END3061 SİSTEM ANALİZİ VE MÜHENDİSLİĞİ SİSTEM YAKLAŞIMI VE ARAÇLARI

Sistem Çağında Mühendislik Artan görev kapsamı. Nedenler: Karmaşık ve geniş kapsamlı sistemler Hızlı teknolojik büyüme ve gelişme Daha yaygın yasal düzenleme ve kısıtlamalar Doğal kaynaklarda hızlı azalma

Çözüm: Sistem tasarım ekipleri Teknik konuların yanısıra uzmanlık alanları arasındaki ilişkileri bilen, ekonomik, ekolojik, yasal ve etik etmenleri dikkate alan üyelerden oluşan sistem tasarım ekibinin sistem tasarım ve geliştirme sürecinin ilk aşamalarından itibaren görev alması gereklidir.

Sistem Yaklaşımı Sistem Analizi Sistem Hazırlama Sistem Tasarımı Durumun Tanımı Sistemin Tanımı Sistemin Çevresinin Tanımı Sistemin Çevresinin Hedefleri Sistemin Hedefleri Bilgi ve veri analizi Sistem Tasarımı Öngörü ve kestirim Davranış modellemesi Eniyileme modellemesi Yönlendirme sisteminin kurulması Güvenilirlik sisteminin kurulması Geliştirme sisteminin kurulması Sistem Hazırlama Belgeleme Kurma Sistem İşletimi Başlangıç/deneme işletimi Değerlendirme İyileştirilmiş işletim

Sistem Hazırlama Sistem İşletimi Yönlendirme sisteminin kurulması Güvenilirlik sisteminin kurulması Geliştirme sisteminin kurulması Sistem Hazırlama Belgeleme Kurma Sistem İşletimi Başlangıç/deneme işletimi Değerlendirme İyileştirilmiş işletim

1. Sistem Analizi Durumun Tanımı: Durumun tanımında ilk yapılması gereken iş “tespit” tir. Sorun var mı? Geliştirilecek bir durum var mı? Geliştirilebilir mi ve geliştirilmeli mi? Yukarıdaki sorulara gereken yanıtlar alındıktan sonra belirtiler üzerinde düşünerek sorun ya da geliştirme gereksiniminin nedenlerinin “teşhis” edilmesine çalışılır. Sorun neden çıktı? Neden geliştirilecek bir durum var?

Durumun Tanımı Süreci Tespit Belirti Analizi Teşhis / Tanı Neden Analizi Gereksinimler Çalışma Amacı (Proje Geliştirme)

Durumun Tanımı Süreci Sistem yaklaşımının uygulanıp uygulanmayacağına bu aşamada karar verilir. Eğer sistem yaklaşımı uygulanırsa ileriki aşamalarda alınacak kararları destekleyecek veriler bu aşamada toplanır. Durumun tanımı aşamasındaki incelemelerde kullanılan bazı teknik ve modeller şunlardır: Beyin fırtınası Veri analizi Neden sonuç analizi (Balık kılçığı diyagramı) Pareto analizi

Durumun tanımı aşamasında veri toplarken sorulacak bazı sorular Sorun nasıl ortaya çıktı? Bir sorun olduğuna inananlar kimlerdir? Eğer sorun daha önce alınan bir planlama kararından doğmuşsa, bu kararın verilişinde nasıl bir akış izlenmiştir? Sonuç neden önemlidir? İşletmeye ne kazandırır? İfade edilen gerçek sorun mu? Eğer daha derinde başka bir sorun varsa, onun çözümü daha yararlı olmaz mı? İşletmenin sınırlı kaynaklarını bu sorunun çözümü yerine başka bir sorunun çözümüne odaklamak uygun olmaz mı ?

Sistemin Tanımı Sistem tanımında dikkate alınacak kavram ve öğeler: Sistemin amacı  İlişkiler Temel etkinlikler / süreçler  Kısıtlar Girdiler  Varsayımlar Çıktılar  Değişkenler Alt sistemler  Parametreler

Sistemin Çevresinin Tanımı Sistem çevresinin tanımında dikkate alınacak kavram ve öğeler: Çevrenin amacı  Varsayımlar Temel etkinlikler / süreçler  Temel Değişkenler Temel alt sistemler  Parametreler Alt uç sistemler  Sistem ile etkileşimler Üst uç sistemler  Alt sistemler arası Kısıtlar ilişkiler

Hedefler Sistem Çevresinin Hedefleri Sistemin hedeflerininin belirlenmesinde büyük ölçüde içinde bulunduğu çevrenin hedefleri etkili olacaktır. Üst sistem hedefleriyle uyum içinde olmayan sistem hedeflerinin gerçekleşme olasılığı zayıftır. Sistemin Hedefleri Hedefler basit ve dolaysız biçimde ifade edilmelidir. Çelişen hedefleri önem sırasına koymak gerekir. Nicel hedeflerin saptanmasının mümkün olmadığı durumlarda basit nitel hedefler kullanılabilir. Hedeflere ne kadar ulaşıldığını saptamak üzere ölçütler tasarlanır: Ölçütler, hedeflerle ilişkili olmalıdır. Basit ve açık olmalıdır. Nitel hedefler doğru biçimde anlaşılmış olmalıdır.

Veri Toplama İleride model kurmaya yardımcı olacak verilerin doğru biçimde toplanması gerekir. Bunun için: Soruna önyargısız yaklaşılmalıdır. Bilgi toplamak için tüm olası kanallar kullanılabilmelidir. İstatistiksel tekniklerden yararlanılmalıdır.

2. Sistem Tasarımı Öngörü ve Kestirim Durum ve sistem tanımlandıktan ve gerekli verilerin toplanmasından sonra tasarım aşamasının başlangıcında öngörü ve kestirim yapmak gerekir. Davranış Modellemesi Sistemi çeşitli koşullar altında işletmenin getireceği yararları ve sorunları önceden belirleyebilmek için bir dinamik model kurarak benzetim yapmak gereklidir. Model kurulmasının ardından yapılan benzetimde, Sistemin karşılaşabileceği türden girdiler sisteme verilir. Sistemin kararlı davranışını etkileyebilecek gerçekçi bozucu etkiler sisteme verilir.

2. Sistem Tasarımı En İyileme Modellemesi Davranış analizi sırasında kurulan benzetim modelinden elde edilen sonuçlar, çeşitli durumlarda en iyi biçimde çalışacak bir sistemin elde edilmesi amacıyla kullanılır. Bu aşamada sistemin yalnızca belli bir yönünün iyi çalışması değil, toplam performansının en yüksek düzeyde olması amaçlanmalıdır.

Yapılan düzenlemeler üzerinde aşağıdaki kontroller uygulanmalıdır: Parametrelere duyarlılık: Sistem bileşenlerinin tasarım parametreleri en iyileme amacı dikkate alınarak seçilmelidir. Varsayımlara duyarlılık: Sisteme ilişkin temel varsayımlar yerini korudukça sistem tasarımının buna karşılık vermesi gereklidir. Belirsizliklere duyarlılık: Yapılan düzenlemelerin ne ölçüde belirsizliklerden kaynaklanan bozucu etkileri sönümleyebileceği tahmin edilmeye çalışılır.

Yönlendirme Sisteminin Kurulması Zaman içinde sistemin istenen çalışma özelliklerinden sapması halinde onu tekrar eski düzenine taşıyacak bir denetim sistemine gerek vardır. Bu denetim sistemi, genel sistemin tasarımı aşamasında tanımlanmalıdır. Güvence Sisteminin Kurulması Sistemin işletilmesi ve denetimi sırasında yapılan saptamaların sağlıklı olduğuna ilişkin güvencenin sağlanmalıdır. Geliştirme Sisteminin Kurulması Tasarımlanan sistemin gelecek gereksinimleri de karşılayacak biçimde sürekli gelişme içinde tutulması onun ekonomikliğini artıracaktır.

3. Sistem Hazırlama Belgeleme Sistem üzerindeki düzenlemelerin ilgililere anlatılabilmesi ve yeterli iletişimin sağlanması için raporlama gereklidir. Raporlar açık ve yeterli kapsamda olmalıdır. Bölümler: İlk bölüm (“Executive summary”): Soruna ilişkin kısa bir durum açıklaması İyileştirme önerileri ve beklenen yararların özeti Maliyet ve tasarruf özetleri Öneri ve yararların daha geniş anlatıldığı bölüm İncelemenin teknik ayrıntılarını içeren son bölüm Kurulum Tasarlanan sistemin gerçekleştirilmesi aşamasında önceden yapılan planlamalara uyulması gerekir. İyi bir tasarım, kurulum aşamasındaki sorunlar yüzünden başarısızlığa uğrayabilir.

4. Sistem İşletme Başlangıç İşletimi Önceden yeterli belgeleme ve eğitim çalışmaları yapılmış olmalıdır. Sistem kullanıcıları ile sistem tasarımcılarının birlikte çalışması sağlanarak olası kullanım hataları önceden belirlenmelidir. Sistemin Değerlendirilmesi Belli bir süre işletimin ardından sistem performansının öngörülere ne kadar uyduğu belirlenir. Performansın yetersiz olduğu görülürse, gerekli düzenleme yapılmalıdır. İyileştirilmiş Sistem Yeterli deneyim elde edildikten sonra sistemin performansındaki düşüklüklerin nedenleri bulunur ve gerekli önlemler alınırsa iyileştirilmiş sistem elde edilecektir.