YAŞAMIMIZDAKİ ELEKTİRİK 6.SINIF 2.BÖLÜM AKAN ELEKTRİK DURGUN ELEKTRİK Cihad AYDIN

Anahtar Kavramlar Direnç Neler Öğreneceğiz 2. İletkeni Değiştir, Ampulün Parlaklığı Değişsin Neler Öğreneceğiz Bir elektrik devresinde ampulün parlaklığının nelere bağlı olduğunu. Elektrik devresindeki ampul parlaklığının devredeki iletkenin hangi özelliğine göre farklılık gösterdiğini, Maddenin elektrik enerjisine karşı gösterdiği zorluğun direnç olarak adlandırdığını, İletkenin direncinin nelere bağlı olduğunu, Direnç birimi ve ölçümünü, ampulün yapısını, Değişken direncin ampulün parlaklığına etkisini öğreneceğiz. Anahtar Kavramlar Direnç Cihad AYDIN

ELEKTRİKLE İLGİLİ ÇALIŞMA YAPAN BİLİM ADAMLARI Cihad AYDIN

BASİT ELEKTRİK DEVRESİ ÜRETEÇ(Batarya) İLETKEN TEL AMPÜL ANAHTAR Cihad AYDIN

Bir elektrik devresinde PİL + - Görevi Bir elektrik devresinde elektrik enerjisi üretir. BATARYA + - + - Bağlantı kablosu Birkaç pilden oluşan sistemdir. Görevi Bir elektrik devresinde elektrik enerjisinin geçmesini sağlar. Görevi Bir elektrik devresini açıp kapamaya yarar. Kapalı anahtar Ampul Görevi Bir elektrik devresinde ışık verir. Açık anahtar Cihad AYDIN

Elektrik Devresi Elemanları İletken tel: Elektrik akımını ileten tel. Üreteç(Pil): Kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine dönüştüren araç. Ampul (lamba): İçinde elektrik akımı ile akkor duruma gelerek ışık verebilen iletken tel veya havası boşaltılmış cam şişedir. Anahtar: Elektrik akımının devreden geçişini başlatmak ya da durdurmak için kullanılan devre elemanı. Açık anahtar Kapalı anahtar Cihad AYDIN

DEVRE ELEMANLARI VE SEMBOLLE GÖSTERME Değişken Direnç İletken Tel Açık Anahtar G Galvanometre Kapalı Anahtar V Voltmetre Lamba (Ampul) A Ampermetre Lamba (Ampul) Elektromıknatıs (Bobin) Pil ( Üreteç) Topraklayıcı Sabit Direnç Cihad AYDIN 37

AMPULÜN PARLAKLIĞI NELERE BAĞLIDIR? Bir devredeki pil sayısı artırıldığında devrede bulunan ampulün parlaklığı artar. SONUÇ:Ampulün parlaklığı pil sayısına bağlıdır. Cihad AYDIN

AMPULÜN PARLAKLIĞI NELERE BAĞLIDIR? Bir devredeki ampul sayısı artırıldığında ise ampulün parlaklığı öncekine göre azalır. SONUÇ:Ampulün parlaklığı ampul sayısına bağlıdır. Cihad AYDIN

İLETKENİ DEĞİŞTİR, AMPULÜN PARLAKLIĞI DEĞİŞSİN ETKİNLİK:2 ARAÇ VE GEREÇLER:Pil, duy, lamba, bağlantı kabloları ve çeşitli uzunlukta, aynı ve farklı kalınlıkta iki çeşit iletken tel. L :Çubukların uzunluğu S : Çubukların kesit alanı (kalınlıkları) s s L L Gümüş çubuk Bakır çubuk YAPILDIĞI MADDENİN CİNSİNE BAĞLIDIR PİL PİL SONUÇ: Gümüş çubuğun bağlandığı ampul, bakır çubuğun bağlandığı ampule göre daha parlak yanar. İLETKENİN DİRECİ YAPILDIĞI MADDENİN CİNSİNE (özdirencine) BAĞLIDIR Cihad AYDIN

İLETKENİN DİRECİ YAPILDIĞI MADDENİN CİNSİNE (özdirencine) BAĞLIDIR Altın Gümüş Bakır Demir direnç artar Cihad AYDIN

Öğretmen Fen ve Teknoloji laboratuvarında Mert’e aşağıdaki maddelerden yapılmış, aynı boylarda olan çubuklar veriyor. Ampulün en parlak yanmasını amaçlayan Mert devreye aşağıdaki maddelerden hangilerini kullanmalı? demir cam gümüş bakır porselen Krom-nikel Cihad AYDIN

İLETKENİ DEĞİŞTİR, AMPULÜN PARLAKLIĞI DEĞİŞSİN ETKİNLİK:3 ARAÇ VE GEREÇLER:Pil, duy, lamba, bağlantı kabloları ve çeşitli uzunlukta, aynı ve farklı kalınlıkta iki çeşit iletken tel. L :Çubukların uzunluğu S : Çubukların kesit alanı (kalınlıkları) L 2s L s Bakır çubuk Bakır çubuk YAPILDIĞI MADDENİN KESİTİNE BAĞLIDIR PİL PİL SONUÇ: Kalın çubuğun bağlandığı ampul, ince çubuğun bağlandığı ampule göre daha parlak yanar. İLETKENİN DİRECİ İLETKENİN KESİTİ (KALINLIĞI) İLE TERS ORANTILIDIR. Cihad AYDIN

İLETKENİ DEĞİŞTİR, AMPULÜN PARLAKLIĞI DEĞİŞSİN ETKİNLİK:4 ARAÇ VE GEREÇLER:Pil, duy, lamba, bağlantı kabloları ve çeşitli uzunlukta, aynı ve farklı kalınlıkta iki çeşit iletken tel. L :Çubukların uzunluğu S : Çubukların kesit alanı (kalınlıkları) s L s 2L Bakır çubuk Bakır çubuk YAPILDIĞI MADDENİN BOYUNA BAĞLIDIR PİL PİL SONUÇ: Kalınlıkları aynı ;boyu kısa çubuğun bağlandığı ampul, boyu uzun çubuğun bağlandığı ampule göre daha parlak yanar. İLETKENİN DİRECİ İLETKENİN BOYU (UZUNLUĞU) İLE DOĞRU ORANTILIDIR. Cihad AYDIN

Ω işareti ile gösterilir. Direnç kavramı ilk olarak George Simon Ohm tarafından ortaya atılmıştır. Bu nedenle direncin birimi OHM olarak isimlendirilmiştir. Ω işareti ile gösterilir. Cihad AYDIN

3. İletkenin cinsine bağlıdır. Elektriksel direnç nedir? Elektrik enerjisi, bazı iletkenler kolay iletirken, bazıları da zor iletirler. Maddelerin elektrik enerjisinin iletimine karşı gösterdikleri zorluğa direnç denir. Direnç dirençölçer (ohmmetre) ile ölçülür. Elektrik devresinde direnç şeklinde gösterilir. Birimi Ohm’dur ve (Ω) ile gösterilir. BİR İLETKENİN DİRENCİ; 1. İletkenin uzunluğuna 2. İletkenin kesitine 3. İletkenin cinsine bağlıdır. Cihad AYDIN

İletkenler Yalıtkanlar Bir İletkenin Direnci İletkenin uzunluğuna bağlıdır. İletkenin kesit alanına bağlıdır. İletkenin cinsine bağlıdır. Dirençleri küçüktür İletkenler Dirençleri büyüktür Yalıtkanlar Cihad AYDIN

Elektrik devrelerindeki elektrik direncinin değerini ölçen cihazlara ohm metre veya direnç ölçer adı verilir. Arıza yapmış cihazlarda arıza tespitinde direnç ölçer cihazları yardımcı olur. Cihad AYDIN

R = P x S DİRENÇ = R ÖZ DİRENÇ = P UZUNLUK = L L KESİT = S BİR İLETKENİN DİRENCİ İLETKENİN UZUNLUĞU ( m ) BİR İLETKENİN DİRENCİ = ÖZ DİRENÇ X İLETKENİN KESİTİ ( m2 ) DİRENÇ = R ÖZ DİRENÇ = P UZUNLUK = L KESİT = S L R = P x S Cihad AYDIN

2m 1mm2 K 2m 2mm2 L 1m M 2mm2 Aynı maddeden yapılmış uzunluk ve kalınlıkları şekildeki gibi olan K, L ve M tellerinin dirençleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir? A) K = L = M B) K > L > M C) L > M > K D) M > K > L Cihad AYDIN

A) L< N< K < M B) K< L< M < N Boyları ve cinsleri aynı olan K, L, M ve N iletken tellerine ait dirençlerin küçükten büyüğe doğru sıralanışı hangisinde doğru olarak verilmiştir? K r L N 2r r/2 3r/2 M A) L< N< K < M B) K< L< M < N D) M< K< L < N C) N< M< L < K Cihad AYDIN

Uzunluğu 2 metre olan telin kesit alanı 1 mm2 dir Uzunluğu 2 metre olan telin kesit alanı 1 mm2 dir. Buna göre bu telin direnci kaç ohm’ dur? ( Telin öz direnci=0,017 Ohm.m ) ÇÖZÜM : I I = 2 m S = 1 mm2 P = 0,017 Ohm.m R = ? R = P. S 2 R = 0,017. 1.10-6 R = 3400 ohm Cihad AYDIN

Bir telin direnci telin uzunluğu ile doğru orantılıdır. Uzunluğu 4L olan telin direnci 60Ω dur.Telin dörtte biri kesilerek alınırsa kalan kısmının direnci kaç ohm olur? ÇÖZÜM: Bir telin direnci telin uzunluğu ile doğru orantılıdır. L 3L Telin dörtte birinin uzunluğu L dir. Dörtte bir kesilen telden kalan parçasının uzunluğu 3L olur. 4L uzunluğunun direnci 60 Ω ise, orantıdan 3L uzunluğundaki telin direnci 45 Ω olarak bulunur. Cihad AYDIN

4L Uzunluğu 4L olan telin direnci 80Ω dur.Teli dörde katlarsak direnci kaç ohm olur? ÇÖZÜM: Bir telin direnci telin uzunluğu ile doğru, kalınlığı ile ters orantılıdır. 4S L Telin dörtte birinin uzunluğu L dir. Dörtte birinin direnci 20 Ω dur. Dörde katlandığında kalınlığı 4S olur. Kalınlığı ile ters orantılı olduğundan ; telin direnci 5 Ω olarak bulunur. Cihad AYDIN

2009-2010 SBS Cihad AYDIN

YAŞAMIMIZDAKİ ELEKTRİK Maddenin cinsine, kesitine ve boyuna bağlıdır. Elektrik enerjisini taşır. Elektrik enerjisini iletmez. Küçük Büyük Uygun koşullarda iletken hale geçer. İLETKEN DİRENÇ YALITKAN Birimi ohm’dur. Dirençölçer ile ölçülür. Metaller, tuzlu su sirke, limon vb. Plasik, cam, porselen, gazlar, saf su, sekerli su Cihad AYDIN

Elektrikli ısıtıcıların ısıtıcı telleri nikel-krom’dan yapılır. Rezistanslar daha fazla dirence sahip olması için kıvrımlı olarak tasarlanır. Bunun nedeni telin boyunun uzatılmasıdır. Cihad AYDIN

Havası boşaltılmış cam balon Fitil (filaman) AMPÜL DE DİRENÇTİR Havası boşaltılmış cam balon Fitil (filaman) Argon gazı Bakır tel Duy takılan metal kısım filaman Metal uç DUY Cihad AYDIN

Ampülde ışık oluşturmak için kullanılan bu tellere filaman denir. Filamanlar 3400 dereceye kadar ısınabilen dayanıklı tungsten metalinden üretilmektedir. Cihad AYDIN

Bir ampülün çevreye verdiği ışık, direnç değerine göre değişmektedir. Filamanın ince ve uzun olması ampülün direncini artırır. Direnci artan ampül daha fazla ışık verir. Cihad AYDIN

Ampülün parlaklığı direncine bağlıdır Ampülün parlaklığı direncine bağlıdır. Direnci büyük olanın gücüde büyüktür. Güç birimi wat tır. W ile gösterilir. 100 W Odalarımızın yeterince aydınlanması için gücü uygun ampül seçmeliyiz. 50 W Cihad AYDIN AHMET HARMANBAŞI

ELEKTRİK TASARRUFU YAPMALIYIZ. Elektrik tüketimi maliyetlidir. Günümüzde elektrik faturaları bir alienin ekonomisi için önemli bir pay oluşturur. ELEKTRİK TASARRUFU YAPMALIYIZ. Bu nedenle tüm odalara büyük dirençli ampül takmak yerine, her odaya en uygun dirençli ampülü takmamız gereklidir. Cihad AYDIN

Elektrik tasarrufu konusunda girişimci ruhumuzu harekete geçirerek tasarruflu ampülleri tercih etmeliyiz. Tasarruflu ampüller, normal ampüllerden çok daha uzun ömürlüdür ve elektrik tüketimi daha azdır. Cihad AYDIN AHMET HARMANBAŞI

DEĞİŞKEN DİRENÇ (Reosta) Bir iletken telin uzunluğunun değiştirilmesiyle devredeki direnç arttırıp azaltılabilir. İletkenin bu özelliklerinden yararlanılarak yapılan ve devredeki direnci artırıp azaltmaya yarayan araçlara reosta (ayarlı direnç) denir. SÜRGÜ SÜRGÜLÜ REOSTA Direnç artar Direnç azalır DİRENÇ ARTARKEN LAMBANIN PARLAKLIĞI AZALIR; DİRENÇ AZALIRKEN LAMBANIN PARLAKLIĞI ARTAR. Cihad AYDIN

DEĞİŞKEN DİRENÇ (Reosta) Bazı elektrik devrelerinde değeri ayarlanabilen direnç kullanılır. Radyonun sesini ayarlamada, salon lambalarının verdiği ışığı ayarlamada değişken direnç kullanılır. Elektronik araçlarda bol miktarda özel olarak hazırlanmış direnç kullanılır. Cihad AYDIN

Dirençler günümüzdeki elektronik devrelerin temel yapısıdır. Dirençler elektronik cihazların belirli bir düzende çalışmasına olanak sağlarlar. Cihad AYDIN

I. Reostanın sürgüsünü 1 yönünde hareket ettirmek. Şekildeki elektrik devresinde iletilen elektrik enerji miktarını artırmak için; I. Reostanın sürgüsünü 1 yönünde hareket ettirmek. II. Devreye bir üreteç daha eklemek III. Devreye bir ampul daha bağlamak İşlemlerinden hangileri yapılabilir. 2 1 A) Yalnız II B) I ve II D) I, II ve III C) II ve III Cihad AYDIN

DOĞRU: D Reostanın sürgüsü A’da iken lamba en parlak yanar. Şekildeki devreye göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A B C D Reostanın sürgüsü A’da iken lamba en parlak yanar. Sürgü B’de iken lamba C’dekinden daha parlak yanar. Sürgü D’de iken lambanın parlaklığı en azdır. Reostanın sürgüsü C’de iken lambanın parlaklığı en azdır. DOĞRU: D Cihad AYDIN

ELEKTRİK ENERJİSİ Dirençölçer Teknoloji demir Limonlu su bakır plastik Saf su Tuzlu su olabilir olabilir tahta Şekerli su seramik Metaller Çözeltiler olabilir olabilir olabilir olabilir Katı İletken Sıvı İletken Katı Yalıtkan Sıvı Yalıtkan olabilir ELEKTRİK ENERJİSİ olabilir İletken Maddeler iletmez Yalıtkan Maddeler iletir birimidir vardır Ohm Direnç İle ölçülür belirtir Dirençölçer kullanılır Cins Uzunluk Kesit kullanılır Teknoloji Cihad AYDIN