Keynezyen Analiz ve IS-LM Modeli Bölüm 23 Keynezyen Analiz ve IS-LM Modeli Doç.Dr.Murat Birdal

Toplam Hasılanın Belirlenmesi IS-LM modeli John Hicks (1937) tarafından geliştirilmiştir. Büyük Bunlalım döneminde enflasyon söz konusu olmadığından IS-LM modelinde fiyatlar sabit varsayılmıştır. Dolayısıyla nominal değişiklikler aynı zamanda reel değişikliklerdir. Toplam Talep Yad = C + I + G + NX Denge Y = Yad Basit Model Yad = C + I , G=0, NX=0, Tüketim Fonksiyonu C = a + (mpc  YD) Otonom Tüketim Harcamaları Marjinal Tüketim Eğilimi Harcanabilir Gelir

Tüketim Fonksiyonu

Toplam Hasılanın Belirlenmesi Yatırım Harcamaları 1. Sabit Sermaye Yatırımı: Teçhizat (makine, bilgisayar), bina (fabrika, ofis) vs. 2. Envanter yatırımları: Hammadde, aramal, yedek parça vs. Bir kısmı plansız olabilir, satışlar beklenenden az olduğunda stoklar birikir. Bu durumda şirket üretimi azaltacaktır. Yad ’ye yalnızca planlanmış yatırımlar dahil edilir. Keynes: Yatırımlar beklentiler ve faizin fonksiyonudur.

Basit Model: Keynezyen 45° Diagramı Keynezyen 45° doğrusu toplam gelirin (üretimin) toplam talebe eşit olduğu noktaları göstemektedir. Basit modelde yatırımlar egzojen kabul edilmektedir. Basit Model Yad = C+ I , Varsayım: G=0, NX=0 Yad = a + (mpc  YD)+ I a=200, mpc=0.5, I=300 Yad = C + I = 200 + .5Y + 300 = 500 + .5Y

Basit Model: Keynezyen 45° Diagramı IU: Planlanmamış Yatırım Denge: 1. Eğer Y > Y*, Y >Yad, Iu > 0  Y  , denge Y* Stoklarda 100 milyar dolar artış, üretim kısılarak dengeye döner. 2. Eğer Y < Y*, Y < Yad, Iu < 0  Y , denge Y* Stoklar 100 milyar dolar erimekte, üretim arttırılarak dengeye ulaşılır.

Harcama Çarpanı Toplam talep fonksiyonun kaymasına neden olan faktörler: a) Planlamış yatırım harcamalarındaki değişim I1= $300 milyar , I2=$400 milyar Y2ad=1200 Y1ad=1000 ∆Y/ ∆I =2

Harcama Çarpanı ∆I neden Y’de kendinden daha büyük değişim yaratmaktadır? * Harcamaları arttırınca Y ve dolayısıyla C’ yi de (mpc x ∆Y) artırır. Yad =Y = a+(mpcY)+I Y-(mpcY)= a+I Y(1-mpc)= a+I 1 Y = (a + I)  1 – mpc Y = A  A = a + I = Toplam otonom harcamalar mpc=0.5 → Y= 2(a+I) mpc=0.8 → Y= 5(a+I) Harcama çarpanı 1 1-mpc

Harcama Çarpanı b) Otonom harcamalardaki değişim Aynı şekilde oranında yansır Y’ye a ↓100, I ↓ 100, mpc= 0.5 → Y ↓ 400 Sonuçlar 1. Harcama Çarpanı = Y/A = 1/(1 – mpc) A’daki değişimin a’dan veya I’dan kaynaklanması farketmez 2. Hayvansal güdüler (beklentiler) A’yı değiştirir. 1 1-mpc

Büyük Depresyon ve Yatırımların Çöküşü

Devletin Rolü Büyük Buhran sonrası (New Deal) devlet harcamaları G yoluyla Yad yukarı çekiliyor ve işsizlik kontrol altına alınmaya çalışılıyor. G↑ → Y↑ Vergiler: T ↑ harcanamabilir gelir azalır, YD=Y-T G = + 400,  T = + 400 1. G veT olmadan, Yad = C + I = 500 + mpc Y = 500 + .5Y, Y1 = 1000 2. G modele dahil olduğunda, Yad= C + I + G = 900 + .5Y, Y2 = 1800 3. G veT, Yad = 900 + mpc  Y – mpc T = 700 + .5Y, Y3 = 1400 Sonuçlar: 1. G  Y ; T  Y  2. G = T = + 400, Y  400 → Haavelmo Teoremi 3. G Y’yi (doğrudan) çarpan etkisiyle katlanarak arttırırken, T dolaylı yoldan harcanabilir geliri düşürerek harcama çarpanıyla çarpıldığı için daha ufak bir düşüş yaratır.

Devletin Rolü

Uluslararası Ticaretin Rolü NX = +100, Y/NX = 200/100 = 2 = 1/(1 – mpc) = 1/(1 – .5)

Toplam Hasılayı Etkileyen Faktörler

IS-LM Modeli Faiz oranları ve para politikası modele dahil edilecek. Fiyatlar sabit kabul edilmektedir.

Mal piyasasında Denge: IS Faiz- Planlanmış Yatırımlar: 1)Düşük kredi maliyetleri yatırımı teşvik eder 2)Yatırım yapmanın fırsat maliyeti düşer. Yüksek faizler girişmcinin elindeki atıl fonların daha cazip yatırım araçlarına tahvil vs. yönelmesine neden olur. Faiz-Net İhracat: Faiz oranı yükseldikçe yerli para değerlenecek net ihracat düşecektir. IS eğrisi toplam üretimin toplam talebe eşit olduğu denge hasıla düzeyi ve faiz bileşimlerini gösterir. Eğrinin negatif eğimi faiz oranları ile yatırım harcamaları ve net ihracat arasındaki ters ilişkiden kaynaklanmaktadır.

IS Eğrisi IS Eğrisi 1. i  I  NX , Yad , Y  1, 2, 3 noktaları 2. B noktasında: Arz fazlası Y > Yad  Y  IS’de denge A noktasında: Talep fazlası Y < Yad  Y  IS’de denge

Para Piyasasında Denge: LM Keynes: Likidite Tercihi→ Md = f(Y,i) P ↑ ↓ LM→ Talep edilen para miktarının arz edilen para miktarına eşit olduğu noktaları ve bu dengenin oluşabilmesi için her bir toplam hasıla düzeyinde faiz oranının ne olması gerektiğini gösterir. LM eğrisi para arzının sabit kaldığı varsayımı atında elde edilmektedir.

LM Eğrisi 1. Y , Md , i , figürdeki 1, 2, 3 noktaları 2. A noktasında faiz oranı i3 Y1 gelir düzeyindeki denge faiz düzeyinden i1 yüksektir, bireylerin elinde tutmak istediklerinden fazla para vardır (arz fazlası), para tahvile yönelir i  LM eğrisi üzerinde denge oluşur. B noktasında para talebi fazlası vardır, tahvildeki para çözülür, tahvil fiyatları düşer, i , LM’de denge.

ISLM Modeli E noktasında , piyasalar dengede Y = Yad (IS) and Md = M s (LM ) A noktasında mal piyasası dengede para piyasasında faiz denge haddinden yüksek, para arzı fazlası vardır. Bireyler tahvile yönelir faizler geriler. E’de denge. C noktasında para talebi fazlası, tahvil satılır , faizler yükselir. E’de denge. D noktasında para piyasası dengede, mal piyasasında talep fazlası vardır, üretim artar. E’de denge. B noktasında mal piyasasında arz fazlası vardır, üretim daralır. E’de denge.