EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

Eğitim nedir? Eğitim nedir? Temel becerilerimizdeki bilgi, kitabi veya kurallı bir bilgi, bir öğreti, toplumun değer yargıları, vatandaşlık bilgisi, yaşamın kendisi yoksa başka bir şey midir? Eğitim, insanın doğumundan ölümüne kadar devam eden bir süreç olup, siyasi, ekonomik, kültürel, bireysel vb. etkileşimleri içinde bulundurmaktadır. Bu nedenle bir eğitim tanımı yapmak oldukça zordur.

Eğitim (education) kelimesi Latince bir kök ten türetilmiş olup “Educare” ve “Educere” sözcüklerine karşılık gelmektedir. “Educare”, öğreneni özel bir beceriyle donatmak için talim ettirmek anlamına gelir. “Educere” ise yetkinleşme, bireyin kendisini ve dünyayı keşfetmesine izin verme, kişi olarak fikirleri ve becerileri değerli olduklarından fikirleri izlemek ve becerileri geliştirmek anlamını içermektedir.

Türkçe de ise eğitim kavramı köken itibariyle “eğ”, “eğmek” kökünden türetilmiş olup bükmek, uygulamak, öğretmek, yetiştirmek, geliştirmek, alıştırmak, egemenlik altına almak, yönlendirmek gibi anlamlara gelmektedir.

Tarih boyunca eğitimin farklı tanımları yapılmıştır: İdealist yaklaşıma göre eğitim insanın mükemmeliyete ulaşma çabalarının bir sürecidir. Realist anlayışta mevcut kültürel mirası yeni nesillere aktararak onları topluma hazırlama süreci olarak kabul edilir. Pragmatist yaklaşımda eğitim, bireyin yaşantılarını yeniden oluşturarak onu yetiştirme sürecidir. Natüralizme göre ise eğitim, doğaya ayak uydurarak onu yönlendirme sürecidir.

Ülkemizde en çok kabul gören tanımlardan biri ise Ertürk tarafından, “bireyin davranışında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istenilen yönde değişme meydana getirme süreci” olarak ifade edilmiştir.

Ertürk’ün tanımına göre eğitimin niteliğine ilişkin dört durum ortaya çıkmaktadır (Başaran, 1999): 1. Eğitim, istenilen davranışı oluşturma işidir. 2. Bir davranış ancak yaşayarak kazanılabilmektedir. 3. Önceden saptanan eğitim amaçlarına uygun olarak eğitilen kişide davranış değişikliği oluşturulmaktadır. 4. Davranış kazanımı, planlı bir eğitim sürecine dâhil olmaya bağlıdır.

Eğitimin Türleri

Formal Eğitim Okullarda veya kurumlarda bir program çerçevesinde belli bir amaca yönelik olarak planlanmış, yeri ve süreci belli olan eğitim anlayışıdır. Okullarda gerçekleşen bu tür bir eğitimde süreç, kontrollü bir şekilde öğretmen tarafından planlanır ve yürütülür. Formal eğitim kendi içerisinde örgün eğitim ve yaygın eğitim olmak üzere ikiye ayrılır.

Örgün Eğitim Belli bir yaş grubundaki bireylere, milli eğitimin amaçlarına göre hazırlanmış eğitim programlarıyla okul çatısı altında düzenli olarak yapılan eğitimdir. Örgün eğitim, okul sistemini ifade etmektedir. Okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretimden oluşmaktadır. Örgün eğitim kurumlarında öğrenim gören öğrencinin tek sorumluluğu okuduğu kurumdan başarı ile mezun olmaktır.

Yaygın Eğitim Örgün eğitimin yanında veya dışında bireylere gerekli bilgi, beceri ve davranışları kazandırmak için, formal eğitim faaliyetlerin tümünü kapsayan ve hayat boyu devam edebilen farklı süre ve düzeylerde yapılan eğitimdir.

Yaygın eğitimle aynı anlamda kullanılan eğitim türleri Halk Eğitimi: UNESCO tarafından benimsenen tanıma göre halk eğitimi, genellikle on beş veya daha ileri yaşta olup normal okul ve üniversite sisteminin dışında bulunan kimselerin yararına sunulan ve ihtiyaçlara göre düzenlenen eğitimdir. Hizmet İçi Eğitim: Özel ve tüzel kişilere ait iş yerlerinde belirli bir maaş veya ücret karşılığında işe alınmış ve çalışmakta olan bireylerin görevleri ile ilgili gerekli bilgi, beceri ve tutumları kazanmalarını sağlamak üzere yapılan eğitimdir.

Yaygın eğitimle aynı anlamda kullanılan eğitim türleri Yetişkin Eğitimi: Yetişkin olarak algılanan bireylerin ilgi ve ihtiyaçlarına yönelik olarak düzenlenen planlı eğitim faaliyetleridir.

İnformal Eğitim Bireyin içerisinde bulunduğu ortamda bir ön hazırlık, plan ve program olmadan sistemsiz ve denetimsiz bir şekilde kazandığı davranış değişimleridir. Bu değişim olumlu veya olumsuz yönde gerçekleşebilir. Aile içinde, akran gruplarında, usta çırak ilişkisi sonucu kazanılan davranışlar informal eğitimin ürünleridir. Yardımlaşma, dayanışma, işbirliği, kurallara uymayı öğrenme, sigara içmek, kopya çekmek, aksanlı konuşmak ve benzeri davranışlar informal eğitim sürecinde oluşan davranış değişimlerine örnek olarak verilebilir

Öğrenme Öğrenme yaşantı ürünü ve nispeten kalıcı izli davranış değişiklikleridir. Öğrenmenin üç önemli özelliği olduğu belirtilmektedir : Bireyin davranışında bir değişikliğin 1. olması, Değişikliğin yaşantı sonucu meydana gelmesi, Değişikliğin geçici değil en azından belli bir süre kalıcı olmasıdır.

Öğretim Öğrenme, kişinin kendi kendine yapacağı etkinliklerle sağlanabileceği gibi, bir amaçla bir başka aracın ya da kimsenin yardımı ile de sağlanabilir. Bu durumda o iş, artık bir öğrenme olmaktan çıkar, bir öğretim olur. Geniş anlamda ise öğretim, öğretmen ve öğrenci arasındaki etkileşimin tümünü kapsar. Kısaca öğretim, öğrenme sürecinin, amaçlı, planlı ve düzenli olarak uygun koşul ya da durumları hazırlayarak yapılmasıdır.

Öğretimin özellikleri şu şekilde sıralanabilir: Öğretim bir süreçtir Öğretim planlıdır Öğretim öğrenciyi geliştirmek ona bir şeyler kazandırmak amacındadır Öğretim öğrenmenin başlatılması ve sürdürülmesi etkinliklerini içermektedir.

Öğretimin başlıca öğeleri:

Eğitim Programı: Okulun ve öğretmenin yol göstericiliği altında, okul içi ve okul dışındaki bütün öğrenme ve öğretim faaliyetleridir. Dersler, kol faaliyetleri, özel gün ve haftaların kutlanması, geziler, rehberlik, sağlık vb. hizmetler ve fonksiyonları kapsar.

Öğretim Programı: Okul içi deneyimlerle sınırlıdır Öğretim Programı: Okul içi deneyimlerle sınırlıdır. Okulda okutulan dersleri veya kursları kapsayan bir kılavuz kitap veya dökümandır.

Ders Programı: Öğretim programında yer alan bir dersin amaç, muhteva, öğretme-öğrenme süreci ve değerlendirme esaslarını belirten programdır.