GIDA TEKNOLOJİSİ ALANI AMAÇ: Bu faaliyet sonucunda gıda teknolojisi alanında yer alan meslekleri tanıyabileceksiniz.

A. ALANIN MEVCUT DURUMU VE GELECEĞİ Gıda teknolojisi alanı, tarım ve hayvancılığa dayalı ham maddeleri modern teknolojileri uygulayarak işleyen ve güvenli gıda üretimini sağlamak için duyusal, fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik yönden gıda kontrol hizmetlerini gerçekleştirerek tüketime uygun gıda maddeleri üreten ve insan beslenmesine sunan bir teknoloji dalıdır.

Ülkemizin Avrupa Birliği uyum çalışmaları kapsamında ele alınan en önemli sektörlerden birisi de gıda sektörüdür. Son yıllarda dünyada gıda sektöründe izlenen modernizasyon yeni teknolojik buluşlar, yeni gıda formülleri, ürünlerin çeşit yönünden giderek artması, tüketici damak zevkinin ve sosyal yaşantının değişmesi, ambalajlamada tüketicinin giderek aradığı üstün “albeni” niteliğinin ya da “arz” biçiminin önem kazanması, gramajda çeşitlenme ihtiyacının doğması gibi faktörler, gıda endüstrisinde ilkel yöntemlerin terk edilmesini, çağdaş teknolojiye ağırlık verilmesini gerektirmektedir.

Gıda sektöründe üretim kalitesinin artırılması iyi bir teknolojiye, ambalajlama, uygun muhafaza, dağıtım ve depolama sistemine bağlıdır. Tarımda yaşanan gelişmeler, gıda sektörümüze de yansımış, bitkisel ve hayvansal gıdaların üretimini artırmıştır.Tahıl, süt, meyve–sebze fermentasyon çay, yağ, et-balık ve şekerli ürünleri ve işleme tesisleri yurt geneline yaygınlaşmıştır. Buna bağlı olarak da işlenmiş gıda ürünlerinin ihracatının gıda sektörünün gelişmesine büyük katkıları olmuş, gıda ürünlerimizin dış satımından sağlanan döviz girdileri bugün hiç küçümsenmeyecek boyutlara ulaşmıştır.

Türkiye’de gıda sanayinin dış gelişmelere paralel olarak gelişmesi, kaliteli üretimin artması ve dış pazarda rekabet etmesi çok hızlı olan bilimsel ve teknik gelişmelerin yakından izlenmesine, uygun teknoloji transferine, çeşitli ve kaliteli ürünlerin üretimine bağlıdır.

Gıda sektörünün uluslararası standartlarda kaliteli ürün üretme ve pazarlama çabaları işletmelerde oto kontrol laboratuvarlarının artışı dolayısıyla eğitimli, nitelikli, yetişmiş eleman ihtiyacını artırmaktadır. Kuruluşlar da gıda sektörünün gelişmesine olumlu yönde etkileyerek nitelikli gıda kontrol ve üretim elemanlarına olan ihtiyacı daha da artırmıştır.

B. ALANIN ALTINDA YER ALAN MESLEKLER Gıda Laboratuvar Teknisyeni Gıda Üretim Teknisyeni

GIDA LABORATUVAR TEKNİSYENİ Tanımı: Gıda laboratuvar teknisyeni; her türlü gıdanın üretiminden tüketimine kadar geçen süreç içerisinde alınan numunelerinin duyusal, fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik analizlerini laboratuvarda kendi başına veya ekiple belirli bir süre içerisinde yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.

Görevleri İş organizasyonu yapmak. Hijyen ve sanitasyon kurallarını uygulamak. Analiz öncesi hazırlık yapmak. Numuneyi analize hazırlamak. Numunenin duyusal, fiziksel, kimyasal, mikrobiyolojik analizlerini yapmak. Analiz sonrası işlemleri yapmak. Analiz formlarını doldurmak. Analiz sonuçlarını mevzuatlara göre değerlendirmek. Meslekî gelişime ilişkin faaliyetleri yürütmek.

C. MESLEK ELEMANINDA ARANAN ÖZELLİKLER Gıda laboratuvar teknisyeni olmak isteyenlerin; • İş disiplinine sahip, • Laboratuvara ait araç ve ekipmanların kullanımına özen gösteren, • El ve parmaklarını ustalıkla kullanan • Göz ve el koordinasyonunu sağlayan, • Dikkatli ve sorumluluk sahibi, • İş güvenliğine dikkat eden, • Yaşam boyu öğrenme isteği olan, Meslekî eğitim almış kimseler olmaları gerekir.

D. ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI Gıda laboratuvar teknisyenleri, gıda kontrol laboratuvarlarında görev yaparlar. Laboratuvar ortamı kapalı ve temizdir, ancak üretim yapılan yer sıcak, ıslak, rutubetli ve kokulu olabilir. İş, genel olarak ayakta yapılır.

Meslek elemanları gıda, kimya, ziraat mühendisleri, biyologlar, veterinerler ve gıda teknikerleriyle iletişimde bulunurlar. İş başında mesleklerinin gerektirdiği özel kıyafetler giyerler. Çalışma esnasında dikkatli olmadıkları taktirde yanma, kayma, düşme, kesilme, elektrik çarpma ve havagazı-doğal gaz zehirlenmeleri gibi kazalarla karşılaşabilirler. Çalışma saatleri gündüz veya gece-gündüz vardiyalı olabilir.

E. İŞ BULMA İMKÂNLARI Gıda laboratuvar teknisyenleri, gıda üretimi yapan fabrikalarının laboratuvarlarında, özel gıda kontrol laboratuvarları vb. yerlerde iş imkânı bulabilmektedirler. Hizmet sektöründe marketler, yemek fabrikaları, pastaneler vb. yerlerde de kalite kontrol elemanı olarak çalışabilirler. İş yerlerinde belli bir süre çalışanlar, laboratuvar sorumlusu olabilmektedirler. Gıda sektöründe gelişmiş teknolojilerden yararlanarak üretim yapan işletmelerin çoğalması bu alanda nitelikli eleman ihtiyacını sürekli kılacaktır.

F. EĞİTİM VE KARİYER İMKÂNLARI Meslek eğitimi, 2005-2006 eğitim öğretim yılından itibaren meslek liselerinin gıda teknolojisi alanında diploma programında verilecektir. Lise öğrenimlerini bu alanda tamamlayan öğrenciler, ÖSS’de başarılı oldukları taktirde dört yıllık fakültelerin (lisans) ilgili bölümlerine girebilecekleri gibi, sınavsız geçiş hakkından yararlanarak iki yıllık meslek yüksekokullarına (ön lisans) da devam edebilirler. Meslek yüksekokullarını başarıyla bitirenler, ÖSYM tarafından yapılan dikey geçiş sınavında başarılı oldukları takdirde, alanları ile ilgili dört yıllık fakültelerde de öğrenim görebilirler.

Bu Alanla İlgili Sınavsız Okuyabilecekleri Meslek Yüksekokullarının Bölümleri • Aşçılık • Et Endüstrisi • Endüstriyel Tavukçuluk • Ev İdaresi (Açık Öğretim) • Gastronomi ve Mutfak Sanatları • Gıda Teknolojisi • Hazır Yemek ve Aşçılık

• Meyve ve Sebze İşleme • Süt ve Süt Ürünleri • Tavukçuluk • Turizm ve Otel İşletmeciliği • Turizm ve Otel İşletmeciliği (Açık Öğretim) • Turizm ve Seyahat İşletmeciliği • Un Üretim Teknolojisi • Yağ Endüstrisi • Zeytin Endüstrisi

Bu Alanla İlgili ÖSYM tarafından yapılan Dikey Geçiş Sınavından Sonra Okuyabilecekleri Lisans Bölümleri ise şunlardır: • Aşçılık, Hazır Yemek ve Aşçılık; Aile Ekonomisi ve Beslenme Öğretmenliği, Aile ve Tüketici Bilimleri Öğretmenliği, Beslenme ve Diyetetik • Endüstriyel Tavukçuluk, Kanatlı Hayvan Yetiştiriciliği; Ziraat Mühendisliği • Et Endüstrisi; Aile Ekonomisi ve Beslenme Öğretmenliği, Aile ve Tüketici Bilimleri Öğretmenliği, Gıda Mühendisliği

• Ev İdaresi; Aile Ekonomisi ve Beslenme Öğretmenliği, Aile ve Tüketici Bilimleri Öğretmenliği, Ev Ekonomisi • Gıda Teknolojisi, Yağ Endüstrisi; Beslenme ve Diyetetik, Biyokimya, Gıda Mühendisliği, Kimya • Meyve ve Sebze İşleme; Gıda Mühendisliği

• Süt ve Süt Ürünleri; Gıda Mühendisliği, Ziraat Mühendisliği • Tavukçuluk, Un Üretim Teknolojisi; Ziraat Mühendisliği • Zeytin Endüstrisi; Kültür Bitkileri Üretimi ve Pazarlama, Ziraat Mühendisliği

Bu Alandaki Dört Yıllık Fakülteler Şunlardır: • Aile Ekonomisi ve Beslenme Öğretmenliği • Aile ve Tüketici Bilimleri Öğretmenliği • Beslenme ve Diyetetik (Sağlık Teknolojisi Yüksekokulu) • Beslenme ve Diyetetik (Sağlık Y.O.) • Aile ve Tüketici Bilimleri • Otelcilik ve Turizm Öğretmenliği • Konaklama İşletmeciği (Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Y.O.)

• Aile ve Tüketici Bilimleri Konaklama İşletmeciliği (Turizm ve Otelcilik Y.O.) • Konaklama İşletmeciği Öğretmenliği • Seyahat İşletmeciği (Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Y.O.) • Seyahat İşletmeciği (Turizm ve Otelcilik Y.O.) • Seyahat İşletmeciği ve Turizm Rehberliği (Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Y.O.) • Turist Rehberliği (Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu) • Turist Reh. (Turizm ve Otelcilik Yüksekokulu) • Turizm İşletmeciliği (Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu)

• Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik (Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Y.O.) • Turizm ve Otel İşletmeciliği(Uygulamalı Teknoloji ve İşletmecilik Y.O.) • Turizm ve Otel İşletmeciliği Y.O. • Turizm ve Otel İşletmeciliği (Turizm ve Otelcilik Y.O.) • Turizm ve Otelcilik (Bilgisayar ve Turizm Yüksekokulu) • Yiyecek-İçecek İşletmeciği (Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Y.O.)

GIDA ÜRETİM TEKNİSYENİ Tanımı: Gıda üretim teknisyeni; her türlü gıdanın üretimi için iş organizasyonunu yapan, gerekli ham madde ile üretimde kullanılan araç ve gereçleri tanıyıp kullanabilen, gıdanın üretilmesini sağlayan, kontrol edebilen, ürünü ambalajlama ve depolama bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.

Gıda üretim teknisyenleri çalıştığı üretimin alanlarına göre aşağıdaki isimleri alırlar: Süt ürünleri üretim teknisyeni: İçme sütü, yoğurt/ayran, peynir, süttozu, krema, tereyağı, dondurma vb. ürünlerin üretiminde görev alır. Sektörde bu elemanlar içme sütü, yoğurt-ayran, peynir, krema ve tereyağı, süt tozu, dondurma ustası vb. isimler alırlar.

Et ve et ürünleri üretim teknisyeni: Kırmızı/beyaz et işleme, salam, sosis, sucuk, pastırma, kavurma vb. ürünlerin üretiminde görev alır. Sektörde bu elemanlar pastırmacı, dolum elemanı, et çekim elemanı, vakum-ambalajlaması makinesi operatörü, kuterci, fırın ve iklimlendirme operatörü, kavurmacı, sucuk-sosis-salam üretim elemanı vb. isimler alırlar.

Sebze ve meyve işleme üretim teknisyeni: Konserve, meyve/sebze suları, kurutulmuş, dondurulmuş meyve ve sebzeler vb. ürünlerin üretiminde görev alır. Sektörde bu elemanlar konserve pişiricisi, bant elemanı, yıkamacı, ambalajlama ve depolama elemanı, salça ustası vb. isimler alırlar.

Tahıl ürünleri üretim teknisyeni: Un/irmik, ekmek, bulgur, nişasta, tarhana, makarna, bisküvi vb. ürünlerin üretiminde görev alır. Sektörde bu elemanlar un/irmik ustası, valsci, elekçi, yıkamacı, makarna ustası, makarna hamur (presçi) ustası, makarna paketleme ustası, sorteksçi, kuleci, kurutmacı, bisküvi hamur ustası, fırıncı vb. isimler alırlar.

Kuru baklagiller üretim teknisyeni: Mercimek, kuru fasulye, nohut vb. ürünlerin işlenme ve paketlenmesinde görev alır. Sektörde bu elemanlar bant elemanları, paketleme elemanları, sorteksçi, kalibrasyoncu vb. isimler alırlar.

Çay üretim teknisyeni: Çay üretiminde görev alır. Sektörde bu elemanlar çay ustası, çay eksperi vb. isimler alırlar. Bitkisel yağ üretim teknisyeni: Zeytinyağı, bitkisel yağlar ve margarin vb. ürünlerin üretiminde görev alır. Sektörde bu elemanlar ham yağ, rafinasyon, pres, dolum ustası vb.isimler alırlar.

Fermantasyon ürünleri üretim teknisyeni: Şarap, malt/bira, sirke, turşu, sofralık zeytin, boza vb. ürünlerin üretiminde görev alır. Sektörde bu elemanlar şarap, malt/bira, sirke, turşu, sofralık zeytin, boza ustası vb. isimler alırlar.

Şeker ve şekerli ürünler üretim teknisyeni: Şeker, reçel, pekmez, tahin helvası, sucuk, çikolata, krema, karamel, lokum, şekerlemeler vb. ürünlerin üretiminde görev alır. Sektörde bu elemanlar çikolata, karamel, krema, gofret ve nuga hamur, reçel, tahin helvası, pekmez, cezerye, şekerleme ustası vb. isimler alırlar.

Bunların dışında gıda üretiminde görev alan birçok teknisyen de (hazır çorba, sakız, toz, gazlı ve gazsız içecekler, alkollü içkiler, kuruyemişler, bal, balık, tavuk ürünleri vb.) mevcuttur. Bu üretim elemanlarının altında gıda üretim kalfaları, ayıklama ve yıkama, ambalajlama, depolama vb. elemanlar da bulunmaktadır.

Görevleri • İş organizasyonu yapmak. • Hijyen ve sanitasyon kurallarını uygulamak. • Ham maddeleri hazırlamak. • Gıda sektöründe yer alan her türlü gıdaları (İçme sütü ve süt ürünleri, et ve et ürünleri, sebze ve meyve ürünleri, tahıl ve tahıl ürünleri, kurubaklagil, bitkisel yağlar,ferman-tasyon ürünleri, şeker ve şekerli ürünler, çay, ve diğer ürünleri üretmek)

• Gıdaların duyusal ve fiziksel analizlerini yapmak. • Kullanılan alet ve ekipmanların bakım ve basit onarımını yapma.k • Üretim formlarını doldurmak. • Üretilen gıdaları ambalajlamak ve depolamak. • Meslekî gelişime ilişkin faaliyetleri yürütmek.

c. Meslek Elemanında Aranan Özellikler Gıda üretim teknisyeni olmak isteyenlerin; • İş disiplinine sahip, • Üretimde kullanılan alet ve ekipmanların kullanımına özen gösteren, • Vücut yapısı güçlü ve sağlıklı, • Gıda sektöründe çalışmasına engel herhangi bir bulaşıcı hastalığı olmayan,

• Gözlerini ve ellerini birlikte ustalıkla kullanabilen, • Dikkatli ve tedbirli, ekip çalışmasına yatkın, • İş güvenliğine dikkat eden, • Hijyen ve sanitasyon kurallarını uyan, • Meslekî eğitim almış kimseler olmaları gerekir.

d. Meslek Elemanının Çalışma Ortamı ve Koşulları Gıda üretim teknisyenleri, gıda üreten fabrikalar ve imâlathanelerde görev yaparlar. Gıda üretim ortamı temiz, sıcak/serin, ıslak, rutubetli, kokulu tozlu ve gürültülü olabilir. İş, kapalı ortamda ve genel olarak ayakta yürütülür. Meslek elemanları gıda, kimya ve ziraat mühendisleri, biyologlar, veterinerler ve gıda teknikerleriyle iletişimde bulunurlar. İş başında mesleklerinin gerektirdiği özel kıyafetler giyerler.

Çalıştığı gıda üretim alanlarına göre çeşitli, alet-ekipmanlar, hammadde ve yardımcı maddeler kullanırlar. Çalışma esnasında dikkatli olmadıkları taktirde yanma, kayma, düşme, kesilmeler, elektrik çarpmaları, makinalara kapılmalar ve hava gazı-doğal gaz zehirlenmeleri gibi kazalarla karşılaşabilirler. Çalışma saatleri gündüz veya gece-gündüz vardiyalı olabilir.

e. İş Bulma İmkânları Gıda üretim teknisyenleri, gıda üretimi yapan fabrikalar ve imâlathanelerde, ayrıca gelecekte imal edilecek her türlü gıdaların üretiminde de çalışabilirler. Programları gıda sektörünün görüş ve önerileri çerçevesinde hazırlandığı için iş imkânları genişlemiş ve yaratılmıştır. Gıda sektöründe gelişmiş teknolojilerden yararlanarak üretim yapan işletmelerin çoğalması bu alanda nitelikli eleman ihtiyacını sürekli kılacaktır. İş yerlerinde belli bir süre çalışanlar, çeşitli bölümlerde üretim sorumlusu olarak çalışabilmektedirler.

f. Eğitim ve Kariyer İmkânları Gıda üretim teknisyenleri, gıda laboratuvar teknisyenlerinin eğitim ve kariyer imkânlarının aynısına sahiptirler.

İMKB Gazi Mustafa Kemal Çok Programlı Lisesi Rehberlik Servisi Yusuf KARAKAŞ