Bu sunuda TBM için hazırlanmış olan «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı (Metin: Uğur Evcin, 2014, İstanbul: Yeşilay Yayını) broşürden yararlanılmıştır. Sunudaki sayfa atıfları bu dokümanadır. Ayrıca ekte word doküman olarak broşür metni içeriği sunulmuştur.
? Alkol Nedir Ne Yapar Bütün sarhoşluk yapıcı ve Sayfa 2-3 Alkol Nedir Ne Yapar Bütün sarhoşluk yapıcı ve alkol içeren içecekler… Dünyada yaklaşık 2 milyar, ülkemizde yaklaşık 17 milyon kişi alkollü içki tüketmektedir. Alkol birçok sağlık sorununa yol açar, kullanan kontrolünü kaybeder ve her türlü tehlikeye açık hâle gelir. Bu slaytla, ticari adı ve sunum şekli ne olursa olsun her türden sarhoşluk yapıcı ve kimyasal adıyla «alkol» içeren maddelerin tamamının «alkollü içki» olduğu vurgulanmalı, bu içeceklerin tüketilmesiyle birtakım zararların ve tehlikelerin söz konusu olduğu belirtilmelidir. Dünyadaki ve ülkemizdeki kullanım oranlarına dair bilgiler de bu kısımda paylaşılabilir. Ancak «kullanmayanlar»ın her zaman daha fazla sayıda olduğu da söylemlerde vurgulanmalıdır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 1-3. sayfalarından edinebilirsiniz.
Alkol Vücuda Alındıktan Sonra Nasıl Bir Yol İzler? Sayfa 4-7 Alkol alındıktan sonra % 20’si mideden, % 80’i ince bağırsaklardan kana karışır. Sonraki durak karaciğerdir. Alkol Vücuda Alındıktan Sonra Nasıl Bir Yol İzler? Bu slaytla, alkollü içkilerin vücut tarafından nasıl sindirilip organizmaya katıldığı ve bunun sonucunda ne gibi değişimler yaşandığı anlatılmalıdır. Bununla amaç alkolün (4 ve 5 nolu slaytlarda anlatılacak olan) kısa ve uzun vadeli sonuçlarının nasıl bir mekanizmayla oluştuğunun fark edilmesi için bir bilgi zemini hazırlanmasıdır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 4-7. sayfalarından edinebilirsiniz. Alkol içeren hiçbir içki masum değildir.
Alkol Kullanımının Kısa Dönem Etkileri Beyinde Başta Yüzde Burunda Sayfa 8-9 Alkol Kullanımının Kısa Dönem Etkileri Beyinde Başta Yüzde Burunda Ağızda Dişlerde rahatsızlıklara neden olur… Bu slaytla, alkollü içkileri kullanmanın kısa süre içinde görülebilecek sonuçlarına dikkat çekilmelidir. Özellikle «Bir kereden bir şey olmaz.» ya da «Alkolik olmadıkça, belirli bir sıklıkta kullanılmadıkça zarı yoktur.» türünden savunmacı söylemlerin anlamsız ve geçersiz olduğuna vurgu yapılmalıdır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 8-9. sayfalarından edinebilirsiniz.
Alkol Kullanımının Uzun Dönem Etkileri Kazalar İş Kaybı Sayfa 10-13 Kazalar İş Kaybı Ailevi problemler Enfeksiyon İştah kaybı Cinsel iktidarsızlık Sindirim bozukluğu Kanser Ölüm ve daha bir çok psikolojik ve fiziksel risk ile karşı karşıya bırakır… Alkol Kullanımının Uzun Dönem Etkileri Bu slaytla, alkollü içki kullanmanın orta ve uzun vadeli sonuçlarına dikkat çekilmeli, geri döndürülemez ve telafisi olanaksız tahribatları vurgulanmalıdır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 10-13. sayfalarından edinebilirsiniz.
Nasıl Başlıyorlar ? Bir dene, maksat muhabbet olsun! Sayfa 14-15 Nasıl Başlıyorlar ? Bir dene, maksat muhabbet olsun! Bir kereden bir şeycik olmaz! Bu slaytla, alkollü içkileri kullanmaya teşvik edenlerin ikna amaçlı sözleri alıntılanıp tahlil edilerek bunların anlamsızlığı, geçersizliği, yanlışlığı, boş ve saçma oluşları gösterilmelidir. Özellikle gençler arasında birbirini ikna için kullanılan kalıp söz ve yargılar tespit edilerek bu slayt bağlamında tahliline önem verilmeli ve bunların boş inanç ve düşünce (batıl) ürettiklerine dikkat çekilmelidir. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 14-15. sayfalarından edinebilirsiniz. Dertlerini unutursun!
Yetişkin Birine Göre Genç Birinin Alkol Kullanmasındaki Fark Nedir? Sayfa 16-17 Yetişkin Birine Göre Genç Birinin Alkol Kullanmasındaki Fark Nedir? Gençlerin beyin gelişimi tamamlanmamış ve hâlâ sürmektedir. Bu kritik gelişim döneminde alkol tüketimi kişide ömür boyu sürecek sağlık sorunlarına sebep olabilir. Bu slaytla, alkollü içkileri kullanmanın gelişim seyri devam eden gençlerde oluşturacağı fiziksel, psikolojik, sosyal vb. etkilere dikkat çekilmelidir. Özellikle 8 nolu slaytta sunulan örnek olayın benzerlerinden yararlanarak zararların oluşum seyri vurgulanmalıdır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 16-17. sayfalarından edinebilirsiniz.
Bir Hayattan Parçalar… Sayfa 18-19 Bir Hayattan Parçalar… Daha 14 yaşındaydım. Bir arkadaş ortamında hiç alkol almadığımı söyledim, alay konusu oldum. O grubun içerisinde olmak arzusuyla “Bir kereden bir şey olmaz nasılsa!” diyerek denedim. Bu adımı atmış olmam grup içindeki yerimi korumamı sağlamış gibiydi. Yerimi sağlamlaştırmak için artık bu içkili muhabbetlerde daha sık bulunmaya başladım ve her seferinde “Ben sarhoş olmam, sarhoş olmazsam zararı da olmaz.” diyerek içmeye devam ettim. Ancak zamanla gittikçe mutsuzlaştığımı fark ettim. Artık kendimden kaçmak için de içiyordum. Daha az dışarıya çıkmaya ve yalnızlıkla arkadaşlık kurmaya başladım. Bu da zamanla doğru arkadaşlarımın benden uzaklaşmasına sebep oldu. Daha fazla yalnızlaşmak, daha fazla içmeme neden oldu. Zamanla kontrolden çıkmaya başladım. Ne yaptığımı artık anlayamıyordum. Aile ilişkilerimi mahvettim. 17 yaşımda evden kaçtım. Evsizdim ve alkol alabilmek için dilencilik yapmaya başladım. Bir sokak çocuğu olarak çok hastalıklar geçirdim. Henüz 17 yaşımdaydım ancak karaciğerim çok fazla hasar görmüştü. Doktorlar eski sağlığıma kavuşmamın ve hatta tedavinin çok zor olduğunu ifade etmişlerdi. Yaşadığım fizyolojik sorunların yanında sosyal ve psikolojik kayıplarım da cabasıydı. Sanki bu genç yaşta her gün geri dönüşü olmayan bir sona daha da yaklaşıyordum. Bu slayttaki örnekten yararlanarak alkollü içkileri kullanmanın gençlerde oluşturacağı fiziksel, psikolojik, sosyal vb. sonuçlara ve bunların oluşum seyrine dikkat çekilmelidir. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 18-19. sayfalarından edinebilirsiniz.
Geriye Dönme Fırsatı Verilse... Alkol kullanan kişilere Sayfa 20-21 Geriye Dönme Fırsatı Verilse... Alkol kullanan kişilere “geriye dönme fırsatınız olsaydı tekrar alkol kullanır mıydınız?” diye sorsanız birçoğu “Hayır! Asla!” diyecektir. Bu slayttaki iki soruyu tahtaya, iki sütun başlığı oluşturacak şekilde yazınız: Neden bazı insanlar alkol kullanır? Neden insanların çoğu alkol kullanmaz? Ardından «İnsanların alkol kullanma ve kullanmama sebepleri sizce nelerdir? Gözlem ve deneyimlerinize dayanarak sıralayınız.» diyerek dinleyicileri deneyimlerini paylaşmaya davet ediniz. Dinleyiciler tarafından sayılan gerekçeleri uygun başlık altına yazarak analiz ediniz. Bu etkinliği dinleyicilere dağıtacağınız birer boş sayfa ile de uygulayabilirsiniz. Dinleyicilere not kâğıtlarını dağıttıktan sonra sayfanın bir yüzüne «Neden bazı insanlar alkol kullanır?», diğer yüzüne ise «Neden insanların çoğu alkol kullanmaz?» sorularını yazmalarını isteyiniz. Ardından «İnsanların alkol kullanma ve kullanmama sebeplerini gözlem ve deneyimlerinizi göz önünde bulundurarak ilgili başlığın olduğu sayfaya sıralayınız.» diyerek dinleyicileri not almaya davet ediniz. Bu işlem için uygun bir süre tanıyınız. Bireysel çalışmanın tamamlamasını takiben sırayla birkaç kişinin notlarını paylaşmalarını sağlayınız. Paylaşımları diğer dinleyicilerle birlikte tahlil ediniz. Bu uygulamayı bir süre devam ettirdikten sonra dinleyicileri sunum sonrasında kendileriyle baş başa iken aldıkları notları bir muhasebe dokümanı gibi değerlendirip konu üzerinde düşünmelerini salık vererek uygulamayı bitiriniz. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 20-21. sayfalarından edinebilirsiniz.
Alkol ve Araç Kullanımı Sayfa 22-23 Alkol alımı sonucunda beyin fonksiyonları kaybolmaya başlar. Alkol ve Araç Kullanımı Risk alma eğilimleri Hız ve tehlikeli manevralar Kendini kontrol edememe Yorgunluk Dikkatin zayıflaması İntikal ve algılama eksikliği ve benzeri olumsuzluklar sonucunda kişinin kaza yapma ihtimali yükselir. Bu slaytla, alkollü içki almış kişilerin diğer insanlara en çok zarar vermelerine sebep olan alkollü araç kullanımına ve sonuçlarına dikkat çekiniz. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 22-23. sayfalarından edinebilirsiniz.
Bir Bilanço Çıkaralım Sayfa 24-25 Bu slaytla alkol kullanımının herhangi bir açıdan olumlanabilecek bir yararının olmadığına yönelik farkındalık oluşturmak hedeflenmelidir. Bu hedefi gerçekleştirmek üzere dinleyicilerle birlikte sunudaki başlıkları kullanarak (ruh sağlığı, fiziksel sağlık, aile ilişkileri, arkadaşlık ilişkileri, ekonomik durum, iş ve çalışma hayatı, hukuki sonuçlar vb.) çeşitli yönleriyle alkol kullanımının kâr-zarar analizini yapınız. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 24-25. sayfalarından edinebilirsiniz.
Alkol Hakkında Yanlış Bilinenler Sayfa 26-29 “Alkollü içecekler vücudu ısıtır.” “Bira bağımlılık yapmaz.” “Alkol, uykuyu düzenler.” Alkol Hakkında Yanlış Bilinenler “Alkol, cinsel gücü arttırır.” “Alkol, bazı hastalıklara iyi gelir.” “Alkol, sesi açar, bu nedenle bazıları kürsüye ya da sahneye çıkmadan alkol alırlar.” Bu slaytla, (6 nolu «Nasıl Başlıyorlar?» başlıklı slaytta olduğu gibi) alkollü içkileri kullanmaya teşvik edenlerin ikna amaçlı sözleri ile alkollü içkilere dair doğru olduğu sanılan yanlışlara dikkat çekilmelidir. Olası her bir yargı alıntılanıp tahlil edilerek bunların anlamsızlığı, geçersizliği, yanlışlığı, boş ve saçma oluşları gösterilmelidir. Bu slayt bağlamında özellikle gençler arasında ya da sunumun yapıldığı sosyal çevrede doğru zannedilen kalıp söz ve yargılar tespit edilerek bunların analizi de yapılmalı ve bunların boş inanç ve düşünce (batıl) ürettiklerine dikkat çekilmelidir. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 26-29. sayfalarından edinebilirsiniz. “Alkol, iştah açıcıdır.” “Hamile kadınların alkol kullanması bebeğe zarar vermez.” “Alkolün kan yapıcı özelliği vardır.”
Doğru - Yanlış Bir bira bir bardak şarap kadar alkol içerir. Sayfa 30 Doğru - Yanlış Bir bira bir bardak şarap kadar alkol içerir. Gençlerin çok azı alkol kullanır. Alkol beyni ve merkezî sinir sistemini yavaşlatır. Alkol gençlerin beden ve beyin gelişimlerini yetişkinlere göre daha fazla etkiler. Alkol okul başarısını olumsuz etkiler. Eğer ilk defa içiyorsanız alkolün bir zararı olmaz. 18 yaşın altında iseniz alkol tüketebilir ya da satın alabilirsiniz. 18 yaşın üstünde iseniz alkol tüketebilirsiniz ve bundan hiçbir zarar görmezsiniz. Bu 13 ve 14 nolu slaytlarda, (6 ve 12 nolu slaytlarda olduğu gibi) alkollü içkilerle ilgili bazı yanlışlara dikkat çekilmeli ve bunlar izale edilmeli, bazı doğrular da tekrar vurgulanmalıdır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 30. sayfasından edinebilirsiniz. 1
Doğru - Yanlış Gençlerin çok büyük bir kısmı hiç alkol kullanmamıştır. Sayfa 30 Doğru - Yanlış Gençlerin çok büyük bir kısmı hiç alkol kullanmamıştır. Alkol doğrudan kana karışır ve hastalık riskini arttırır. Alkol kullanan kişilerle beraber olunması yaralanma, şiddete maruz kalma ve motorlu araç kazalarıyla karşı karşıya kalma riskini arttırır. Alkol kullanmak vücudumuzdaki organların çoğuna zarar vermez. Bu 13 ve 14 nolu slaytlarda, (6 ve 12 nolu slaytlarda olduğu gibi) alkollü içkilerle ilgili bazı yanlışlara dikkat çekilmeli ve bunlar izale edilmeli, bazı doğrular da tekrar vurgulanmalıdır. Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 30. sayfasından edinebilirsiniz. 2
Sayfa 31 Bir Uygulama Aşağıdaki sorun üzerine birlikte düşünelim: Bir arkadaşınızın alkol kullanmaya başladığını öğrendiniz ve bu arkadaşınıza yardımcı olmak istiyorsunuz. Onunla doğru bir iletişim kurarak ona nasıl yardımcı olabilirsiniz? Bu slaytla dinleyicilerin, alkol kullanan akranlarına yardım konusunda nasıl bir yol izleyebilecekleri çerçevesinde bilgilendirilmeleri hedeflenmelidir. Bu slayttaki etkinliği «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzün 31. sayfasından bulabilirsiniz. Dinleyicilerle soru-cevap alışverişi içinde (Sokratik sorgulamayla) takip edilmesi uygun olacak yol buldurulmaya çalışılabilir. Yöntemi rahat bir şekilde uygulamak için oluşturmaya çalıştığınız müdahale ve yardım yöntemini sorulara dönüştürünüz ve hedef kitlenizin vereceği cevaplardaki olası yanlış bilgi ve yönelimleri düzelterek uygun/doğru bilgiyi yapılandırınız. Örnek sorular olarak aşağıdakilerden yararlanabilirsiniz: Arkadaşınızın alkol kullanmaya başladığını düşünüyorsunuz veya öğrendiniz. Arkadaşınızı nasıl tedavi edebilirsiniz? (Bu soruya verilecek cevaplarda tedavinin kesinlikle profesyonellerin işi olduğu vurgulanmalı, tedavi etme çabasına girmemeleri noktasında farkındalık oluşturulmalıdır.) Arkadaşınızın alkol kullanımından vazgeçmesi için ona yapacağını bir rehberlik ve yönlendirmede öncelikle nereden başlamayı düşünmeniz uygun olur? (“Bu konu uzmanlık isteyen bir alan olduğu için öncelikle bir rehber öğretmene, varsa okulun rehber öğretmenine danışmak gerekir.” Görüşünü oluşturmaya çalışınız.) Genel yaklaşımınızda hangi davranış modelleri, davranış tarz ve yaklaşımlarını esas almak gerekir? (Rehberlik etmek, yönlendirmek, profesyonel yardım almaya ikna etmek, yargılayıcı ya da suçlayıcı olmamak, anlaşılmaya çalışıldığını muhataba hissettirmek, uzaklaşmamasına çalışmak vb. tavırlar, davranış tarzı ve modelleri geliştirilmeye çalışılmalıdır.) Süreçte sizi neler bekliyor olabilir, arkadaşınızdan kaynaklanan, arkadaşınızdan size yönelene ne gibi tavırlar olabilir? (“Arkadaşınız onunla kurmaya çalıştığınız iletişimde size karşı direnç gösterebilir, sabrınızı zorlayabilir.”, “Sizi kendisini anlamamakla, onu yargılamakla, kendisine ihanet ettiğinizle itham edebilir.” vb. kalıp tavırlara ve sözlere dikkat çekebilirsiniz.) Ne gibi tavırlar almayı düşünürsünüz ve bu tavırlarınızın ne gibi sonuçları olabilir? (Arkadaşlıktan reddetmek, arkadaşlık ilişkisini bitirmek, ailesine söylemek, öğretmenlere şikâyet etmek vb. tavırlar alınabileceğine dikkat çekiniz. Bu tavırların onu engellemeyeceğini, vaz geçirmeyeceğin, aksine gizli bir şekilde madde kullanmaya devam etmesi ve arkadaş çevresinden uzaklaşmasına, yalnızlaşmasına yol açabileceğine işaret ediniz.)
Bu slayt içeriği üzerine daha fazla bilgiyi «Alkolsüz Bir Hayat İçin» adlı broşürümüzden edinebilirsiniz. Ayrıca broşürün kaynakçasından da ileri okumalar yapmak ve bilginizi genişletmek için yararlanabilirsiniz.