MANTARLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ Prof.Dr.Zeynep SÜMER

Mikoloji? Doğada kaç çeşit mantar bulunur? 50.000 Hepsi hastalık yapar mı? 300 kadarı Hatta sadece bir düzine kadarı mantar hastalıklarının %90’nından sorumludur.

Nerelerde bulunurlar Toprak Su Organik atıklar

Ne yaparlar? Bakterilerle birlikte kompleks bileşikleri basit bileşiklere dönüştürürler Yararları Ekmek Peynir Steroit Antibiyotik Alkollü içecekler Organik asitler ikleri

Zararları Hastalık yaparlar Elektronik aletleri bozar Elektrik kablolarını bozar Mobilyaları bozar

Mikoz? Antropofilik Zoofilik Jeofilik

Tarihçe 1835 Bassi ve Balsami (ipek böceklerinde) 1839 Schoenlein kellik etkenini Langenbeck pamukçuk etkeni Saoraud mantar besiyerini yaptı ve mantarı üretti 1969’da canlı sınıflaması değişti Hayvan-bitki-fungus-prokaryotlar-protistalar

Genel Özellikleri Nonfotosentetik protistalardır Klorofilleri yoktur Ökaryot bakterilerden ayrılırlar Klorofilleri yoktur Fotosentez yapmazlar bitkilerden ayrılırlar Emici tipte beslenirler Hayvanlardan ayrılırlar

Zorunlu veya fakültatif aeroblardır En az bir çekirdekleri bulunur Nükleer membranları Mitokondrileri Endoplazmik retikulumları Nükleolusları Hücre duvarları vardır.

Mantarların bazı özellikleri Hücre yapısı Ökaryotik Hücre duvarı Çok katlı (kitin, mannan, glukan), bazen kapsül Sitoplazma zarı Sterol Sitoplazma içi yapılar Mitokondri,ER, Golgi Çekirdek Zar ile çevrili (gerçek) Boyut 5-10 µm Morfoloji Maya(yuvarlak), küf (fiamentöz) Spor Eşeyli/eşeysiz Üreme Boyanma Gr (+), ARB (-), PAS, gümüşleme

0-60ºC ısıda 2-11 pH’da Nemli Karanlık veya loş ortamlarda ürerler

Ultraviyole üremelerini inhibe eder.

Sabouraud agar besiyerinde Sığır eti extratı Glikoz Agar Gentamisin Kloramfenikol Sikloheksimit (saprofit mantarların üremesini engeller) Kanlı agar Patates dextroz agar Mısırunu tween 80 agar

Mikroform mantarlar (tek hücreli) Makroform mantarlar Yenebilen çok hücreli mantarlar Mikroform mantarlar (tek hücreli) Maya Küf DİMORFİK ???

Mayalar 4-5µm boyutunda (en büyük 24 µm ) Sferik veya yuvarlak Besiyerinde opak,yumuşak,beyaz renkli koloniler yapar Tomurcuklanmayla ürer Tomurcuk hücreden ayrılmaz ve zincirleme sürerse Psödohif oluşur Germ tüp (ana hücreden apikal uzantıdır)

Küfler Hif: Küf mantarlarının en ilkel şeklidir çok hücrelidir 2-10µm çapında silindirik tüplerdir Septalı ve septasız olmak üzere iki çeşittir Vegetatif hifler Aerial hifler Çoğalma hifleri

Miçel: hiflerin birleşmesi ile meydana gelen yapılardır Bazı maya ve küfler hücre duvarlarında pigment taşıyabilirler (melanin vb.)

Dimorfik mantarlar Farklı ortam koşullarında Farklı üreme şekilleri gösteren mantar Isıya bağlı 37ºC-25ºC (en sık) Dokuya Besiyerine pH’ ya bağlı

Mantarların Hücre Yapıları Hücre duvarı, sitoplazmik membran, mitokondri, vakuol, ER, nükleus, nükleolus ve bazen de kapsül bulunur. Kapsül: Antijenik- Antifagositik Polisakkarit yapıda (Crytococcus neoformans (glukuranoksilo-mannan polimeri))

Mantarların Hücre Yapıları Hücre Duvarı: %10’u protein ve glikoproteinlerden mg Güçlü antijenik yapıdadır İnsan dokusunda mantar hücre duvarı polisakkaritlerini parçalayacak enzim yoktur Grama olumlu boyanırlar

MANTAR SPORLARI Mantarlar sporları aracılığıyla ürerler. 1. Eşeyli (seksüel) üreme --Eşeyli sporlar 2. Eşeysiz (aseksüel) üreme--Eşeysiz sporlar 3. Paraseksüel üreme--Genetik alışveriş

Mantarların Üreme Özellikleri Seksüel üreme Mayoz bölünme ile olur(4-8) Zygomycotina Zigospor Ascomycotina Askospor Basidiomycotina Basidiospor Deuteromycotina

zigospor

Scanning electron micrograph of a zygospore of Rhizopus homothallicus showing two suspensor cells either side of a rough-walled zygospore.

Zygospores of Rhizopus sexualis Zygospores of Rhizopus sexualis. Sexual reproduction in the Zygomycetes is isogamous, i.e. reproduction usually involves two gametes of similar size (see the two suspensor cells either side of the black, rough-walled zygospores).

askospor Scanning electron micrograph showing ascospore discharge through the apical ostiole of a perithecium of Gelasinospora.

A linear, cylindrical, eight-spored ascus of Sordaria fimicola A linear, cylindrical, eight-spored ascus of Sordaria fimicola. Note ascosporogenesis (sexual reproduction in the Ascomycotina) involves the formation of ascospores, typically eight, by "free cell formation" within an ascus.

Basidiospor

Basidiospor

Basidiospor

Transmission electron micrographs of sections through "simple" septal pores of an Ascomycete showing characteristic Woronin bodies which can plug the pore in the event of injury to the hyphal segment.

Mantarların Üreme Özellikleri Aseksüel üreme mitoz bölünme ile olur çok sayıda spor oluşur Sporanjiosporlar Konidyalar Mikrokonidya Makrokonidya Artrokonidya Klamidokonidya Blastokonidya

ASEKSÜEL SPORLAR 1. Artrospor 2. Blastospor 3. Klamidospor 4. Makrokonidyum 5. Mikrokonidyum 6. Sporanjiyospor

Mature sporangium of Rhizopus microsporus showing a globose columella supporting a mass of sporangiospores. Asexual reproduction in the Zygomycetes is by the production of non-motile sporangiospores in a sporangium.

Collapsed "umbrella shaped" columella of Rhizopus stolonifer following sporangiospore dispersal.

konidium

blastospor

makrokonidium

Mantar Hastalıkları Açık havada Kapalı ortamda 105/m3 109/m3 fungal spor

Mantar Hastalıkları Alerjik hastalıklar Çiftçi akciğeri Konağın immun yanıtı Partikül büyüklüğü Antijenitesi İnokulum miktarı En sık rastlanan allerjenler Penicillium Aspergillus Alternaria Micropolyspora

Mantar Hastalıkları Metabolitleri ve Toksinleri ile Miçetizm: Mantarların vücuda yerleşmeden oluşturdukları hastalık tablosudur. Besin zehirlenmesi Tahıl ürünlerini enfekte etmesi Alfa adrenerjik blokaja bağlı semptomlar oluşur Mikotoksikoz Toksinli gıdanın yenmesiyle ortaya çıkar Aflatoksin ve benzeri karsinojenler

Mantar Hastalıkları Toksin oluşumunu etkileyen faktörler Besin maddeleri B Vit fazlalığı, protein azlığı Nem Isı (13-40ºC) Işık pH (3-4.5) Depolama süresi (ilk 4 ayında mikotoksin yapımı artar)

Mantar Hastalıkları Vücuda direkt yerleşerek(yerleştiği yere göre isimlendirilir) Yüzeyel mikozlar Subkütan mikozlar Derin mikozlar Sistemik mikozlar Fırsatçı mikozlar

fungus infection in men causes

Tanı Yöntemleri Doğrudan mikroskopi KOH(potasyum hidroksit)%10-30 Dermatofitler Gram boyama Tüm mayalar Çini mürekkebi C.neoformans PAS(periyodik asit-Schiff) B.dermatidis Wright H.capsulatum

Tanı Yöntemleri Kültür yöntemleri SDA(3 haftaya kadar) Kanlı Sikloheksimitli 25ºC-37ºC Kanlı BOS kültürleri mutlaka anbiyotiksiz ve sikloheksimitsiz besiyerlerine ekilir Otomatik cihazlarla tanı(4 günde)

Tanı Yöntemleri Serolojik yöntemler İmmun floresan antikor Kompleman birleşme reaksiyonu Aglütinasyon Presipitasyon Latex aglütinasyon ELİSA Polimeraz zincir reaksiyonu

Tanı Yöntemleri Aşırı duyarlılık reaksiyonları Trikofitin Histoplazmin

Transmission electron micrograph of a section through hyphae showing typical septa and septal pores of an ascomycetous fungus (Chaetomium globosum).

The Chrysosporium anamorph of Aphanoascus flavescens The Chrysosporium anamorph of Aphanoascus flavescens. Note the typical pyriform to clavate shaped conidia with truncated bases which are formed either intercalary, laterally or terminally.