T.C. ADNAN MENDERES ÜNİVERSİTESİ AYDIN MESLEK YÜKSEKOKULU BÜRO YÖNETİMİ VE SEKRETERLİK PROGRAMI Hazırlayan ve Sunan Nezaket ULUŞIK MESLEKİ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA DERSİ

STRES VE STRESLE BAŞA ÇIKMA YÖNTEMLERİ Aydın Devlet Hastanesi İdari Bölümündeki Sekreterler Üzerinde Bir Uygulama KONUM

Araştırmanın Amacı Aydın Devlet Hastanesinde görev yapan yöneticilerin idare bölümündeki sekreterlerde stres yaratan davranışlarını sekreterler bakımından belirlemek ve bu davranışlara karşı sekreterlerin gösterdikleri başa çıkma davranışlarını tanımaktır.

KAVRAMLAR  Stres Kavramı  Stresin Belirtileri  Stresi Yaratan Faktörler  Stresle Başa Çıkma Teknikleri  Stresin Bireysel ve Örgütsel Sonuçları

Stres Kavramı Stres dendiğinde hemen herkesin aklına, günlük yaşamın aşırı hızlı temposu içinde oradan oraya koşuşturan, çok fazla çalışan ve dinlenmeye yeterince zaman ayıramayan insanlarıyla çağımızın yaşam biçimi gelir.

Stresin Belirtileri  Kalp atışı ve solunum artması,  Kan şekerinin yükselmesi,  Kasların gerginliğinin artması, kasılma ve eklem ağrıları,  Ağızda ve boğazda kuruluk,  Bitkinlik,  İştahsızlık, zayıflama

 Çok yemek yeme, oburluk,  Baş ağrısı, baş dönmesi,  Dururken, otururken, yürürken dengesizlik, sallanma,  Ellerde, ayaklarda terleme,  Uykusuzluk,aşırı uyku, dengesiz uyku,  Uykuda diş gıcırdatma, konuşma

 Korkulu rüyalar görme, korkarak uyanma, uykuda yürüme,  Mide, bağırsak, sindirim bozukluğu,  Bulantı, kusma, ishal,  Konuşma güçlüğü, az ya da çok konuşma,  Gürültüye ve sese duyarlılık

Stresi Yaratan Faktörler  Fiziksel Çevre Şartları  Örgütsel Faktörler

Fiziksel Çevre Şartları İşgörenin içinde bulunduğu çalışma ortamı ve onu etkileyen fiziksel koşullar fizyolojik ve psikolojik yapısı üzerinde yakından etkilidirler. Kötü aydınlatma, aşırı gürültü, aşırı ısı, soğuk titreşim, hava kirliliği ve elektrikli araçların kullanımı sonucu oluşan radyasyon etkisi bu faktörler arasında yer alır.

Örgütsel Faktörler  Aşırı İş Yükü  İşin Niteliği  Diğer Örgütsel Faktörler

Stresle Başa Çıkma Teknikleri Genel olarak stresle mücadelede, bireysel mücadele stratejileri ve örgütsel stratejiler olmak üzere iki teknik kullanılmaktadır.

Stres, modern insanın günlük yaşamının bir parçası oluşturur. Bireysel aile çevresinde, iş ve genel çevresinde, strese neden olacak, binlerce stres kaynağı vardır. Bunlara hastalık, ölüm ayrılık ve diğer bazı stres verici olaylar da eklenince, stres toleransı aşılır ve önemli hastalıklar, kendini göstermeye başlar. Çoğu kez strese kaynaklık eden olayları önlememiz, olanaklı değildir. Bu nedenle, stresle başa çıkma yollarını öğrenip, günlük yaşamımıza uygulamada büyük yarar vardır

1. BİREYSEL MÜCADELE TEKNİKLERİ  Egzersiz  Gevşeme Teknikleri  Biyolojik Geri Beslenme  Davranışsal Kendini Kontrol  Dinlenme  Beslenme

2. Organizasyon Düzeyinde Mücadele Teknikleri  Fiziksel Çalışma Koşullarının İyileştirilmesi  Sosyal Destek Sistemleri  Eğitim  Meslek Danışmanlığı  Stres Danışmanlığı  Yeniden Yapılandırma  Çalışma Ortamının İnsancıllaştırması

STRESİN BİREYSEL VE ÖRGÜTSEL SONUÇLARI Burada stresin özellikle örgüt bireylerinde yol açabileceği; “işten ayrılma ve işe gelmeme, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı, saldırganlık, sağlık sorunları ve bezginlik” gibi sorunlar ortaya çıkar.

Çeşitli stres kaynaklarından etkilenme düzeyi kişiden kişiye değiştiği gibi, aynı kişiden bile zaman zaman farklılıklar olabilmektedir. Konuyla ilgili yapılan çalışmalarda düşük düzeydeki stresin işteki başarıyı olumlu yönde etkilediği belirtilmektedir. Belirli görevlerde bulunan, özellikle yaratıcılık isteyen işlerde çalışanla hafif düzeydeki stresten yararlanırlar.

ARAŞTIRMANIN ÖRNEKLEMİ Araştırmanın evreni hastane örgütleridir. Çalışmanın örneklemini Aydın Devlet Hastanesi idari bölümündeki sekreterler oluşturmaktadır.

ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ Veri toplama aracı olarak anket tekniği kullanılmıştır. Bu teknik, bilgi alınacak kişilerin doğrudan doğruya okuyup cevaplandıracakları bir soru listesinin hazırlanması ile yapılan bir veri toplama yöntemidir.(Seyidoğlu,2000:36)

Verilerin Hazırlanması ve Toplanması Anketin birinci bölümünde, personelin sosyo demografik özelliklerini belirlemeye yönelik cinsiyet ve medeni durumları alanları içeren sorular içermektedir.

Anketin ikinci bölümünde sekreterlerin stres ve kişisel görüşlerini ölçmek amaçlanmış, dörtlü ölçek kullanılmıştır. Ölçme aracında sekreterlik mesleğine ilişkin maddelere yer verilmiş ve yanıtlayanlardan bu ifadelere katılma derecesine göre “çok önemli”, “oldukça önemli”, “orta düzede önemli”, “az önemli”, “hiç önemi yok” seçeneklerinden birini işaretlemeleri istenmiştir.

Anketin üçüncü bölümünde stres nedenleri ölçmek amaçlanmış ve dört ölçek kullanılmıştır. Ölçme aracında, stres nedenlerini belirlemek için yer verilmiş ve yanıtlayanlardan bu ifadelere katılma derecesine göre “çok etkiliyor”, “oldukça etkiliyor”, “orta düzeyde etkiliyor”, “az etkiliyor”, “hiç etkilemiyor” seçeneklerinden birini işaretlemeleri istenmiştir.

Araştırmanın Hipotezleri H1: Çalışanların stres düzeyleri ile iş doyumları arasında ilişki vardır. H2: Sosyal destek yardımıyla çalışanlar stresle baş eder.

BULGULAR

TABLO 6 ANKETE KATILAN SEKRETERLERİN YETKİ DEVİRSİZLİĞİ SORUSUNA VERDİKLERİ CEVAPLARIN DAĞILIMI n% ÇOK ETKİLİYOR735 OLDUKÇA ETKİLİYOR 840 ORTA DÜZEYDE ETKİLİYOR 420 AZ ETKİLİYOR15 HİÇ ETKİLEMİYOR -0 Toplam Grafik 6

TABLO 7 ANKETE KATILAN SEKRETERLERİN BİRDEN ÇOK AMİRLE ÇALIŞMA SORUSUNA VERDİKLERİ CEVAPLARIN DAĞILIMI n% ÇOK ETKİLİYOR 1255 OLDUKÇA ETKİLİYOR 320 ORTA DÜZEYDE ETKİLİYOR 425 AZ ETKİLİYOR10 HİÇ ETKİLEMİYOR -0 Toplam Grafik 7

TABLO 8 ANKETE KATILAN SEKRETERLERİN ÇOK ÇEŞİTLİ İŞ SORUSUNA VERDİKLERİ CEVAPLARIN DAĞILIMI n% ÇOK ETKİLİYOR 630 OLDUKÇA ETKİLİYOR 420 ORTA DÜZEYDE ETKİLİYOR 315 AZ ETKİLİYOR525 HİÇ ETKİLEMİYOR 210 Toplam Grafik 8

TABLO 9 ANKETE KATILAN SEKRETERLERİN İŞ YÜKÜNÜN ÇOKLUĞU SORUSUNA VERDİKLERİ CEVAPLARIN DAĞILIMI n% ÇOK ETKİLİYOR 1050 OLDUKÇA ETKİLİYOR 525 ORTA DÜZEYDE ETKİLİYOR 315 AZ ETKİLİYOR210 HİÇ ETKİLEMİYOR -0 Toplam Grafik 9

TABLO 13 ANKETE KATILAN SEKRETERLERİN DÜŞÜNCELERİN DİKKATE ALINMAMASI SORUSUNAVERDİKLERİ CEVAPLARIN DAĞILIMI n% ÇOK ETKİLİYOR 1260 OLDUKÇA ETKİLİYOR 420 ORTA DÜZEYDE ETKİLİYOR 315 AZ ETKİLİYOR15 HİÇ ETKİLEMİYOR -0 Toplam Grafik 13

SONUÇLAR İş yaşamındaki stres nedenleri sizi ne kadar etkiliyor sorusu sorulurken iş belirsizliğinden çok etkiliyor sonucuna varılmaktadır. Yekti devirsizliği sorusu sorulurken oldukça etkiliyor sonucuna varılmaktadır. Birden çok amirle çalışma sorusu sorulurken çok etkiliyor sonucuna varılmaktadır. Çok çeşitli iş yapma sorusu sorulurken çok etkiliyor sonucuna varılmaktadır. İş yükünün çokluğu sorusu sorulurken çok etkiliyor sonucuna varılmaktadır.

ÖNERİLER 1. Sekreterlere iş belirleme konusunda yöneticiler daha temkinli davranmaları gerekmektedir. Çünkü ankette yöneltmiş olduğum stres nedenlerinde iş belirsizliği sorusunda % 55’i çok etkilendikleri saptanmıştır. Bu kurumda çok ciddi sorunlar yaşanabilir.

2. Sekreterlerde yetki devirsizliği sonucuna varılmıştır. Yetki verilmediği zaman sekreterlerde iş doyumu azalır. Çünkü ankette yöneltmiş olduğum stres nedenleri yetki devirsizliği sorusunda % 40’ı oldukça etkilendikleri saptanmıştır.

3. Sekreterler birden çok amirle çalışma konusunda stres nedeni ortaya çıktığı saptanmıştır. Çünkü stres nedenlerinde birden çok amirle çalışma sorusunda % 60’ı çok etkilendiği saptanmıştır. Bu kurumda çok ciddi sorunlar yaşanabilir.

KAYNAKLAR H. Selye, Stres Without Distress. NY: J:B. Lippoint 19744, s. 11 Jale BALABAN. Örgütsel Stres Kaynakları ve Çalışanlar Üzerinde Bir Uygulama, Yayınlanmamış Master Tezi, Eskişehir 1998 Lazaruss, R.S. Psychological Stres and the Coping Process. N.Y: McGraW-Hill, 1966 Levis J.M (1993) “ What Do Physicians Consider Stressful?” Teksas Medcine Ertekin, Y. (1993). Stres ve Yönetim TDOAİE Yayınları No:253 Ankara Sabuncuoğlu Z. (1999). Örgütsel Psikolojisi. Ezgi Kitabevi Yayınları, 2. Baskı, Bursa Musa Gürsel, Şahin Kesici, Vicdan Altınok, Ayşe Negiş, Hasan Bozgeyikli. Eğitim Kitabevi, ‘. Baskı 2003 Köknel Özcan. Stres. İstanbul: Radikal Gazetesi Yayını, 1996 Steers, Richard M. Introduction To Organizational Behavior. Fourth Ed Şimşek Şerif, Akgemci Tahir, Çelik Adnan, Davranış Bilimlerine Giriş ve Örgütlerde Davaranış. Ankara, Nobel Yayın Dağıtımı; 2001 Güler Zeki, Başpınar Öztürk N., Gürbüz Hüseyin, İş Yaşamında Stres ve Kamu Kurumlarındaki Sekreterler Üzerinde Bir Uygulama Eskişehir, 2001 Necla Öner, “Süreksiz-Sürekli Kaygı El Kitabı”, Boğaziçi Üniv. Yayını İstanbul, 1993 Zeyyat Sabuncuoğlu, Personel Yönetimi, Politika ve Yönetsel Teknikleri 5. B, Teknografik Matbaacılık, İstanbul, 1988 James C.QUICK. Jonathan D. QUICK, Organizational Stres and Preventive Managemen McGraw Hill Book Co. New York, 1984

Himmetoğlu, B. Kırel, Ç. Stres Yönetimi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. Açıköğretim Fakültesi Yayınları. No:813/423 Sabuncuoğlu Z. ve Melek Tüz. Örgütsel Psikoloji. Bursa: Furkan Ofset 2003 Sevinç Köse. “Çalışma Ortamında Gerilim Giderme Yolları” Personel Yönetimindeki Gelişmeler Semineri, İzmir, 5-7 Mayıs 1982 Çağdaş Dünyanın Tehdidi: “Gürültü”, Cumhuriyet, 12 Eylül 1993 Gülter İncir. Endüstriyel İşyerlerinde Çevre Koşullarının Etkileri, MPM Yayını. No Nazmi Özalp, Seyit Şınvarı, Meslek Hastalıklarında Fiziksel Etkenler, SSK Yayını, No. 342, Ankara, 1980 Erol Eren, Yönetim Psikolojisi, 4.B., Beta Basın Yayım Dağıtımı, No.402 İstanbul, 1993 Karl Albrecht, Gerilim ve Yönetici. Çev: Kemal Tosun vd. İstanbul Üniv. İşletme Fak. Yayını, No. 197, İstanbul, 1998 Tamer Koçel, “ Yönetimde Stres Yaratan Faktörler”, Stres Yönetimi Semineri, TUSSİDE, Gebze, Aralık R.Alec.Mackenzie; Çev.Y.Güneri,1989;s Hasan Tutar Yönetici Sekreterliği Nobel Yayınları, Ankara 2. Baskı 2002 Ayhan Erçoşkun, Gıda Maddeleri Tüzüğü, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü, Hemay Yayınları, 1984 “Yapay Işıklı Mekanlar Sağlığa Zararlı”. Cumhuriyet Bilim Teknik, Şubat 1989 Yücel Ertekin, “Örgüt ve Stres Üzerine Düşünceler” ve TODAİE Dergisi, C. 26, S. 1, Mart 1993 Özcan Köknel, Zorlanan İnsan, Altın Kitaplar Yayınları, İstanbul, 1987

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER