Bu Sunu En İyi Ofis 2010 Yüklü Bilgisayarlarda Görüntülenir 4 SAATLİK PROGRAM İÇİN Ülkeler Neden Farklı Gelişmişlerdir? Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir Merkez Bahçelievler Anadolu Lisesi mehmetaliercan@hotmail.com – www.cografyakulubu.com

Kazanım: Ç.12.1 Örnek analizler yoluyla ülkelerin gelişmişlik seviyelerini belirleyen faktörler hakkında çıkarımlarda bulunur.

Ülkelerin Gelişmişliğini Belirleyen Faktörler 1.Kişi başına düşen millî gelir (en çok kullanılanı) 2. Okullaşma oranları, 3. Kişi başına düşen doktor sayısı 4. Kişi başına düşen enerji miktarı 5. Ortalama yaşam süresi

Ülkelerin Gelişmişliğini Belirleyen Faktörler 6. Yoksulluk, 7. İşsizlik, 8. Gelir dağılımı ve 9. Bölgesel eşitsizlik 10. Çalışan nüfusun sektörel dağılımı 11. Kadının toplumdaki yeri

Ülkelerin Gelişmişliğini Belirleyen Faktörler 12. İnsan hakları 13. Satın alma gücü 14. Doğurganlık hızı 15. Çocuk ölüm oranı 16. Gayri safi milli hasıla

İnsani Gelişme İndeksi Ekonomik açıdan kalkınmış olan birçok ülkede, sosyal sorunların çözülememesi üzerine ekonomik büyüme ve insani gelişme arasındaki ilişkinin önemi ortaya çıkmıştır.

İnsani Gelişme İndeksi Bu doğrultuda, ülkeler arası sosyoekonomik gelişmişlik düzeylerinin de ortaya konduğu İnsani Gelişme Endeksi (İGE), Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından 1990 yılında “İnsani Gelişme Raporu (İGR)” ile yayınlanmaya başlamıştır.

İnsani Gelişme İndeksi Bu raporda şu temel unsurlar ön plana çıkmaktadır: Uzun ve sağlıklı bir yaşam, Bilgi edinme Tatminkar bir yaşam sürmeyi sağlayacak kaynaklara ulaşmak.

İnsani Gelişme İndeksi Bu raporda şu temel unsurlar ön plana çıkmaktadır: Siyasi özgürlük, Garanti edilmiş insan hakları ve Öz saygınlık

İnsani Gelişme İndeksi Her ülkedeki yaşam uzunluğu, okuryazar oranı, eğitim ve yaşam düzeyi doğrultusunda hazırlanan bir ölçümdür.

İnsani Gelişme İndeksi İnsanların düzgün yaşaması, özellikle çocuk hakları için bir ölçüt teşkil eder.

İnsani Gelişme İndeksi Bir ülkenin gelişmiş, gelişmekte olan ya da gelişmemiş bir ülke olduğu; bunun yanı sıra ekonomisinin yaşam niteliğine ne düzeyde etkilediği belirlenir.

İnsani Gelişme İndeksi Dağılım ilk olarak 1990 yılında Pakistanlı ekonomist Mahbub ul Haq tarafından geliştirilmiş ve 1993 yılından bu yana Birleşmiş Milletler Gelişme Programı tarafından yıllık gelişme raporunda belirtilmiştir.

İnsani Gelişme İndeksi İnsani Gelişme Göstergesi ülkelerde başlıca şu gelişimleri göz önünde tutar: Uzun ve sağlıklı bir yaşam ölçümü ortalama yaşam süresi ile yapılır. Bilgi ölçümü, okuryazar oranı (2/3'ü), ilkokul, lise ve üniversite kayıtları yüzdesi (1/3'ü) ile yapılır.

Dünya İnsani Gelişme Endeksi Dağılım Haritası 2010

Az Gelişmiş Ülkelerin Özellikleri

Ekonomik Kişi başına düşen gelir azdır Sermaye yetersizdir Tarım dışı sektörlerde istihdam azdır Harcamalar daha çok gıda ve zorunlu ihtiyaçlara yöneliktir Dış satımda tarım ve hammadde ilk sıradadır

Tarım İklime bağımlılık fazladır Tarımsal üretim düşüktür Araç-gereç sınırlı ve ilkeldir Küçük tarım işletmeleri vardır Birim alandan alınan verim düşüktür Aşırı işleme nedeniyle toprak verimsizleşir

Demografik Doğum oranı yüksek olduğundan temel ihtiyaçların karşılanması güçtür Ölüm oranı yüksektir, Ortalama ömür kısadır Yetersiz beslenme görülür Hijyen, halk sağlığı ve temizlik koşulları ilkeldir Kentler çarpık ve plansızdır, Çocuk ve genç nüfus fazladır

Kültürel-Siyasal Eğitim yetersiz ve okur-yazar oranı çok düşüktür Kadınların eğitim oranları çok daha düşüktür Çocuk işgücü kullanımı yaygındır Gelir dağılımı farkı çok fazladır Orta sınıf ya çok zayıf ya hiç yoktur Halkın büyük bölümünde geleneksel yaşam tarzı etkilidir

Teknoloji ve Diğer Özellikler Teknolojik imkanlardan halk yeterince yararlanamamaktadır Birim verim düşüktür Teknik eğitim yetersiz veya hiç yoktur Ulaşım ve taşıma olanakları yetersiz ve ilkeldir Teknolojik araçlar yetersiz ve ilkeldir Kişi başına enerji tüketimi çok azdır

2011 - LYS4 / COĞ-2 A) Nüfus artış hızlarının çok yüksek olması Dünyanın yoksul kırk ülkesinde kişi başına düşen ulusal gelir miktarı 1960 yılında ortalama 247 Amerikan Dolarıyken, 2004 yılında 254 Amerikan Dolarına yükselmiştir. Zengin ülkelerde ise bu değerler 6448 Amerikan Dolarından, 14 473 Amerikan Dolarına çıkmıştır. A) Nüfus artış hızlarının çok yüksek olması B) Tarımda çalışanların oranının yüksek olması C) Çocuk ölüm oranının yüksek olması Dünyanın yoksul ülkelerinde kişi başına düşen ulusal gelirin 44 yıllık sürede yalnızca 7 Amerikan Doları artmasında aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenemez? D) Eğitim düzeyinin düşük olması E) Endüstriyel yatırımların az olması

2010 – LYS3 / COĞ-1 Ülkelerin gelişmişlik düzeyini belirleyen önemli ölçeklerden biri de Birleşmiş Milletlerin geliştirdiği insani gelişim endeksidir. Bu endeks, ülkelerin beşerî ve ekonomik özellikleri göz önüne alınarak hesaplanır. Aşağıdaki tabloda, 2007 yılındaki insani gelişim endeksine göre yapılan sınıflamalarda yer alan bazı ülkeler gösterilmiştir. Buna göre, bir ülkenin insani gelişim endeksinin yükselmesinde aşağıdakilerden hangisinin en az etkili olduğu savunulabilir? A) Okuryazar oranının artması B) Ortalama yaşam süresinin uzaması C) Kişi başına düşen ulusal gelirin artması D) Okullaşma oranının artması E) Çalışma çağındaki nüfusun artması

2009 - ÖSS / ED-SOS A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV Bir ülkenin gelişmişlik düzeyi hakkında, I. çalışan nüfusun sektörlere dağılışı, II. toplam nüfus, III. nüfus yoğunluğu, IV. kişi başına düşen ulusal gelir verilerinden hangilerine dayanarak yorum yapılamaz? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV

Yararlanılan Başlıca Kaynaklar Komisyon, Coğrafya 12 MEB Ders Kitabı, İstanbul 2011 Sema KÖROĞLU, Mahmut KÖROĞLU, Coğrafya 12, Esen Yay, Ankara 2009 Cumhur ABAY, Coğrafya 12, Esen Yay, Ankara 2011 Komisyon, YGS-LYS Coğrafya, FEM Dergisi Yayınları, İstanbul 2011