www.edebiyatfatihi.blogspot.com VOLKAN PALİT Divanü Lügat’it Türk www.edebiyatfatihi.blogspot.com VOLKAN PALİT

Divanı Lügati’t -Türk Divanı Lügati't-Türk Kaşgarlı Mahmut tarafından Bağdat'ta 1072 - 1074 yılları arasında yazılan Türkçe - Arapça bir sözlüktür. Türkçe'nin bilinen en eski sözlüğü olup, batı Asya yazı Türkçe'si hakkında var olan en kapsamlı ve önemli dil anıtıdır. Kökleşik Arap Sözlük bilgisi ilkelerine göre hazırlanmış olan sözlük, Kaşgarlı Mahmut'un Türk boyları hakkındaki etraflı bilgisinin yanı sıra, Arap Dil bilimi konusunda da esaslı bir eğitim görmüş olduğunu gösterir.

Divanü Lügat’it Türk

Eserin Genel Özellikleri 11. yüzyılda yazılmıştır. Türkçe'nin ilk sözlüğüdür. Araplara Türkçe öğretmek, Türkçenin yaygınlığını göstermek için yazılmıştır. Kaşgarlı Mahmud tarafından yazılmıştır. Yazarı, birçok Türk boyunu gezerek derlemeler yapmıştır. Sözcükleri örnekleyen atasözleri ve şiirler kullanmıştır.

BULUNMA VE BASIM 1915 yılında İstanbul’da tesadüfen Ali Emiri Efendi (1857-1923) tarafından eski Maliye Nazırlarından Nafiz Beyin akrabası yaşlı bir hanım tarafından Sahaflar Çarşısı’nda satılması için Burhan Bey’in sahaf dükkânına bırakılan bu Divanı Lugâti’t-Türk’ün birinci nüshası eseri üç lira da bahşiş verip toplam otuzüç liraya satın almıştır.Bir söylentiye göre de,yanında para olmadığı için eve gidip parayı alana kadar kitabın başkasına satılmaması için,dükkan sahibini dükkâna kilitlemiştir.(Ancak daha önceki yüzyıllarda Antepli Aynî ve Kâtip Çelebi de Divan dan söz ederler.) Ali Emiri yazması, Sadrazam Talat Paşa'nın (1874-1921) araya girmesi ile Kilisli Rıfat Bilge Bey'in (1873-1953) denetimi altında 1915 - 1917 yılları arasında üç cilt hâlinde basılmış hemen bütün dünya Türkologlarının ilgisini çekmiştir.

BULUNMA VE BASIM 2 Breslav Üniversitesi Sâmi dilleri Profesörü Carl Brockelmann 1928 yılında, atasözlerini, halk edebiyatı örneklerini ve Türk edebiyatı ve dili ile ilgili bulunan bütün kısımları ayrıntılı notlarla sözlüğün Almanca çevirisini yayımlamıştır. Besim Atalay'ın modern Türkçe çevirisi 1940 yılında Türk Dil Kurumu tarafından basılmıştır. 1982 – 1985 yılları arasında Robert Dankoff ve James Kelly tarafından yayına hazırlanan ve çevirisi yapılan önsüz ve fihrist (gösterge) içerikli İngilizce çevirisi, Harvard Üniversitesi basımevi tarafından yayınlanmıştır. Kaşgarlı Mahmud’un eserinin keşfedilmesi ve yayımlanması Türkoloji tarihinde yeni bir devir açan olağanüstü bir olaydır.

KAŞGARLI MAHMUT

KAŞGARLI MAHMUT Kaşgarlı Mahmut İslamiyet'in kabulünden sonraki Türk milliyetçiliğinin ilk temsilcisidir. Türk dilinin, Türk milliyetçiliğinin en büyük sözcüsü Kâşgar'da doğdu. Saciye ve Hamidiye Medreseleri'nde tahsil gördükten sonra kendisini Türk dili incelemelerine adamıştır. Bu amaçla Orta Asya'yı boydan boya kat ederek Anadolu'ya oradan da Bağdat'a gitmiştir. 1072-1073 yılları arasında hazırladığı meşhur kitabını (Divan-ı lügat-it Türk) Abbasi halifesine armağan etmiştir. Kitabın asıl nüshası bugün Ayasofya Müzesi'nde muhafaza ediliyor. Kitabın Uygurca çevirisi ancak 1978'de yapılabilmiştir.

KAŞGARLI MAHMUT Kâşgarlı Mahmut, iyi silâh kullanan bir asker olmakla beraber, dilimizi, ulusal kültürümüzü, yurt sevgisini her şeyin üstünde gören ilk büyük dil bilginimizdir. Kitabının önsözünde şu ilgi çekici tümceleri okumaktayız : Divan-ı Lügat-it-Türk'teki sözcüklerin anlamları Arapça olarak yazılmıştır. Türkçe 7500 sözcüğün Arapça karşılığı verilirken, sav denilen âtasözleri, sagu denilen ağıtlar, koşuk denilen şiirler ve destan parçaları alınmıştır. Sözcüklerle ilgili bol bol seci, mesel, hikmet, şiir, efsane; tarih, coğrafya; halk edebiyatı folklor bilgi ve örnekleri verilmiş; dilbilgisi kuralları ortaya konulmuş; Türkoloji'nin sağlam temelleri atılmıştır. Türkologların görüşü : "Göktürk Yazıtları ile Divan-ı Lügat-it-Türk'ün bulunuşu Türklük için tasavvur edilemeyecek kadar büyük kazanç olmuştur."

Divanü Lügat-it Türk’ten Atasözleri Beş parmak düz olmaz. Arpasız at koşamaz / Arkasız kahraman çeriyi bozamaz. Alplarla vuruşma/Beylerle duruşma

ŞİİR Türlü çiçekler açıldı Sanki ipekten döşeğim serildi Cennet yeri belirdi Soğuk tekrar gelecek değildir. Kuş, kurt hepsi canlandı Dişi, erkek hep toplandı Bölük olup dağıldılar Artık ine girecek değiller.