yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/spring2005/bby208/ Deneysel Yöntem Yaşar Tonta H.Ü. BBY tonta@hacettepe.edu.tr yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/courses/spring2005/bby208/ BBY208 – Bahar 2005

Babbie, Bölüm 8: Deneyler Deneye uygun konular Klasik deney Deneklerin seçilmesi Farklı deneysel tasarımlar Deney örneği “Doğal" deneyler Deneysel yöntemin güçlü ve zayıf yönleri BBY208 – Bahar 2005

Deneye uygun konular Sınırlı ve iyi tanımlanmış kavramlarla ilgili projeler Keşfetmeye yönelik projeler Küçük grup etkileşimiyle ilgili araştırmalar BBY208 – Bahar 2005

Deneysel tasarım Deney grubu Kontrol grubu Bağımlı değişkeni ölç Karşılaştır: Aynı mı? Bağımlı değişkeni ölç Bağımlı değişkeni ölç Deneysel uyarıcı Karşılaştır: Farklı mı? Bağımlı değişkeni yeniden ölç Bağımlı değişkeni yeniden ölç Kaynak: Babbie, 219 BBY208 – Bahar 2005

Klasik Deney Uyarıcı Ön test Son test Deney grubu Karşılaş- Karşılaş- tırma Karşılaş- tırma Son test Ön test Kontrol grubu Zaman Kaynak: Babbie, 228 BBY208 – Bahar 2005

Deneylerin bileşenleri Bağımlı ve bağımsız değişkenler Ön test ve son test Deney ve kontrol grupları BBY208 – Bahar 2005

Deney ve kontrol grupları Mümkün olduğu kadar birbirine benzemeli Kontrol grubu, deney grubunun deneysel uyarıcıya maruz kalmasaydı ne durumda olacağını temsil eder BBY208 – Bahar 2005

Deneklerin seçimi Olasılık örnekleme Rastgele atama Eşleştirme BBY208 – Bahar 2005

Rastgele atama ve Eşleştirme Eşleştirme süreci için hangi değişkenlerin uygun olacağı bilinemeyebilir Sonuçları analiz etmek için kullanılan çoğu istatistikler rastgele atama varsayımına dayanıyor Rastgele atama büyük bir denek havuzunun olduğu durumlarda anlamlı BBY208 – Bahar 2005

Kota Matrisi Erkek Kadın Siyah Beyaz >30 yaş 8 12 10 16 30-50 yaş 18 30 14 28 >50 20 22 Deney grubu Kontrol grubu 6 7 vs 6 7 vs Kaynak: Babbie, 223 BBY208 – Bahar 2005

Ön deney araştırma tasarımları Bir atımlık vaka çalışması – bir denek grubu deneysel uyarıcıdan sonra belli bir değişkene göre ölçülür Tek grup ön test-son test tasarımı – gruba ön test uygulanır ama kontrol grubu yoktur Statik grup karşılaştırması – deney ve kontrol grupları var ama ön test yok BBY208 – Bahar 2005

Ön deney araştırma tasarımları Bir atımlık vaka çalışması Formda olma Bisiklete binme Tek grup ön test-son test tasarımı Formda olma Bisiklete binme “koltuk patatesi” Statik grup karşılaştırması Formda olma Bisiklete binme “koltuk patatesi” Zaman Kaynak: Babbie, 225 BBY208 – Bahar 2005

İç Geçerlik Kaynakları Deney sırasında tarihsel olayların meydana gelmesi Deneklerin olgunlaşması Tekrar tekrar yapılan testler davranışı etkileyebilir Enstrümantasyon BBY208 – Bahar 2005

İç Geçerlik Kaynakları Aşırı uç pozisyonlardaki deneklerin merkeze yönelmeleri Seçimde önyargılar Deneysel kayıp – çalışma bitmeden bazı denekler ayrılabilir Kontrol grubu deneklerinin moralleri bozulabilir BBY208 – Bahar 2005

Dış Geçerliği sınırlama Solomon dörtlü grup tasarımı Sadece son testli kontrol grubu tasarımı BBY208 – Bahar 2005

Solomon dörtlü grup tasarımı örneği Siyahlara karşı ön yargı düzeyinin eğitici film gösterimi sonucu azalıp azalmadığını test etmek istediğimizi düşünün. Solomon tasarımında dört grup denek rastgele atanır Grup 1 ve Grup 2 kontrol grubu ve deney grubunu oluşturur Grup 3’e ön test uygulanmaz Grup 4’e sadece son test uygulanır BBY208 – Bahar 2005

Solomon Dört Grup Tasarımı 1 Son test Grup 1 Grup 2 Grup 3 Grup 4 Ön test Uyarıcı (film) 3 2 Son test Ön test Son test Uyarıcı 4 Son test 1 Son test sonuçlarına göre ön yargı düzeyi daha düşük olmalı 2 Ön test ve son test sonuçları aynı düzeyde önyargı göstermeli 3 Grup 1 Grup 2’den daha az önyargılı olmalı Grup 3 Grup 4’ten daha az ön yargılı olmalı Kaynak: Babbie, 229 BBY208 – Bahar 2005

Sadece son test kontrol grubu tasarımı Solomon tasarımındaki Grup 3 ve Grup 4’ü içerir Uygun rastgele atama yapılırsa iç geçerlik sorunlarını ve test ile uyarıcı arasındaki etkileşimi kontrol etmek için sadece bu gruplara ihtiyaç var BBY208 – Bahar 2005

“Doğal" deneyler Önemli sosyal bilim deneyIeri kontrollü ortamların dışında ve normal toplumsal olaylar sırasında meydana gelir Geçerlik sorunlarına yol açar çünkü araştırmacı şeyleri oluş sırasında kayda almalıdır BBY208 – Bahar 2005

Deneysel yöntem Güçlü yönleri: Zaman içinde deneysel değişkenin izolasyonu Deneyler farklı denek gruplarıyla birçok kez yinelenebilir BBY208 – Bahar 2005

Deneysel yöntem Zayıf yönleri: Laboratuvar ortamının yapaylığı Laboratuvarda meydana gelen toplumsal süreçler daha doğal toplumsal ortamlarda oluşmayabilir BBY208 – Bahar 2005

Chapter 8 Experiments Ana terimler BBY208 – Bahar 2005

Bağımsız değişkene maruz kalmadan önce bir bağımlı değişkenin ölçümü Ön test Bağımsız değişkene maruz kalmadan önce bir bağımlı değişkenin ölçümü Son test Bağımsız değişkene maruz kaldıktan sonra bir bağımlı değişkenin yeniden ölçümü BBY208 – Bahar 2005

Deney grubu Deneysel uyarıcının uygulandığı bir grup denek Kontrol grubu Deneysel uyarıcının uygulanmadığı, diğer yönlerden deney grubuna benzeyen bir grup denek BBY208 – Bahar 2005

Körleme deney Ne deneklerin ne de deneyi yapanların hangi grubun kontrol, hangisinin deney grubu olduğunu bilmemeleri Rastgele atama Deneyde yer alan deneklerin deney ve kontrol gruplarına rastgele atanması tekniği BBY208 – Bahar 2005

Eşleştirme Deneylerde bir çift deneğin bir veya daha fazla değişkene benzerliği yönünden eşleştirilmesi ve denek çiftlerinden birinin deney grubuna, diğerinin de kontrol grubuna atanması süreci BBY208 – Bahar 2005

İç geçerlik Deneysel sonuçlara dayanarak yapılan çıkarsamaların deney sırasında meydana gelenleri doğru olarak yansıtmama olasılığı Dış geçerlik Deneysel sonuçlara dayanarak yapılan çıkarsamaların “gerçek” dünyaya genelleştirilememe olasılığı BBY208 – Bahar 2005