İLETİŞİM Anlatma Anlama Anlaşma Kişi veya kişilerin karşılıklı bilgi, duygu ve düşünceleri paylaşma sürecidir İLETİŞİM ÖĞELERİ Kaynak Mesaj Kanal Alıcı Geribildirim İLETİŞİMDE 3A Anlatma Anlama Anlaşma

İLETİŞİM BECERİLERİ FORMATÖRLÜK KURSU AYDIN-KUŞADASI Emine BAYRAM TOPDAL MEB- Eğitim/Drama Uzmanı

İLETİŞİM ÇEŞİTLERİ BÜYÜKLÜĞÜNE KAPSAMINA GÖRE Bireyin Kendi Kendisiyle İletişimi Bireyler Arası İletişim Örgüt İletişimi Kitle İletişimi BİÇİMİNE NİTELİĞİNE GÖRE Tek-Çift Yönlü İletişim Sözlü Sözsüz İletişim Tamamlayıcı (Paralel) İletişim Yatay-Hiyerarşik İletişim

DEĞERLERİMİZ (B-Grubu) 3.SAĞLIK 3+3+3+=9 1.AİLE 2+4+2+4+3+3+2+3+=23 SEVGİ 2+3+=5 ÖZGÜRLÜK 4+=4 2.DÜRÜSTLÜK 4+2+3+4+2+=15 ERDEM 2+=2 BİZ 4+=4 VATAN 2+=2 TOPLUM 2+=2 İNANÇ 2+=2 GÜVEN 2+=2 İLETİŞİM 2=2 GELENEKSEL DEĞERLER 3+=3 İŞ 2+3+2+=7 ADALET 2+=2 SAYGI 3+=3 SAMİMİYET 3+=3

DEĞERLERİMİZ (B-Grubu) Aile 3+3+7+2+3+1+2 =21 Dürüstlük 3+5+4+2=14 Sevgi ve Saygı 4+3+2+4=13 Etik 2 Vatan 3 Manevi Değerler 4 Hoşgörü 2 Huzur 2 Güven 4+2 Sağlık 2

İLETİŞİMİN TEMEL ÖZELLİKLERİ İletişimde ilk dakika önemlidir İletişim bilgi alış-verişi değildir İletişim kişiye değil kişiyle yapılır. İletişim bir bütündür

İLETİŞİM SÜRECİ Duyuyor, görüyor ve dinliyor musunuz? Dinliyor da anlıyor musunuz? Anlayıp anlamadığınızı test ediyor musunuz? Hem alıcı, hem de verici olarak ileti (mesaj) dakikliğiniz var mı? Sözsüz (davranışsal) iletilere özen gösteriyor musunuz? Farklılıklar arasında benzerlikleri görüyor musunuz?

DİNLEMEK “Karşınızdaki kişiyi itişecek biri olarak değil, işbirliği yapabilecek biri olarak algılayıp, birbirimizle konuşalım.”

İLETİŞİMİN TEMEL BECERİLERİ KARŞIMIZDAKİNİ DİNLEMEK Görünüşte dinleme Dinlermiş gibi yapmak, ama aslında biraz sonra ne söyleyeceğimizi aklımızdan geçirmek gibi, başka şeyler düşünmek. Savunmada dinleme Dinlerken söylenenler içinde bize yönelik bir eleştiri ya da saldırı olup olmadığını araştırmak. Seçerek dinleme İlk önce görünüşte dinlemedeyken daha sonra ilgimizi çeken bir konudan söz edildiğinde kulak kesilmek. Tuzakçı dinleme Konuşanın sözlerine, bir açığını yakalayıp üzerine çullanmak amacıyla kulak vermek. Denetçi dinleme Karşımızdakilerin bize nasıl tepki gösterdiğini ve istediğimiz sonucu alıp almadığımızı ölçmek için dikkat kesilmek. Nezaketen dinleme Dinlememek ayıp olduğu için dinlermiş gibi yapmak. Ürkek dinleme Karşımızdakini dinlemek istemediğimizi açıkça söyleyemediğimiz için dinleme pozu takınmak. Yaltaklanmacı dinleme Karşımızdakinin hoşuna gitmek için dinliyormuş izlenimi yaratmak. Can kulağıyla dinleme Can kulağıyla dinlemek için bu sürece katılmalı, biz de aktif olmalıyız. Bunun için konuştuğumuz kişinin görüşlerini paylaşmamız veya söylediklerini mutlaka doğru bulmamız gerekmez KENDİNİ TANIMAK KENDİNİ DOĞRU İFADE ETMEK Ne söylemek istiyorsak bunu ; DOLAYSIZ İFADE EDELİM, HEMEN İFADE EDELİM, AÇIKÇA İFADE EDELİM, DÜRÜSTLÜKLE İFADE EDELİM, KARŞIMIZDAKİNİ YARALAMADAN SÖYLEYELİM

BİZİ, KENDİMİZİ SEVELİM Kendini Tanıma İçimizdeki Farklı Benler Benim Duygularım-Benim Düşüncelerim Kendini Açmak Kendini Doğru İfade Etmek İletilerimiz (Tam, Kısmi, Kirli) Etkin İfadenin Kuralları

İLETİŞİM KAZALARININ NEDENLERİ Kaynağın bilgi, duygu ve düşünceyi aktaramaması Kaynağın, alıcı için önem taşımayan mesajlar vermesi İletişim sürecinde kullanılan kanalın yanlış seçilmesi Alıcının bilgi, duygu ve düşünceyi anlamlandıramaması Alıcının geribildirim vermemesi

Konuşmandan hiddetlendiğini anlıyorum Fakat konuştuklarını anlamıyorum Shakespeare (Othello, Perde: 4)

ZOR KONULAR – ZOR İNSANLAR Zor Konularda İletişim Zor İnsanlarla Baş Etmek Düşmanca Saldırganlar Sürekli Yakınmacılar Suskun Tepkisizler Aşırı Uzlaşmacılar Kötümserler Çokbilmişler Kararsızlar Kavga ve Tartışma

ETKİN İLETİŞİMİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER Her Anlaşmazlık İletişim Sorunu Değildir Eğer ben; Korkular Önkabuller Duyarsızlık İsim Takmak Kendine Güvensizlik-Kararsızlık Alınganlık Ben-merkezcilik (sürekli kendini ön plana çıkarma) Gibi nedenlerle bir türlü anlaşamıyorsam o zaman iletişim sorunundan söz edilebilir.

“HAYIR” DİYEBİLMEK “HAYIR!” demenin insanlarla iletişimimizde önemli bir yeri vardır. Ne Zaman ve Neden Hayır diyemeyiz? EVET: Onaylayacak, beğenecekler HAYIR: Dışlayacak ve önemsenmeyeceğiz. Ne zaman “hayır”, ne zaman “evet” demeliyim? İlkelerimiz, yaşam felsefemiz, değerlerimiz de “evet” ve “hayır”larımızda belirleyici bir yer tutar. “Hayır” diyebilmek, kendi hayatımızın iplerini elimize almak demektir.

Somut olalım: Okula zamanında gel. Geç kaldığında merak ediyorum. SINIF İÇİ İLETİŞİM Somut olalım: Okula zamanında gel. Geç kaldığında merak ediyorum. Hemen belirtelim: Sıraların üstünün çizilmemesi kuralı varken sıranın üstü çizilmişse hemen harekete geçelim. Hüküm vermeyelim: “Seni tembel haylaz” demek yerine, özsaygısını geliştirmek için soruna birlikte çözüm bulalım. Tutarlı davranalım: Övgüde, kurallarda tutarlı olalım. “Aferin, bak isteyince ne güzel çalışma yapıyorsun.” Açık olalım: Anlayabilecekleri şekilde duygularımızı, hayallerimizi dillendirelim. Bu onların kendilerini ifade etmelerine yardımcı olur. Birlikte sorun çözelim: Okul ve sınıf içi kuralları birlikte belirleyelim. Sorunu ortaya koyalım Birlikte çözüm üretelim

Öğrenci bunu yapmalı mı? Değerler SINIF İÇİ İLETİŞİM HERŞEYİ YASAKLAMAK YANLIŞTIR İzin verme konusunda yardımcı olabilecek üç soru: Öğrenci bunu yapmalı mı? Değerler Öğrenci bunu yapabilir mi? Yeterlilik Öğrenci bunu yapmayı istiyor mu? Motivasyon

CEZASIZ SINIF İÇİ İLETİŞİM Öğrenme-öğretme sürecinde; öğrencinin hakları, gereksinimleri, ait olduğu kültürün özellikleri, okulun politikaları, diğer öğretmenlerle ilişkileri, eğitim programları ve amaçları öğretimin kurgulanması düşünülmeli ve bunlar dikkate alınarak uygulama yapılmalıdır. Öğretmenlerin cezasız sınıf yönetiminde ayrıca şunlara dikkat etmeleri gerekir. Öğrenci zorlanmamalı sorumluluk bilinci geliştirilmelidir: “Bunları yapmazsan seni kapının önünde bekletirim” diye gözdağı vermek yerine, kazançları öne çıkartılmaya çalışılır. Öğrenci istenen davranışa inandırılmalıdır: Öğrencinin inanması öğretmenine güven duymasıyla ilişkilidir. Öğrenci yargılamadan kabul edilmelidir: Sınıfta bir sorunu ortaya çıktığında hemen yargılama yapılmamalıdır. Sorunu kimin çıkarttığıyla değil, sorunun nasıl çözüleceğiyle ilgilenilmelidir. Sınıfça olayların nedenlerine inilmeli, “blöf” yapılmamalı, bu konuda öğrencilerle anlaşma yapılıp, “sınıf düzeni kurulu” oluşturulabilir. Öğrenci çocuk değil bir yetişkin olarak görülmelidir: Düzen sorunlarıyla karşılaştırıldığında onlara yetişkin gibi davranılmalıdır. “Siz benim yerimde olsaydınız durumu nasıl değerlendirirsiniz” sorusuyla çocuğun bilinçli düşünmesi sağlanabilir. Davranışlarımızda mutlaka tutarlılık olmalıdır. İstenen davranışı sergileyen öğrenci mutlaka görülmelidir: Olumlu davranışlara pekiştireç verilmeli ve bu duruma sınıftaki arkadaşlarının ilgisi çekilmelidir. Öğrenciden ne beklenildiği açıkça ifade edildiğinde, sınıfın yönetiminde kolaylık sağlanabilir.

İLETİŞİMİ ENGELLEYEN DAVRANIŞLAR Yıkıcı eleştiriler Genelleme yapmak Akıl vermek İşi yokuşa sürmek Geçmişi getirmek Kendini hep haklı görmek Etkileşimde ortak nokta ya genişler ya da daralır Sorumluluk almama Mantığı silah olarak kullanmak Konuşurken ses tonunu yükseltmek, el kol hareketleri yapmak Oturma ve bakış şekli Hataları yüzüne söylemek Karşısındakini utandırmak Seçim hakkı tanımamak Övgü ve onay vermemek Yardım etme fırsatı vermemek Gereksiz soru sormak Giyim ve dış görünüş Dinlememek

İLETİŞİM HATASI Emretme Tehdit Muğlak Dil Bilgileri Gizleme Davranışın Adını Koyma Yukarıdan Bakan Bir Tavırla Övme Psikolog Gibi Davranma Konudan Kaçma Alaycılık

SAYGI – EMPATİ – AÇIKLIK

SEN DİLİ "Yeterince açık konuşmuyorsun" "Beni hiç anlamıyorsun" "Doğruyu söylediğine inanmıyorum“ "Ben senin duygu ve düşüncelerini senden daha iyi biliyorum". "Bu tutumun senin kayıtsız bir insan olduğunu gösteriyor" "Bu ne düşüncesizlik! "Sen çok sorumsuz bir insansın" söylemek yerine,

BEN DİLİ "Söylemek istediğin şeyi anlayamıyorum" "Senin tarafından anlaşılmadığımı hissediyorum" Ben böyle hissediyorum", "Bunlar benim düşüncelerim", "Ben bu şekilde algılıyorum" "Söz verdiğin saatte gelmediğin için sana çok kızdım" demek daha doğru olabilir.

DOĞRU AYNALAR kişiye değiştirebileceklerini değiştirme, değiştiremeyeceklerini de kabul etme fırsatı verir.

BEN x ÖTEKİ ÇATIŞMASI “İşte, evde problem varsa bu bir kişiden kaynaklanmamaktadır. Ben de hata varsa sende de vardır. Bıçak elimi kesti deriz. Bıçak benim elimi kesemez. Ben bıçakla elimi kesmişimdir. Siz birini suçladığınızda, o da sizi suçluyor. Siz yöneticinizi, arkadaşınızı onlar da sizi anlamalı. Kurum içi, aile içi çatışmalarda haklı haksız aranmaz, hatalı davranış aranır.”

KİŞİNİN KENDİSİYLE İLETİŞİMİ AÇIK; farkında olma, neyi yapıp yapamayacağını bilir, BİLİNÇLİLİK KÖR; yeteneğini başkasının görmesi, GİZLİ; duyguları düşünceleri gizleme KARANLIK; ne kendine, ne başkalarına açık, BİLİNÇSİZLİK

İLETİŞİM TİPLERİ Klasik tepki: “Sıraya geç kardeşim” Neoklasik tepki: “Şeker kardeşim sıraya geçiver” Realist tepki: “Sıra vaaar” Sürrealist tepki: “Sallandıracaksın bunlardan ikisini Kızılay’da. Bak bir daha yapabiliyorlar mı?” Romantik Tepki: “Beyefendi galiba sırayı görmediniz” Natüralist tepki:”Sırana geç” Modern tepki: “Efendim insanımız eğitimsiz. Halbuki Avrupa’da ….” Post-modern: “Sıraya geç lan!”

DURUM 1 Sokakta tanımadığınız birisi "saat kaç DURUM 1 Sokakta tanımadığınız birisi "saat kaç?" sorusunu soruyor İçerik: Saat kaç? Süreç: Saati öğrenmek istiyorum. DURUM 2 Yönetici, sabah işe geciken çalışanına "saat kaç?" sorusunu soruyor İçerik: Saat kaç? Süreç: Geç kaldığın için sana kızgınım.

Selam Yola çıkınca her sabah,        Bulutlara selam ver.        Taşlara, kuşlara, atlara, otlara        İnsanlara selam ver.        Ne görürsen selam ver.        Sonra çıkarıp cebinden aynanı        Bir selam da kendine ver.        Hatırın kalmasın el gün yanında        Bu dünyada sen de varsın!        Üleştir dostluğunu varlığınla,        Bir kısmı seni de sarsın. Üstün Dökmen

“Bir insana olan saygı, sevginizi en yalın ve doğrudan onu dinleyerek gösterebiliriz”

ÖVGÜ Olabildiğince sık yapmalıyız. Başkalarının duymasını sağlamalıyız. Mümkünse bir ödülle sunmalıyız. İçten duyguları belirtmeliyiz. Uygun bir beden dili seçmeliyiz.

Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar AÇIKALIN, Aytaç (1995). Toplumsal Kuramsal ve Teknik Yönleriyle Okul Yöneticiliği. PEGEM Yayınları. 2. Basım, Ankara. AÇIKGÖZ, Kemal (1993). “Okulun Yeniden Yapılanması”, Buca Eğitim Fakültesi Yayınları, Yıl: 2, Sayı 4, İzmir. ADIGÜZEL, H. Ömer (1993). Oyun ve Yaratıcı Drama İlişkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara _______ (2006). “Yaratıcı Dramanın Geleceği? Neler Planlanabilir?”, Yaratıcı Drama, 1985-1998-Yazılar, Naturel Yayıncılık, 2. Baskı, ss. 160-168, Ankara. _______ (1994). “Eğitimde Yeni Bir Yöntem ve Disiplin: Yaratıcı Drama”, Çukurova Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, 1. Eğitim Bilimleri Kongresi Bildirileri, Cilt: 2, ss. 522-532, 28-30 Nisan, Adana. AKAR, Ruken (2000). Temel Eğitimin İkinci Aşamasında Drama Yöntemi İle Türkçe Öğretimi: Dorothy Heathcote`un, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adana. AKFIRAT, F. Ö.; TUNÇ, A. (2003). “Grup Rehberlik Etkinliklerinde Yaratıcı Dramanın Yeri: Yaparak-Yaşayarak Öğrenme”, VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, İnönü Üniversitesi, 09-11 Temmuz, ss.139-140. Malatya. AKKÖK, Füsun (1996). İlköğretimde Sosyal Becerilerin Geliştirilmesi. Öğretmen El Kitabı. MEB, Ankara. AKYÜZ, Yahya (1994). Türk Eğitim Tarihi. Başlangıçtan 1993’e. Genişletilmiş 4. Baskı. Kültür Koleji Yayınları, İstanbul. ALKAN, Hidayet Betül (2007). İlköğretim Öğretmenlerinin İstenmeyen Davranışlarla Baş etme Yöntemleri ve Okulda Şiddet, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Niğde. ALIÇ, Mehmet (1996). “İnsan İlişkileri Yaklaşımının Eğitim Yönetimine Etkisi”, Eğitim Yönetimi, Yıl 2, Sayı 2, Bahar . ARTUKSİ, Eda (2008). “Okulda Şiddet ve Yöneticinin Rolü”, Eğitişim Dergisi- E-Eğitim, Bilim ve Sanat Dergisi, Sayı: 18, Şubat. AVCI, Raşit (2006). Şiddet Davranışı Gösteren Ve Göstermeyen Ergenlerin Ailelerinin Aile İşlevleri, Öfke ve Öfke İfade Tarzları Açısından İncelenmesi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adana. AYAN, Sezer (2007). Aile İçinde Çocuğa Yönelik Şiddet (Sivas İlköğretim İkinci KademeÖğrencileri Üzerine Bir İnceleme), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Sivas. AYDIN, Mustafa (1994). Eğitim Yönetimi. 4. Baskı. Hatipoğlu Yayınevi, Ankara. AYTAÇ, Önder (2007), "İletişim Teknikleri ve Yaratıcılık" Maliye Bakanlığı Maliye Yüksek Eğitim Merkezi Başkanlığı, Konferans Özeti, 26 Kasım 2007, Ankara. BALCI, Ali (2001). Etkili Okul ve Okul Geliştirme. Kuram, Uygulama ve Araştırma. Pegem Yayıncılık, Ankara. BALTAŞ, Zuhal; Baltaş, Acar (2000). Beden Dili. –İletişim Becerilerimizin Anahtarı Sessiz Dilimiz. Remzi Kitabevi, 26. Baskı, İstanbul. BAŞAR, Hüseyin (1999). Sınıf Yönetimi, PEGEM Yayıncılık, 4. Basım, Ankara. _______ (2003). “Önyargısız ve Ezbersiz Eğitim”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Yıl:9, Bahar 2003, S.34, ss. 214-235, Ankara. BAYRAM, Emine (2001). Yaratıcı Drama Yöntemi İle İlköğretim Denetçilerinin Farklı İletişim Türlerini Kullanabileceklerine Dönük Proje, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yüksek Lisans Projesi), Ankara. BAYRAM T. Emine ( 2004) “İletişim ve Eğitimde Yaratıcı Drama Süreci”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, Agustos-Eylül 2004 Yıl: 5 Sayı: 54-55. BİLEN, Mürüvvet (2001). “Kurumlarda İnsan İlişkilerinin Başarıya Etkisi”, Eğitimde Yansımalar VI.2000 Yılında Türkiye Milli Eğitim Örgütü ve Yönetimi Ulusal Sempozyumunda Sunulan Bildiri, SS. 135-142, Ankara. BULUT, Hilal Urasoğlu (2007). Orta Öğretim Öğretmenlerinde Şiddet (Mobbing) Düzeyi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Niğde. CÜCELOĞLU, Doğan (2000). Yeniden İnsan İnsana. Remzi Kitabevi. 24. Basım, İstanbul. ÇEBİ, Ahmet (1996). Öğretim Amaçlı Yaratıcı Drama Yoluyla İmgesel Dil Geliştirilmesi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksel Lisans Tezi), Ankara. ÇELEBİ, Burhan (2007). İlköğretim II. Kademe Öğrenci Korkuları: Akademik Başarıya Etkisi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Niğde. ÇETİN, Hicran (2004). Öğrenci Ergenlerin Şiddete Yönelik Tutumları: Yaş ve Cinsiyete Göre Bir İnceleme, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.

Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar ÇİFTÇİ, Ferhat (2006). Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Şiddete Başvurma Düzeylerinin İncelenmesi, Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (1999). Tebliğler Dergisi, Cilt 62, sayı 2498, Mart. DAVİS, Keith (1982). İşletmelerde İnsan Davranışı (Örgütsel Davranış). (Çeviren: Kemal Tosun), 5. Baskı. DEMİRBAŞ, Ayşe (1998). Yönetici Adaylarına İletişim Yeterlikleri Kazandırma Amaçlı Öğretim ve Bir Öğretim Programı Önerisi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara. DİCLELİ, Ayşe B. (2000). Konuşa Konuşa İletişimin Sırları, MESS (Türkiye Metal İşçileri Sendikası) Yayınları no:340, Aralık, İstanbul. DİKİCİ, H.; GÜNDOĞDU, R.; KOÇ, M. (2003). “Yaratıcı Dramanın Problem Çözme Becerilerine Etkisi”, VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, İnönü Üniversitesi, 09-11 Temmuz, ss.107. Malatya. DÖKMEN, Üstün (2000). Sanatta ve Günlük Yaşamda İletişim Çatışmaları ve Empati. Sistem Yayıncılık, 14. Baskı, İstanbul. DURMUŞ, Emine (2003). “İlköğretim Mesleki Rehberlik Etkinliklerinde Drama Yöntem veTekniklerinin Kullanımı”, VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, İnönü Üniversitesi, 09-11 Temmuz, ss.27. Malatya. ELLİSON, Sheila; BARNETT, B. Ann (1997). Çocuklarınızı Yetiştirmenize Yardımcı Olacak Yöntemler, (Çeviren: Ayşe Bilge Dicleli), MESS, İstanbul. ERDOĞAN, İrfan; ALEMDAR, Korkmaz (1999). İletişim ve Toplum. Kitle İletişim Kuramları Tutucu ve Değişimci Yaklaşımlar. Bilgi Yayınevi, 1. Basım, Mayıs. ERGİN, Akif (1995). Öğretim Teknolojisi İletişim. PEGEM Yayınları No: 17, 1. Baskı, Ankara. ERKAN, Serdar (1995). Örnek Grup Rehberliği Etkinlikleri. Ankara. GOLEMAN, Daniel ( 1998). Duygusal Zeka. (Çeviren: Banu Seçkin Yüksel), 7. Basım, Varlık/ Bilim. GREGOR, Cynthia Mac (1996). Yaratıcı Bir Çocuk Yetiştirme, (Çeviren: Ersin Soylu), Papirüs Yayınları, İstanbul. GÜRKAYNAK, İpek ve Diğerleri (1998). Yurttaş Olmak İçin, Umut Vakfı Yayınları, İstanbul. GÜCENMEZ, Sinem (2007). Psikolojik Şiddet ve Psikolojik Şiddetle Bir Mücadele Aracı Olarak Çalışan İlişkileri Yönetimi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir. IŞIK, Halil (2003). “Ortaöğretim Kurumlarında Okul Güvenliği ve Öğrenci Başarısı Arasındaki İlişki”, VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, İnönü Üniversitesi, 09-11 Temmuz, ss.119. Malatya. İLHAN, A. Ç; OKVURAN, A. (1999). “Bir Eğitim Ortamı Olarak Müzeler”, Türkiye 1. Drama Liderleri Buluşması, 13-14 Kasım, ss. 86-88, Ankara. İLHAN, Ayşe Ç. (2006). “İlköğretimde Sanat Eğitimi ve Eğitsel Yaratıcı Drama”, Yaratıcı Drama, 1985-1998-Yazılar, Editör: Ömer Adıgüzel, Naturel Yayıncılık, 2. Baskı, ss.412-422, Ankara. _______ (1999). “Sanat Eğitiminde Yaratıcı Dramanın Yeri”, Eğitimde Tiyatroda Yaratıcı Drama Dergisi, Çağdaş Drama Derneği Yayınları, Sayı: 2, SS. 10-11, Ocak. İPŞİROĞLU, Zehra (1998). Gelin Çocuklar Birlikte Düşünelim. Adam Yayınları, 1. Basım, İstanbul. İZGÖREN, Ahmet Şerif (2000). Dikkat Vücudumuz Konuşuyor. Academyplus Yayınevi. Ankara. KAMARAJ, Işık (2004). Sosyal Becerileri Derecelendirme Ölçeği'nin Türkçeye Uyarlanması ve Beş Yaş Çocuklarının Atılganlık Sosyal Becerisini Kazanmalarında Eğitici Drama Programının Etkisi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul. KARA, Ömer T. (2000). Türkçe Öğretiminde Yaratıcı Drama, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum.

Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar KARATEKE, Ercan (2006). Yaratıcı Dramanın İlköğretim II. Kademede 6. Sınıf Öğrencilerinin Yazılı Anlatım Becerilerine Olan Etkisi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hatay. KAVCAR, Cahit (2006). “Örgün Eğitimde Dramatizasyon”, Yaratıcı Drama, 1985-1998- Yazılar, Editör: Ömer Adıgüzel, Naturel Yayıncılık, 2. Baskı, ss.18-28, Ankara. KÖKLÜ, Serhat (2003). Türkçe Öğretiminde 7. ve 8. Sınıf Öğrencilerine Dinlediğini Anlama Davranışının Kazandırılmasına Dramatizasyonun Etkisi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul. KUZU, T. Sarar (2003). “Eğitim-Öğretim Ortamında Etkili Sözel İletişim”, Milli Eğitim Dergisi, Sayı:158, Bahar, Ankara. LEVENT, Tamer (1999). “Drama Kültürünü Oluşturmak”, Eğitimde Tiyatroda Yaratıcı Drama Dergisi, Çağdaş Drama Derneği Yayınları, S. 2, ss. 8-9, Ocak. MEB (Millî Eğitim Bakanlığı) (2006a). İlköğretim Sanat Etkinlikleri Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (1-8 Sınıflar), Devlet Kitapları Müdürlüğü, Ankara. _______ (2006b). Okullarda Şiddetin Önlenmesi, Genelge No: 2006/26, Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 24/03/2006. _______ (2006c).  Eğitim Ortamlarında Şiddetin Önlenmesi ve Azaltılması Strateji ve Eylem Planı (2006-2011), Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara, Eylül. MOLCHO, Sumy (2000). Sessiz Diliniz, (Çeviren: Tülin Batır), Gün Yayıncılık, İstanbul. MUTTELART, Armond ve Michele (1998). İletişim Kuramları Tarihi. (Çeviren: Merih Zıllıoğlu). İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul. NAVARO, Leyla (1999). Beni Duyuyor musun? Sistem Yayıncılık, İstanbul. NAZLI, Serap (2003). “Okullarımızda Küçük Yardımcılar: Gönüllü Arkadaş Eğitim Programı”, VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, İnönü Üniversitesi, 09-11 Temmuz, ss.150. Malatya. OKVURAN, Ayşe (1993). Yaratıcı Drama Eğitiminin Empatik Beceri ve Empatik Eğitim Düzeylerine Etkisi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara. _______ (1995). “Çağdaş İnsanı Yaratmada Yaratıcı Drama Eğitiminin Önemi ve Empatik Beceri ve Empatik Eğitim Düzeylerine Etkisi”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 1, SS. 185-195, Ankara. _______ (1999). Drama Etiği”, Türkiye 1. Drama Liderleri Buluşması, 13-14 Kasım, SS. 61-69, Ankara: 1999. _______ (2000). Yaratıcı Dramaya Yönelik Tutumlar, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara. ONUR, Bekir; Neslihan, GÜNEY (2002). Türkiye'de çocuk Oyunları: Derlemeler, Ankara Üniversitesi Çocuk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları No: 10, Ankara. ÖĞÜLMÜŞ, Selahiddin (2002). Kişilerarası Sorun Çözme Becerileri ve Eğitimi. Nobel Yayınları, Ankara. _______ (2001). “Ailede Çatışma Çözme Eğitimi”, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı 2001 Yılı Aile Raporu, (Yayına Hazırlayan: İrfan Çayboylu), Sayfa:193-207, Genel Yayın No: 120, Ankara. ÖNDER, Alev (2007). Okul Öncesi Çocuklar İçin Eğitici Drama Uygulamaları, Mopa Kültür Yayın, İstanbul. _______ (1999). Yaşayarak Öğrenme İçin Eğitici Drama –Kuramsal Temellerle Uygulama Teknikleri ve Örnekleri-. Epsilon Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul. ÖMEROĞLU, Esra (1990). Anaokuluna Giden 5-6 Yaşlarındaki Çocukların Sözel Yaratıcılıklarının Gelişiminde Yaratıcı Drama Eğitiminin Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara. ÖZDEMİR, Emin (1993). Konuşma Sanatı, Remzi Kitap Evi, 3. Baskı, Ankara. ÖZER, A. Kadir (2000). İletişimsizlik Becerisi. Sistem Yayıncılık, İstanbul. ÖZTÜRK, Ali (1997). Tiyatro Dersinin Öğretmen Adaylarındaki Sözel İletişim Becerileri ve Etkileri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. PEASE, Allan (1999). Beden Dili. Çeviren: Yeşim Özben. 2.Baskı, Rota Yayınları, İstanbul. PİŞKİN, Metin (2003). “Okullarımızda Yaygın Bir Sorun: Akran Zorbalığı”, VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, İnönü Üniversitesi, 09-11 Temmuz, ss.125-126. Malatya. SAĞLAM, Tülin (1997). Eğitimde Drama ve Türk Çocuklarının Ritüel Nitelikli Oyunlarının Eğitimde Dramada Kullanımı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.

Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar SAN, İnci (1985). “Sanat ve Yaratıcılık Eğitimi Olarak Tiyatro”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları: Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 18, SS. 100-104. _______ (1992). “Eğitsel Yaratıcı Drama (Yaratıcılığı Geliştiren Bir Yöntem ve Yaratıcı Bireyi Geliştiren Bir Disiplin)”, ASSİTEJ Yayını (Amatör Çocuk Tiyatroları Birliği) I. Toplantısı, Ankara. _______ (1994). “Ankara’da Beşinci Uluslar arası Yaratıcı Drama Semineri”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 1, S.69-81. _______ (1996). “Yaratıcılık Eğitimi İçin Gerekli Yenilikler, Bir Sanat Eğitbilimci Gözüyle Eğitimimize Bakışlar”, Kültür Koleji Vakfı Yayınları No:1, SS. 179-200, İstanbul. _______ (2006). “Yaratıcı Dramanın Eğitsel Boyutları”, “Eğitim-öğretimde Yaşayarak Öğrenme Yöntemi ve Estetik Süreç Olarak Yaratıcı Drama”, Yaratıcı Drama, 1985-1998-Yazılar, Editör: Ömer Adıgüzel, Naturel Yayıncılık, 2. Baskı, ss. 103-112; 113-122, Ankara. SAN, İnci ve Diğerleri (1993). Drama ve Öğretim Bilgisi. Çağdaş Drama Derneği Yayınları, Ankara. SAYERS, Fran ve Diğerleri (1993). Yöneticilikte İletişim, (Çeviren: Doğan Şahiner), Kişisel Gelişim Dizisi- 6, Rota Yayınları, 1. Baskı.     RAWLİNSON, J.Geoffrey (1995). Yaratıcı Düşünme ve Beyin Fırtınası. (Çeviren: Osman Değirmen), Bireysel Yatırım Dizisi-11, Rota Yayınları, 1. Baskı, İstanbul. TAYMAZ, Haydar (1995). Okul Yönetimi. SAYPA. Ankara: 1995 TERR, Lenore (2000). Sevgi ve Çalışmanın Ötesinde Oyun Yetişkinler İçin Neden İhtiyaçtır. (Çeviren: Murat Köseoğlu), Literatür Yayınları, 1. Basım, İstanbul. TULGAY, Burçak (1997). Yaratıcı Drama Eğitimi Alan ve Almayan Ergenlerin Yaratıcılıklarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi, Ankara Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara. UYSAL, Aynur (2003). Şiddet Karşıtı Programlı Eğitimin Öğrencilerin Çözümleri, Şiddet Eğilimleri ve Davranışlarına Yansıması, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir. ÜSTÜNDAĞ, Tülay (1988). Dramatizasyon Ağırlıklı Yöntemin Etkililiği. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. _______ (1995). “Temel Eğitimde Drama”, Eğitim ve Bilim Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 95, SS. 35-42, Ocak. _______ (1997). Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi Dersinin Öğretimde Yaratıcı Dramanın Erişiye ve Derse Yönelik Öğrenci Tututmlarının Etkisi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara. _______ (2000). Yaratıcı Drama Öğretmenimin Günlüğü. PEGEM Yayınları, Haziran. _______ (2006). “Temel Eğitimde Drama”, Yaratıcı Drama, 1985-1998-Yazılar, Editör: Ömer Adıgüzel, Naturel Yayıncılık, 2. Baskı, ss.301-318, Ankara. YEĞEN, Gülşen (2006), “Öğretmen Adaylarının Kadına Uygulanan Şiddet Olgusuna Drama Yöntemi İle Bakışı”, İkinci Uluslararası Kadın Araştırmaları Konferansı, Doğu Akdeniz Üniversitesi Kadın Araştırmaları ve Eğitim Merkezi, 27-28 Nisan. YILDIRIM, İbrahim (2003). “İnsan İlişkilerinde Yanlış Kullanılan Bazı Kavramlar: Saygı, Eleştiri ve Disiplin”, VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, İnönü Üniversitesi, 09-11 Temmuz, ss.127. Malatya. YÜKSEL, A. Haluk (1994). İkna Edici İletişim. Anadolu Üniversitesi Yayınları, SS. 118. Eskişehir. ZILLIOĞLU, Merih (1993). İletişim Nedir. Cem/Kültür Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul. http://www.unicef.org/turkey, “Çocuk Haklarına Dair Sözleşme”, 20 Kasım1989.