ŞEBEKE ORGANİZASYONLARIN ORTAYA ÇIKTIĞI BİR ALAN OLARAK ENDÜSTRİYEL BÖLGELER A- Endüstriyel Bölge kavramı 1- Tanım ve Açıklamalar B- Endüstriyel Bölgelerin Özellikleri 1- Genel Açıklama 2- İnsan Topluluğunun Özellikleri 3- Firma Popülasyonu 4- İnsan Kaynakları 5- Adaptasyon ve Yenilik 6- Teknolojik Değişim ve Gelişme 7- Yerel Kredi Sistemi 8- Pazar yapısı 9- İşbirliği ve İşbirliği Çeşitleri 10- Rekabet 11- Esneklik 12- Girişimcilik 13- Sosyal Bağlantılar 14- Güven ve Ün 15- Dikey Koordinasyon 16- Endüstriyel Bölgelerde Verilen Destek Hizmetler 17- Endüstriyel Bölgelerde Yer Alan Küçük İşletmeler 18- Dikey Ayrışma 19- Başarısızlık 20- Endüstriyel Bölge Ve Globalleşme 21- İşletme Gruplarının Yapısı ve Fonksiyonları

1- Tanım ve Açıklamalar İngiltere’de pamuk endüstrisindeki ve kesim aletleri endüstrisindeki işletmelerin bir coğrafi alanda bir araya gelerek oluşturdukları kümelenmeye “ endüstriyel bölge “ denmiştir. ( A. Marshall) Bu bölgelerde gerçekleştirilen üretime vurgu yapan tanım; irili ufaklı birçok işletmeden oluşan ve bu işletmelerin herbirinin homojen bir ürün üretilmesi için çeşitli üretim aşamalarında faaliyet gösterdiği üretken bir sistemdir. Bu bölgelerde yer alan işletmelerin büyüklüklerine göre; Çoğunlukla küçük ölçekli işletmelerden oluşan, birbirleriyle karşılıklı olarak rekabet eden ve işbirliği yapan, belli bir konuda uzmanlaşmış çok sayıdaki yerel kümelerdir. En çok kabul gören tanım ise Beccattini’nindir: tarihi ve coğrefi olarak sınırları belli olan bir alanda insan topluluklarının ve firma popülasyonunun aktif olarak mevcut olduğu, sosyo-coğrafik yapıdaki bir bütündür.

Endüstriyel bölge ve şebeke organizasyon kavramları zaman zaman birbirine karıştırılsa da yapılan çalışmalarda endüstriyel bölgelerin kendilerine özgü bir bütün, şebeke organizasyon yapılarının da işletmeler arası bir organizasyon türü olduğu görülmektedir. Endüstriyel bölgeyi herhangi bir ekonomik bölgeden ayıran unsur, asıl ana faaliyetlerin endüstriyel bölge içinde gerçekleştirilmesidir. İtalya, Amerika, Danimarka, Almanya ve İspanya’da örneklerine sıklıkça rastlanır. Özellikle Almanya ve İtalya’daki endüstriyel bölgelerde küçük aile işletmeleri yaygın olarak bulunur ve her bölge belli bir üründe uzmanlaşmıştır. Paniccia’nın bu tanımlara eleştirisi; literatürde endüstriyel bölgelerin kendi sınırlarına önem verilmediği, sınırlarının yerel olarak ele alınmak yerine bölgesel ya da il sınırları ile ele alındığı yönündedir.

2- ENDÜSTRİYEL BÖLGELERİN ÖZELLİKLERİ Çeşitli araştırmalar sonunda ortaya çıkan ortak noktalar aşağıdaki gibidir: 1- Düşük eğitim seviyesi 2- Endüstriyel hizmetlerde uzmanlaşmış firmaların düşük oranda olması 3- Sosyal şebekeler ve toplumsal kurumların etkisinin az olması yılları arasında tüm sistemde rasyonelleşme süreci görülmektedir. 5- Firmalar arasında farklı sosyoekonomik faktörlere bağlı olarak aynı endüstride farklı işbölümleri olmaktadır.

İNSAN TOPLULUKLARININ ÖZELLİKLERİ (YEREL TOPLULUK) Endüstriyel bölgelerdeki yerel topluluğun en önemli özelliği homojen değerler ve bakış açısı sistemine sahip olmalarıdır. İnsanların sürekli yüz yüze iletişimi ve birbirlerinde etkilenmeleri ortak bir kültürü ve karşılıklı güven ortamını yaratmıştır. FİRMA POPÜLASYONU Sınırlı bir coğrafi alanda küçük, orta ve büyük ölçekli işletmelerin yoğunluğu ifade edilmektedir. Popülasyon arasında yer alan her işletme üretim sürecinin farklı aşamalarında yer alır ve belli bir faaliyette uzmanlaşmıştır. Bu da popülasyon içerisinde merkezkaçlaşmayı getirir. Aralarında dikkate değer bir işbölümü mevcuttur. Brusco’nun ifade ettiği gibi, dikey işbirliği ve yatay rekabetin karışımını ortaya çıkaran yataydan daha çok dikey işbölümü bulunur.

Endüstriyel bölgelerdeki işletmeler: Nihai ürünü üreten, gerek perakende sistemini kullanarak gerekse ürünü kullanacak işletmelere direkt olarak dağıtımı yapan işletmeler, Nihai ürünün üretilmesi için gerekli olan çeşitli üretim safhalarındaki işlemleri yapanlar, Diğer gruptakilere göre daha heterojen yapıda olup, üretilen mallara bir şekilde katkıları olan işletmelerdir. Endüstriyelleşmenin mantığı kendi kendini güçlendirmeye, teşvik etmeye dayanır. Merkezkaçlaşmış üretim sistemi yerel olarak kısıtlanmıştır ve bu bölge içinde yer alan işletmeler girdi olarak kabul edilmiştir.

İNSAN KAYNAKLARI Bu bölgelerde yerleşmiş olan iş ahlakı, herkesin kendi bilgi ve becerisine göre iş araması şeklindedir. İşgücü mobilitesi yüksektir, bu mobilite bölgenin teknik alt yapıdan kaynaklamayan, oldukça güçlü soyut faktörlere bağlıdır. Sonuç olarak, işsizlik oranının düşük olmasına ve bağımsız çalışma alternatiflerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlamaktadır. ADAPTASYON VE YENİLİK Bu özellikleri esnek uzmanlaşma olarak adlandırılmakta ve Fordizm sisteminden (kitle üretimi) farklı bir yapı ortaya çıkmaktadır. TEKNOLOJİK DEĞİŞİM VE GELİŞME endüstriyel bölgelerde teknolojik gelişmelerin sağlanması sosyal bir süreç olarak kabul edilmekte ve dirençle karşılaşılmamaktadır.

YEREL KREDİ SİSTEMİ Küçük işletmelerin daha zor kredi bulmalarına rağmen endüstriyel bölgelerde kredi almaları kolaylaştırıcı yerel banka sistemi bulunmaktadır. PAZAR YAPISI Piyasa yapsı sadece fiyata göre şekillenmez, bölge içerisindeki dönüşümde tarafların tüm özellikleri karşılaştırılmaktadır. İŞBİRLİĞİ VE ÇEŞİTLERİ Bölge içindeki işbirliği farklı işleri yapan işletmeler arasında teknolojik yenilikler ve tasarım konularında olmaktadır. İşletmeler arası ilişkiler örf ve adetlerden de etkilenmektedir. İlişkilerin uzun dönemli olacağına inanılır. İşbirliği sayesinde dikey ve yatay koordinasyon rahatça gerçekleştirilir. aynı üretim safhasında uzmanlaşmış endüstriyel bölgelerdeki işletmeler arasında iki tip işbirliği mevcuttur: 1- Açık rekabet. 2- Kollektif malların hazırlanması için ortak programların hazırlanması.

REKABET Endüstriyel bölgelerde herkesin bildiği ve kabul ettiği yazılı ve yazılı olmayan kurallar rekabeti (ulusal ve uluslar arası) şekillendirir. Rekabet sadece fiyat temeline dayalı değildir. Fiyata dayalı olmayan rekabet potansiyel alıcılar ya da potansiyel satıcılara teklif verirken ortaya çıkabilir. Bu farklar; daha kaliteli ürün arzı, daha kısa teslim tarihi, daha geniş faaliyet zinciri, iş yapımının garantiye alınması ve teknik yardımların seviyesi şeklinde olabilmektedir. ESNEKLİK esneklik,1- Endüstriyel bölgedeki üretimin esnek olması 2- Üretim sisteminde yer alan sosyal yapıların değişebilme özelliği uzmanlaşma ve esneklik yüksek verimlilik, düşük üretim maliyetleri ve geniş alanda ticaret yapabilme imkanı vermektedir.

GİRİŞİMCİLİK Girişimcilik kendisini derin bir imalat bilgisine sahip olmak şeklinde göstermekte ve yerel olarak yapılan faaliyetler ve yapılan işin öğrenilmesi yoluyla yaratılmaktadır. SOSYAL BAĞLANTILAR/YAKIN TOPLULUK İLİŞKİLERİ Endüstriyel bölgenin başarısı sadece ekonomik yapısından değil, aynı zamanda sosyal, kültürel ve politik yapısıyla da ilgilidir. İşgücünün esnek şekilde dolaşımında, topluluğa ait kaynakların ortak kullanımında bu etkileri görmek mümkündür. Sürekli tekrarlanan sözleşmeler, akrabalık ve aynı bölgeden olma, karşılıklı olarak birlikte hareket etmeyi özendirmektedir. GÜVEN ve ÜN İşletmelerin birbirlerini tanımaları bölge içerisinde güvenin oluşmasında önemli bir etkendir. Bu güven daha çok uzun süreli birlikteliklerdeki işbirliğinden kaynaklanır. Değerler sisteminin homojenliği de güvene dayalı ilişkiyi kolaylaştırır.

DİKEY KOORDİNASYON Talebin tam olarak sabit olduğu ve üretim süreçlerinin karmaşık olmadığı firmalar arasında dikey ilişkileri düzenlemek için fiyat ve informel haberleşme mekanizmaları kullanılır. ENDÜSTRİYEL BÖLGELERDE VERİLEN DESTEK HİZMELER İşlemelerin ürün tasarım ve üretimini kolaylaştırmak için yazılım programları sağlamak, üretici işletmelerin girdilerinin test edilmesi, başka ülkelerden gelen teklif mektuplarının ana dillerine çevrilmesi hizmetleri verilir. ENDÜSTRİYEL BÖLGELERDE YER ALAN KÜÇÜK İŞLETMELER bu bölgede yer alan işletmeler çoğunlukla küçük işletmelerdir arası çalışanı bulunan bu işletmelerin yanında orta ve büyük ölçekli işletmeler de az sayıda bulunur. Yine de her endüstriyel bölgede bu dağılım farklı olabilmektedir. Esnek üretim yeteneği ve organik karşılıklı bağımlılık içerisinde olan küçük işletmeler sadece üretim faaliyetleri için değil, birbirleriyle ve çevreyle ilişki kurmayı sağlayacak şekilde organize olmaktadır.

Endüstriyel bölgelerin başarısında, büyük ölçekli işletmelerin tüm dahili kaynaklarını kullanarak, ölçek ekonomisinde ve piyasa gücünden yararlanarak dikey entegrasyona gitmeleri değil, birbirleriyle uzmanlıkları doğrultusunda işbölümüne gitmiş olan küçük işletmelerin organizasyonundan kaynaklanmakta olduğu görülmektedir. DİKEY AYRIŞMA Bölge içerisindeki şebeke yapılarda yapılan üretimin esnek yapıda olmasından dolayı bir yandan dikey ayrışma ve bir yandan toplanma söz konusudur. BAŞARISIZLIK Yapılan araştırmalarda, endüstriyel bölgelerdeki başarılarda, firmaların değişen koşullara adapte olabilen dengeli ve dinamik bir firma popülasyonuna sahip olmalarının ya da başarısızlıkların risk altındaki firma sayısıyla ilişkili olduğu kesinlik kazanamamıştır. Endüstriyel bölge kavramı ile şebeke yapıları birbirlerinden farklı tutuldukları görüşü ileri sürülmüştür.

ENDÜSTRİYEL BÖLGE VE GLOBALLEŞME Endüstriyel bölgelerde var olan esnek yapı sayesinde globalleşmenin gerçekleşebileceğine dair inanış mevcuttur. Bölgenin sosyal yapısı ve sosyal özellikleri hem ulusal hem de global rekabete açık olabilmekte önemli unsurlar olarak algılanmaktadı.