolardır (Gizli maliyetler? ), yıllık maliyet 1.5 milyar doların çok üzerindedir

KBY de kanda artan ve potansiyel toksisiteye sahip bazı maddeler Üre,kreatinin,ürik asid Nitrik oksid Fenoller Benzoatlar Polipeptidler Beta2mikroglobulin Middle moleküller Amonium Eser elementler C-AMP Oxalat Lizozim Hormonlar Xantinler Aminler Endorfinler Fosfor Oksidatif stress ürünleri Homosistein lipoproteinler

ABY ve KBY arasındaki farklar Kısa hikaye Bir neden var Böbrekler büyük Anemi yok (kanama dışında) Osteodistrofi yok Uzun hikaye Neden her zaman belirlenemez Böbrekler küçük (amiloidoz,mm,skleroderma, malign nefroskleroz, DM,PKBH, hidronefroz hariç) Anemi var Osteodistrofi olabilir hiperfosfatemi, PTH yüksekliği

Böbrek yetmezliğini düşündüren bulgular-1 Anamnez: proteinüri,hematüri,anemi,üre yüksekliği, HT,DM,ailede böbrek hastalığı öyküsü(KBY,FMF,PKBH) Sussuzluk hissi, noktüri,halsizlik,bitkinlik Serum üre ve kreatininde yükselme, kreatinin klirensinde düşme, anemi, kaşınma, böbreklerin küçülmesi,idrar dansitesi,hiperürisemi,asidoz Nörolojik: yorgunluk, uyku bozukluğu, başağrısı,uyku,koma,kas çekilmesi

-2- Psişik : depresyon, sıkıntı, psikoz Göz : hipertansif,kırmızı göz, band keropatisi Mide-Barsak: iştahsızlık, bulantı,kusma, üremik koku, gastroenterit,kanama,ülser Kardiyovasküler: HT,KKY,perikardit,myokardiyopati, üremik akciğer

-3- Deri: solukluk, kaşıntı,pigmentasyon, ekimoz,kalsiyum birikmesi Periferik nöropati: huzursuz ayak,parestezi, hareket zaafı,felç Kan: anemi,kanama diyatezi

-4- Metabolik: karbonhidrat intoleransı, hiperlipidemi,hiperürisemi, beslenme bozukluğu Endokrin: hiperparatiroidi,tiroid fonksiyon bozukluğu, amenore,kısırlık,seksüel disfonksiyon

Tedavide temel prensipler: Böbreklerin fonksiyonel rezervini doğru bir şekilde saptamak(CrCl) Fonksiyonel kapasiteyi düşüren reversibl faktörlerin düzeltilmesi ( renal stenoz, KKY, HT, VUR, nefrotoksik ilaç, hiperürisemi, hiperkalsemi, hipokalemi) İlerlemenin durdurulması veya yavaşlatılması (Protein kısıtlaması, TA kontrolü, hiperlipidemi tedavisi) Üremik komplikasyonların önlenmesi ve tedavisiyle yaşam süre ve kalitesinin arttırılması Altta yatan hastalığın tedavisi

KBY nin tedavisi Primer hastalığın tedavisi Semptomatik tedavi proteinlerin kısıtlanması dengeli su ve tuz alımı içiyorsa sigaranın bırakılması ilaç dozlarının ayarlanması anemi,hiperfosfatemi,hiperlipidemi ted. HT, kaşıntı, infeksiyonların ted. diyaliz ve transplantasyon

sonuç-1 SDBY olan hasta sayısı dünyada ve ülkemizde giderek artmaktadır. Ancak asıl büyük tehlikeyi buzdağının su altında kalan kısmı oluşturmaktadır. KBH prevalansı SDBY den 100 kat daha fazladır KBH nın sıklığının giderek artması sağlık bütçelerini çok ciddi bir şekilde tehdit etmektedir ve altından kalkılamayacak sosyo ekonomik bir yük oluşturmaktadır KBH önlenebilir olmasına rağmen, farkındalığının ve erken tanısının düşük olması bunu engellemektedir

Sonuç-2 KBH için en yüksek risk grubunu; diyabet, hipertansiyon, kalp damar hastalığı, obezite, yaşlılar ve ailede böbrek hastalığı öyküsü olanlar oluşturmaktadır. Sağlıklı yaşam tarzının toplum tarafından benimsenmesi ve uygulanması, düzenli kan basıncı ve kan şekeri ölçüm alışkanlığının edinilmesi, yüksek risk grubu bireylerinde düzenli tarama yapılması, KBH’nın tanı ve tedavisi için ulusal klavuzlar geliştirilmesi toplumda KBH sıklığının kontrolüne önemli katkı sağlayacaktır

Neden ulusal böbrek hastalığı önleme ve kontrol (UBHÖK) programı? Sıklığı yüksektir; her 6-7 kişiden birisi KBH’dır Morbidite ve mortalitesi yüksektir. Ölümler sıklıkla KVH kaynaklıdır KBH açısından risk oluşturan faktörler (HT, DM, obezite vs) sıktır Erken evrede farkındalığı çok düşüktür Bu nedenle erken tanı ve müdahale olanağı düşüktür SDBH nın tedavisi için sağlık bütçemizin %5’ten fazlası harcanmaktadır

UBHÖK programının amaçları Toplumda KBH risk faktörlerinin belirlenmesi ve kontrol edilmesi KBH olan bireylerin erken tanısı KBH nın son döneme ilerlemesinin önlenmesi veya mümkün değilse geciktirilmesi KBH nın tanı ve tedavisinde standart yaklaşımların geliştirilmesi ve uygulanması Hastaların yaşam kalitesinin arttırılması ve yaşam sürelerinin uzatılması