İkinci Dil Olarak Türkçe Öğretimi Prof. Dr. Abdurrahman GÜZEL

Öğretmen Öğretimin en temel ve önemli ögesi, öğretmendir. Dil öğretiminde öğretmenin nitelikleri çok önemlidir.

Uzmanlık İkinci dil olarak Türkçe öğretimi, uygulamalı dil bilimi çalışmaları içerisinde yer alır. İkinci dil olarak Türkçe öğretimi ayrı bir uzmanlık işidir.

MEB Çalıştayı Millî Eğitim Bakanlığınca 2010 yılında Marmaris’te: “”Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi ve Öğretmenliği Çalıştayı” düzenlenmiştir.

Çalıştay Sonuç Raporunda; Mevcut lisans programları(Türk Dili ve Edebiyatı, Türkçe Eğitimi Bölümü vb.)nın yabancılara, yurtdışında yaşayan Türklere, Türk soylu ve akraba topluluklara Türkçenin öğretilmesi amacıyla kurulmadığı,

Ülkemizde, Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi alanında bağımsız bir lisans programı bulunmadığı, bu alanda üniversitelerimizdeki çok az sayıda olan lisansüstü programların, içerik ve kapsam açısından birbirlerinden farklılık gösterdiği,

Yurtdışında Türkçe öğretmek amacıyla Bakanlıkça görevlendirilen öğretmenlere yönelik hizmet içi eğitim programlarının ihtiyaca cevap veremediği, bu konuda hizmet veren kurumlar arasında işbirliği ve eşgüdüm bulunmadığı belirtilmektedir. (MEB,2010:152).

Türkçe Eğitimi Bölümü 1989 yılında Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesinde tarafımızdan kurulmuştur. Bu bölümde, Anabilim Dalları olarak da şunlar planlandı:

Anabilim Dalları 1. (İlk okulların 1-5.sınıfları için) ‘Temel Türkçe Eğitim Anabilim Dalı 2. . (İlk okulların 6-8.sınıfları için) Türkçe Öğretmenliği Anabilim Dalı 3. Yabancılara Türkçe Öğretimi Anabilim Dalı 4. İki Dilli Türk Çocuklarına Türkçe Öğretimi Anabilim Dalı

Bugünkü Durum Günümüzde ise Üniversitelerimizin Eğitim Fakültelerinde “Yabancılara Türkçe Öğretimi” adlı bir ders bulunmaktadır. Ayrıca bugün Başkent Üniversitesi Eğitim Fakültesi Lisans ve Yüksek lisans programlarında ‘İki Dillilere Türkçe Öğretimi’ dersi de okutulmaktadır.

Güçlükler Bu ders konulduğunda maalesef üniversitelerimizde bizim dışımızda bu alanda yetişmiş öğretim üyesi bulunmadığından birtakım zorluklar yaşanmış ve alan uzmanı olmayan öğretim üyelerinin girdiği bir ders hâline gelmişti.  

Olumlu Tarafı Bu dersin zorunlu olması, bir süre sonra yüksek lisans veya doktora tezini bu alanda yazan öğretim üyelerinin bu dersi vermeye başlaması sonucunu getirdi. Bu olumlu bir gelişmedir.  

Yapılması Gerekenler Türkçe Eğitimi Bölümlerinin programına böyle bir dersin konulmuş olması çok önemlidir. Bu alanda yapılan çalışmaların ele alınıp değerlendirileceği bu tip derslerin çoğaltılması gerekmektedir.

Eksiklik Şu anki programda bu dersle ilgili eksiklik ise, Türkçe Eğitimi Bölümlerinde bu alanın uzmanı yoksa bu dersin yerine başka bir ders konulabilmesidir.

İhtiyaç Bu dersi veren ve alan uzmanı olmayan öğretim üyeleri de teoriden pratiğe geçememe gibi bir sıkıntı yaşamaktadırlar. Bu yüzden Türkçe Eğitimi Bölümlerinin altında açılacak “Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Anabilim Dalı”na ihtiyaç vardır.  

Teklifimiz Biz Eğitim Fakülteleri Türkçe Eğitimi Bölümlerine bağlı olarak ‘Temel Türkçe Eğitimi ABD ve Yabancılara Türkçe Eğitimi ABD teklifimizi 1986 yılından buyana ilgili kurumlardan Millî Eğitim Bakanlığı ve YÖK nezdinde sürdürdük. Ve bu çabamızı olumlu netice alıncaya kadar devam ettireceğiz.

Lisans Programı/Anabilim Dalı “Yabancılara Türkçe Öğretimi” veya “Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi” lisans programlarının açılmasını isteyenler bulunmaktadır.  Oysa, bu bölümlerden mezun olacak öğretmenlerin Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde ilk veya orta öğretimde öğretmen olarak atanmaları mümkün olamayacaktır.

Yabancı Dil Öğretim Üyeleri “Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi” lisans programlarının açılmasını isteyen bir başka grup ise, yabancı diller yüksek okulları veya bölümlerinde görevli öğretim üyeleridir.

Yabancı dil öğretim üyeleri, dil öğretim yöntemlerini bildiklerini ve dolayısıyla “Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi”ni kendilerinin yapabileceğini iddia etmektedirler. Bu durum, yabancı dil bilen Türkçe öğretmenlerinin yabancı dil öğretmesinden farklı değildir.

Türkçe Öğretmenleri Türkçe öğretmenleri, Türk edebiyatını iyi bilen, şiir ve düzyazılarda mecaz ifadeleri iyi anlatabilen, diksiyonu güzel kişiler olmak zorundadır. Dilin anlam tabanını iyi bilen Türkçe öğretmenleri, dil bilgisi öğretmeye değil, dili öğretmeye çalışırlar.

Uzmanlığa Saygı Dolayısıyla; uzmanlığa saygı duyulmalı ve her öğretmenin yetiştiği bilim dalında çalışması savunulmalıdır. Bilimsel ahlak da bunu gerektirir.

Yabancılara Türkçe Öğretimi Türkçe Eğitimi Bölümlerindeki haftada 2 saat ve bir dönemlik ders elbette yeterli değildir. Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Anabilim Dalı kurulmalıdır.

Program “Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Anabilim Dalı”nda, ikinci dil olarak Türkçe öğretimi için gerekli olan gerek yaklaşım, yöntem ve teknikler gerekse yeterlikler, kazanımlar ve müfredat programlarının öğretileceği dersler okutulmalıdır.

Ayrıca, bu derslerin yanında dünyanın her bölgesindeki kültürlerin ele alınacağı ve öğretmen adaylarında toplumlar arasındaki farklılara saygı çerçevesinde bir farkındalık oluşturacak kültür dersine de ihtiyaç bulunmaktadır.

İlk iki yılı Türkçe Eğitimi Bölümü ile ortak olması gereken bu anabilim dalında yetişen öğretmen adayları öğretmenlik uygulamasını Türkçe Öğretim Merkezlerinde (TÖMER’lerde) yapmalıdır.  

Yurt Dışına Öğretmen Gönderme Millî Eğitim Bakanlığı, yurt dışında hem iki dilli Türk çocuklarına hem de yabancılara Türkçe öğretmek üzere öğretim elemanları görevlendirmektedir. Bu öğretmenlerin ikinci dil olarak Türkçe öğretiminde istenen düzeyde başarılı olamadıkları herkesin malumudur.  

Branş farklılığı Çünkü bu öğretmenler, Türkçenin dışındaki branşlardan gelmektedirler. Bu sebeple yaşanan sıkıntının sebebi ise, yabancı dillerden mezun öğretmenlerin görevlendirilmesidir.

Metodoloji Bilen Türkçe Öğretmenleri Türkçenin inceliklerine vâkıf, modern dil öğretim yaklaşım, yöntem ve tekniklerinden anlayan, dil öğretimini hedef kitleye göre planlayabilecek, yabancı dil olarak Türkçe öğretimi metodolojisini çok iyi bilen Türkçe öğretmenlerinin yetiştirilmesi elzemdir.  

Sertifika Programları Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi sertifika programları da, Türkçe eğitimcilerinin bu alanda hizmetiçi eğitimleri açısından önem taşımaktadır. Sertifika programları da, alan uzmanları tarafından düzenlenmelidir. Sertifika programındaki dersler TÖMER’lerle işbirliği yapılarak uygulamaya dönüşmelidir.

Bizim Teklifimiz Tarafımızdan 1989’dan bu yana (2010: 378), Türkçe Eğitimi Bölümlerinde farklı hedef kitlelere göre “Temel Türkçe Öğretmenliği Ana Bilim Dalı” ve “Türkçe Öğretmenliği Ana Bilim Dalı”nın yanı sıra “Yabancılara Türkçe Öğretimi Öğretmenliği Ana Bilim Dalı”nın oluşturulması gerektiği belirtilmektedir.

Bir an evvel YÖK nezdinde girişimlere başlanılmalı ve Eğitim Fakültelerinin Türkçe Eğitimi Bölümlerinin altında “Yabancı Dil olarak Türkçe Öğretimi Anabilim Dalları” kurulmalıdır.

Buralardan mezun olan Türkçe öğretmenleri hem Millî Eğitim Bakanlığında öğretmenlik yapabilirler hem de ülkemizin yurt içi ve dışında çok ihtiyaç duyduğu “İkinci Dil Olarak Türkçe Öğretimi” uzmanı olarak çalışabilirler.

Beni dikkatle ve sabırla dinlediğiniz için teşekkür ederim.