Yrd. Doç. Dr. İpek Kalemci TÜZÜN 9tuzun@baskent.edu.tr İşletme Yönetimine Giriş Bölüm 3 İşletme Türleri, İşletmelerin Çevresi ve Çevre Faktörleri Yrd. Doç. Dr. İpek Kalemci TÜZÜN 9tuzun@baskent.edu.tr

İşletme Türleri Faaliyet alanlarına göre işletme türleri Tüketici türlerine göre işletme türleri Üretilen mal veya hizmet çeşitlerine göre işletme türleri Üretim araçlarının mülkiyet biçimine göre işletme türleri Büyüklüklerine göre işletme türleri

Faaliyet alanlarına göre işletme türleri Üretim işletmeleri ihtiyaçları giderici ekonomik mal ve hizmetleri üretmek amacıyla faaliyette bulunan işletme. Mal üreten işletme; fabrika, imalathane gibi isimler alarak hammadde veya yarı mamul maddeleri kimyasal değişime uğratarak kullanan işletme. Hizmet işletmesi ise üretim faktörlerinden soyut çıktı üretimi için yararlanır.

İşletme türleri Faaliyet alanlarına göre işletme türleri Ticari işletmeler üretilmiş olan mal ve hizmetleri alıp kimyasal ve fiziksel bir değişime uğratmaksızın ya da kısmen değişikliğe uğratarak pazarlayan veya tüketiciye iletilmesine aracı olan kuruluş Her iki faaliyeti birlikte yürüten işletmeler bazı işletmeler değişik nedenlerle hem üretim hem de ticari faaliyetleri birlikte yürütebilirler.

Tüketici türlerine göre işletme türleri En son tüketici mal ve hizmetleri ihtiyaçları için satın alan kullanan ve kesinlikle fiziksel veya psikolojik olarak yok eden kişi. (Aile+birey) Örgütsel tüketici sonuçta en son tüketicinin ihtiyaçlarını gideren mal ve hizmet üretimi veya pazarlaması amacı ile mal ve hizmet talep eden kullanan kişi ve kuruluş. (devlet+aracılar+kurumlar)

En son tüketiciye yönelik işletmeler Örgütsel tüketiciye yönelik işletmeler Her iki tüketici grubuna aynı zamanda yönelen ve faaliyette bulunan işletmeler (piyasa koşulları ve her iki tüketici grubuna yönelerek toplam satışları arttırma, daha büyük bir işletme görünümü kazanma, işletme olanaklarının yeterli olması gibi nedenlerle her piyasaya yönelik faaliyet göstermekte, mal ve hizmet üretmektedir.)

Üretilen mal veya hizmet çeşitlerine göre işletme türleri Üretilen mal ve hizmete göre sınıflandırmada iki ölçüt önemlidir. Mal ve hizmetleri kullanım sürelerine göre işletme türleri Dayanıklı mallar ve bunları üreten işletmeler Dayanıksız mallar ve bunları üreten işletmeler (buzdolabı-ekmek)+(uzun süreli seyahat- şehir içi seyahat) Mal ve hizmetin ait olduğu sektöre göre işletme türleri Tarımsal mal üreten işletmeler (tarım, ormancılık, avcılık, balık) Endüstriyel mal üreten işletmeler (maden, sanayi-tekstil, gıda, kağıt, ağaç, deri, enerji…) Hizmet üreten işletmeler (ticaret, ulaştırma, turizm, banka, sigorta)

Üretim araçlarının mülkiyet biçimine göre işletme türleri Kamu işletmeleri sermayelerinin tamamı veya büyük kısmı devlet ya da devlete bağlı kuruluşlar olan işletme Özel işletmeler sermayelerinin tamamı veya büyük kısmı özel kişilerce karşılanan işletme Karma işletmeler hem kamu hem özel sermaye katkısı ile kurulmuş işletme

Büyüklüklerine göre işletme türleri Büyük işletme Orta işletme Küçük işletme Cüce işletme

İşletmelerin büyüklüklerine göre sınıflandırılmasında kullanılan ölçütler: Nicelik belirten somut ölçütler (işletmelerin çalıştırdığı personel sayısı, sermaye miktarı, satış miktarı, tutarı, kullanılan makine sayısı, işletmenin kuruluş alanı, hammadde miktarı…) Nitelik belirten soyut ölçütler (yönetim biçimi, sermaye koyanların sayısı, niteliği, teknoloji kullanım düzeyi, faaliyet alanının bölgesel, ulusal ya da uluslar arası olması, ait olduğu iş kolu içindeki durumu, diğer iş kollarına göre yeri)

İşletmelerin Çevresi ve Çevre Faktörleri

İşletmelerin iş işleyiş yapılarını oluşturma ve düzenleme aşamasında ile faaliyetlerini yürütme aşamasında iç ve dış çevresini sürekli değerlendirmeleri ve bu çevrede varolan değişik faktörlere göre işletme sistemlerini kurmaları veya gerektiğinde yeni değişimlere kurulu sistemleri uygulamaları gerekmektedir

İşletmenin iç çevresi İşletmenin mikro çevresi İşletmenin makro çevresi İşletmenin uluslar arası çevresi

Girişimci amaçları doğrultusunda işletmenin nasıl ortaya çıktığı, üretim faktörlerinin temin edilmesi sonucu nasıl bir yapının oluştuğu ve bu yapıya nasıl işlerlik kazandırıldığı soruları “işletme sitemi ve işlevlerinin” incelenmesini gerektirir.

Sistem: aralarında karşılıklı ilişki olan parçaların birbirleriyle ilişkilerinin belirlenmesi ve düzenlenmesi sonucu ortaya çıkan bir bütündür. Her sistem kendi içinde düzenli ve uyumlu parçacıklardan oluşur. Ancak, her sistemi çevreleyen ve işletmenin de içinde yer aldığı bir üst ya da genel nitelikli sistemler mevcuttur.

Bu sistem statik değildir Bu sistem statik değildir. İşletme dışı ve içi ortaya çıkan değişimlere ve ihtiyaçlara uyum sağlayacak düzenlemeler sürekli yapılabilir. İşletmenin üretim kaynaklarını verimli kullanımı, amaçlarına ulaşması, işletmenin gelecekte ortaya çıkabilecek fırsatlardan yararlanabilmesi ve tehditlere karşı önlemler alabilmesi, dinamik bir sistem yapısını ve yönetim anlayışını gerekli kılar.

Bir sistem 4 öğeden oluşur Girdi: doğal, insan, sermaye, bilgi kaynağı Süreç. İşletmenin dış çevreden aldığı tüm maddi ve insana dayalı kaynaklar ile bilgi, işletme amaçlarına uygun şekilde değişik işletme birimleri tarafından değerlendirilir, kullanılır, değişime uğrar Çıktı: işletmenin süreç sonrası dış çevreye sunduğu temelde mal ve hizmetlerdir

Geri bildirim ve kontrol: işletmenin belirli bir faaliyet döneminde dış çevrede, dolayısıyla işletme içinde elde ettiği sonuçlar, işletme içi ve dışı değişimler ile bunlara yönelik değerlendirmelerdir. Böylece bir sonraki faaliyet dönemine yönelik gerekli yönetsel önlemlerin alınmasına ve işletmenin mevcut sisteminde değişiklik yapılmasına imkan verir.

İşletmenin iç çevresi ve işletme fonksiyonları Her işletme sistemi, kuruluş ve işleyiş amaçlarına uygun olarak kendi içinde bazı işler ve faaliyetleri gerçekleştirecek uyumlu birimlerden oluşur. Bu uyum, işletmenin ulaşmak istediği sonuçlara göre farkı işler ve bunların gereksindirdiği değişik girdilerin uyumudur. (işe uygun eleman) Girdilerin işletmenin yapacağı işlevlere ve bu işlere göre de süreç aşamasındaki uyumu (üretim uzmanının muhasebe işi yapması) İşletmenin çıktılarının piyasanın beklentilerine uyumu sistemin etkinliğinde önemlidir. Tüm faaliyet birimleri arasında uyum

Modern bir işletmenin işlevsel yapısı Genel işlev yönetim Temel işlevler üretim+pazarlama Destek işlevler finans+insan kaynakları Diğer işlevler halkla ilişkiler+AR-GE, muhasebe+tedarik+çevre koruma ve çevre mühendisliği…

= Yönetim+üretim+pazarlama+ finans+insan kaynakları işletmenin 5 temel işlevi

Diğer işlevler işletmenin değişik niteliklerine göre önem kazanan işlevlerdir. (teknoloji yaratan firma için AR-GE) Yönetim tüm işletmenin yönetilmesi açısından tüm yönetsel fonksiyonları (planlama, örgütleme, yöneltme, denetleme) yerine getirmekte, diğer işlevler arasında eşgüdüm sağlamakta, işletme sisteminin dikey ve yatay işleyişinde temel rol oynamaktadır.

Temel ve destek işlevler birarada türsel işlemleri oluşturur Temel ve destek işlevler birarada türsel işlemleri oluşturur. Türsel denmesinin sebebi işleyiş ve ortaya koydukları sonuçlar bağlamında ayrı nitelikte görev üstlenmelerinden kaynaklanmaktadır. Finans: işletmenin tüm faaliyetleri için kaynak temin etme, güvenli yönetme İnsan kaynakları: insan kaynaklarını bulma, işletme faaliyetlerine uyumlarını sağlama, yönlendirme Üretim: piyasanın talep ettiği ekonomik nitelikli mal ve hizmetlerin ortaya çıkarılmasına yönelik çabalar Pazarlama: ekonomik nitelikli mal ve hizmetlerin piyasada fayda yaratacak eylemlerle sunumunu ve satışını sağlama

İşletmenin dış çevresi Dış çevre faktörleri işletmenin sistemini, işleyişini ve yaşamını olumlu veya olumsuz yönde sürekli etkileyecek durumlar yaratabilir. Olumlu etki ve gelişmeler=fırsat Olumsuz etki ve gelişmeler=tehdit Fırsatlardan yararlanma+tehditlerden sistemi koruyucu önlemler alma

Piyasada etkili olmayı isteyen firmalar dış çevreden etki oluşmasını bekleyerek tepki verme yerine olası etkileri ön görerek daha önce tepki verme (proaktif) yaklaşımı tercih ederler.

Nokia çevredeki değişimleri en çabuk hisseden ve bu doğrultuda hareket eden işletmelerden biridir. Kağıt firması olarak iş hayatına atılan Nokia 1920lerde kablolu TV sektörüne, 1960’larda TV ve bilgisayar monitörü yaparak elektronik işine, 1980’lerle birlikte de mobile telekomünikasyondaki hareketliliği göz önüne alarak bu sektöre girmiştir. Günümüzde cep telefonu alanında lider firmalardan biridir.

İşletmelerin makro dış çevresi ve dış faktörleri İşletmelerin mikro dış çevresi ve dış çevre faktörleri

İşletmelerin makro dış çevresi İşletmenin kuruluş aşamasından itibaren ve faaliyetlerini sürdürürken doğrudan veya dolaylı ilişkide olduğu ulusal mikro çevresindeki tüm kişi ve kuruluşların içinde yer aldığı ulusal sınırları içinde kalan genel çevresi ve bu çevreyi oluşturan faktörlerdir. Demografik çevre Kültürel ve sosyal çevre Ekonomik çevre Politik ve hukuki çevre Teknolojik çevre Doğal çevre

Demografik çevre Ulusal makro çevre içinde yer alan tüm nüfusun; miktar, yaş, cinsiyet, eğitim ve öğrenim düzeyi, mesleki durum, aile yapısı, nüfusun ulusal boyutta kent ve kırsal kesimlere dağılımı bir çok alt özellikten oluşur. işletme sistemlerinin demografik çevreyle olan ilişkisi sadece ürünlerini değerlendirme amaçlı değildir. Nüfus aynı zamanda işletmenin bir üretim girdisi olan insan kaynaklarını da içermektedir.

Kültürel ve sosyal çevre Sosyal çevre: işletmeyi sarmalayan, doğrudan veya dolaylı olarak ilişki içinde olmayı gerektiren kültür, alt kültür ve sosyal sınıflardan oluşan makro çevre faktörü kümesidir. Kültür: genel olarak bir toplumun üyeleri tarafından paylaşılan ve benimsenen temel değerleri, tercih, tutum ve inançları, gelenek ve görenekleri ile davranışlarından oluşan yapısıdır.

Kültür bir toplumun bütününe yönelik nitelikte etkiler ortaya çıkarıyorsa “genel kültürel çevre” bir toplumun içindeki bazı değişik gruplar arasında paylaşılan değer, yaşam şekli ve davranışlarını yansıtıyorsa “alt kültürel çevreden” bahsedilir. Sosyal sınıf ve grup ise sosyal çevre içinde bazı ortak değer, ilgi, tutum ve davranışları paylaşan ve bazı özelliklere sahip daha az sayıda kişilerden oluşan topluluktur.

General motor firmasının Nova marka otomobili İspanyolca gitmeyen Gerberin Fransız konuşma dilinde çıkartma anlamına gelmesi yüzünden bebek maması üreticisinin zor durumda kalması Mist marka alkollü içeceğin, Mist Almanca’da “dışkı” anlamına geldiği için zor durumda kalması.

Ekonomik çevre Bir toplumun ekonomik yapısı, uygulanan ekonomik sistemler, bu sistemlerde oluşan piyasa yapıları, ekonomik piyasa mekanizmasını oluşturan fiyat ve fiyat dışı ekonomik faktörler, üretim faktörleri, bunların paylaşımı…

Ekonomik sistemler: Liberal sistem: üretim ve tüketim ilişkilerinde serbest piyasa mekanizması söz konusudur. Karma sistem: piyasa mekanizmasına merkezi otoritenin müdahalesinin sadece düzenleyici, koruyucu, kontrol edici olması istenir. Kollektivist sistem: merkezi veya devlet otoritesi ile katı merkezi planlar piyasada arz ve talep ilişkilerini düzenler.

Ekonomik çevre Ulusal gelirin tüketim ve tasarruf harcamaları olarak nasıl değerlendirildiği, kişisel ulusal gelirin değişik gruplara göre paylaşımı, tüketim ve tasarruf edilen kısımları, toplumun tüketim ve tasarruf eğilimleri, talebin gelir ve fiyat esnekliği önemli ekonomik göstergelerdir.

Ekonomik çevre Toplumun ekonomik çevresinde yaşanan ülke içi veya dışı gelişmelere bağlı ekonomik-politik tercihler, mevsimlik ve periyodik değişmeler, talep ve maliyet enflasyonu yaratan ortam ve oluşumlar, ürün ve üretim girdi arz, talep ve fiyat değişimleri de önemlidir. Ülke ekonomisinin gelişmesiyle doğru orantılı yapılacak alt yapı yatırımları da olumlu etkiler yaratır.

Politik ve hukuki çevre Politik çevre, genelde bir toplumun nasıl ve hangi politik düşünce veya düşüncelerin egemenliği doğrultusunda yönetildiğini gösterir. Politik sistemin ve politik düşüncenin en önemli yansıması kişi ve kuruluşlar arası ilişkilerin düzenlenmesinde olur.

Özel hukuk sistemi: kişiler arası ilişkilerin düzenlenmesi Kamu hukuk sistemi: devlet ve kurumlarının düzenlenmesi Bir toplumu oluşturan birey ve kurumlar, bunlar arasındaki hak ve sorumlulukları ve ilişkileri düzenleyen, hukuk sistemi ve diğer çevresel faktörler ile politik sistemdeki değişimlere göre zaman içinde değişir.

Teknolojik çevre Teknolojik çevre faktörlerindeki hızlı değişim işletme sistemlerinde sürekli bir değişimi zorunlu kılmaktadır. Teknoloji insan yaşamını daha kolaylaştıran, iyileştiren, güvence altına alan, ihtiyaçlarını daha iyi gidereceği umulan her türlü yeni ve çağdaş faaliyet ve uygulama ile buna imkan sağlayan donanımlar, araç ve gereçler ile sağlanan sistemlerdir.

Teknolojinin yararları Teknolojik çevre Teknolojinin yararları Verimlilik artışlarının üretim ve işletme maliyetlerinin düşmesine sebep olması İşletme maliyetlerinin aynı kalitedeki çıktı maliyetlerine yansıtılarak fiyatların düşürülmesi İşletmelerin piyasaya toplumun arzu ve isteklerine uygun miktar, kalite, çeşit ve fiyatla mal ve hizmet sunması sonucu toplumsal yaşam standartlarının olumlu etkilenmesi

Teknolojinin yararları Makine ve otomasyona dayalı sistemlerin emek yoğun sistemlere göre zaman ve hız açısından daha yüksek düzeyde üretim artışı sağlaması İşgücü verimliliğinin teknoloji sayesinde attırılması Üretimin daha kaliteli ve standartlara uygun yürütülmesi Üretim girdilerinin daha iyi değerlendirilmesi sonucu üretim sistem verimliliğinin ve ekonomik işleyişin mümkün olması Üretim atıkları ve üretimden kaynaklanacak hatalı çıktı miktarları iş kazası olasılıklarının azaltılıp kontrol altına alınması

Teknolojinin zararları Teknolojiye daha pahalı yatırım harcamalarını gerekli kılmasının işletmenin yatırıma yönelik fon ihtiyacını artırması ve bu fonların dışarıdan temine dilmesi donucu işletmenin ödeme güçlüğü yaşaması Yatırım maliyetlerinin yüksekliğinin yeni teknolojilerin seçilmesini engellemesi Gelişmekte olan ülkelerde yenilik içeren teknolojilerin yaratılmaması sonucu ithal zorunluluğu dışa bağımlılık, ithal güçlükleri, lisans patent kullanma zorlukları yaratması

Teknolojinin zararları Teknolojinin ömrünün çok kısa olması sonucu yapılan yatırımın geri dönüşümünün sağlanamaması Teknoloji yoğun sistemler işletmelerin işgücü çıkarmasına neden olarak bir yandan sendikalarla sürtüşmeler diğer yandan da işsiz sayısının artması Öngörülmeyen onarım bakım, arzı türü duraklamalar sonucu üretim maliyetlerinin yükselmesi riski Bu teknolojiyi kullanacak yetenekte personel bulma sıkıntısı Bu teknoloji ile üretilen mal ve hizmetlere olan talebin azalması ya da sona ermesi onucu işletme maliyetleri sabit maliyetlerin baskısı yüzünden artabilir.

Doğal çevre Toprak, hava ve su koşullarından oluşur. İşletmenin ihtiyaç duyduğu “doğal üretim kaynaklarını “sağlama açısından önemlidir. Sanayi işetmeleri ihtiyaç duydukları doğal kaynakları bolca bulunduğu ve kolaya temin edildikleri yerleri kuruluş yeri olarak seçebilir. İşletmenin enerji ihtiyacını karşılama şeklinde işletmeye katkısı vardır. İşletme sistemini ve işleyişini doğrudan (kuraklık-tarım işletmesi, kötü hava koşulları-turizm işletmesi) ve dolaylı (ürünlerin kalitesini bozan, nem, ulaşım zorluğu yaratan hava koşulu) olarak etkileyebilir.

Doğal çevre Doğal çevrenin işletmeler tarafından bilinçsizce kullanılması ve işletme çıktılarının doğal çevreye aktarılması, doğal çevre sistemini bozmakta, bir yandan doğal çevre kaynaklarının hızla tükenmesine neden olurken diğer yandan da doğal çevrenin kirlenmesi sonucunu doğurmaktadır. Aşırı sanayi üretimi, bazı işletmelerin geleceğini dolaylı şekilde etkilerken, genel olarak toplumun yaşamını tehlikeye düşüren ekolojik dengenin bozulmasına dayalı olumsuzluklar yaratmaktadır.

İşletmelerin mikro çevresi İşletmelerin faaliyetlerini sürdürme aşamasında doğrudan veya dolaylı ilişkiler kurduğu çevredir. Bu çevre ve faktörleri işletme sistemini ve faaliyetlerini doğrudan ve dolaylı olarak etkileyebilir.

İşletmenin yakın mikro çevresi İşletme sistemi ile çok yakın ilişkili olan, sistemi doğrudan etkileyebilen ve işletme faaliyetlerinden etkilenen kişi ve kuruluşlar (sahip ve ortaklar+yönetici+çalışanlar+tedarikçi kişi ve kuruluşlar+doğrudan veya dolaylı rekabet eden kişi ve kuruluşlar+işletmenin ürünlerini aracılık yoluyla piyasaya süren, tanıtan ve diğer fayda yaratıcı faaliyetleri yapan aracılar+tüketiciler/müşteriler) İşletmenin genel mikro çevresi Genel olarak dolaylı şekilde ilişkide olduğu ulusal çevresi içinde yer alan kuruluş ve örgütler (devlet ve yerel yönetimler+mesleki ve kitlesel örgütler+iletişim kuruluşları+halk)

İşletmenin yakın mikro çevresi İşletme sahipleri ve ortakların beklentileri İşletmeye konulan sermayenin iyi değerlendirilmesi, korunması ve güçlenmesi Sermayenin getirisi sonucu oluşan tatmin edici karlılık beklentisi İşletmenin sürekliliği, büyümesi ve topluma fayda yaratıcı yaklaşımlar sergilemesi İşletme sisteminin verimli, iktisadi ve karlılık ölçülerine uyun çalıştırılması, yönetilmesi İşletme sistemi ile ilgili tüm iç ve dış gelişmeler ve alınan önlemler hakkında bilgi verilmesi İşletme sisteminin gelişen dış çevre ve piyasa koşullarına uyun ve gerektiğinde öncül önlemler alınması İşletmenin sahip ve ortaklarının ticari kredi, toplumsal itibar ve prestijlerinin korunması

İşletmenin yakın mikro çevresi Yönetici ve çalışanlar Ücret ve ücret artışları Çalışanların işletme içinde dikey ve yatay ilişkilerle ilgili beklentileri Çalışanlar arası oluşan sosyal ortam ve sağlanan imkanlar Yükseltme ve başarıyı değerlendirme kriterleri İş güvenliği ve gelecek kaygısı Sendikal hakların tanınması İşletmedeki gelişmelerden çalışanlara bilgi verilmesi ve onlardan görüş alınması Bu beklentilerin karşılanmaması işletme içi çalışma ortamının bozulmasına, çatışmalara, verimliliğin düşmesine, grev yapılmasına ve çalışanlar, işletme ve sendikalar arası sürtüşmelerin ortaya çıkmasına neden olur.

İşletmenin yakın mikro çevresi Tüketiciler ve müşteriler İşletmelerin piyasalarla kuracağı ilişkiler mevcut ürünlerini satın alan ve kullanan kişi ve kurumlar kadar gelecekte olası tüm kişi ve kuruluşları da hedef almalıdır. Hedef alınan tüketicilerin değişik tür beklentilerine cevap verilmesi bu piyasaların ve tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarının iyi araştırılmasını ve belirlenmesini zorunlu kılar. Tüketici ile kurulan ilişkiler yalnızca mal ve hizmetlerin tüketicilere sunulması değil, tüketicilerin satın alma sorası beklentilerinin karşılanmasından başlayarak tüketici ihtiyaçlarının tatmini yanısıra işletme sistem ve faaliyetlerinden etkilenen tüm diğer kesimlerin de beklentisine uygun hareket edilir.

İşletmenin yakın mikro çevresi İşletmenin ihtiyaç duyduğu girdileri sağlayan kişi ve kuruluşlar ile işletme çıktılarının piyasalarda sunulmasına aracılık yapan ve destek olan kişi ve kuruluşlar Hammadde ve yarı mamul madde, işletme malzemesi ve makineler gibi girdi üreten ve satanlar Elektrik, su ve diğer enerji kaynaklarını sağlayanlar Ticari ve yatırım fonlarını sağlayan, yönlendirenler Tüm ihtiyaçların temin edilmesinde aracılık yapan, stoklama ve taşımacılık hizmeti sunanlar Bilgi satan veya Pazar araştırması yapanlar Dışarıdan temizlik ve yemek gibi hizmet sağlayanlar Mal ve hizmetleri piyasalara dağıtımında veya ihtiyaç duyan kesimlere sunulmasında ticari ve yardımcı aracılık faaliyeti yapanlar Piyasaya her türlü bilgi aktarma ve ürünlerin tanıtılmasına yardımcı olanlar Malların taşınması, stoklanması, sigortalanması türü hizmetler yapanlar Malların satış sonrası bakım, onarım, montajı türü satış sonrası faaliyet yürütenler

C&c çiçek şirketi bölgedeki en büyük otuz çiçek üreticisi ile anlaşmış, her birine kendine sistem ağı ile bağlı bir bilgisayar yerleştirmiş, bu ağ yoluyla günde iki kere sipariş geçiyor, üreticilere kutu, vazo kurdele gibi malzemeler C6C tarafından veriliyor, ayrıca üreticiler paketlenmiş çiçek talepleri konusunda eğitiliyor, Fedex ile anlaşma yapılmış istenen çiçekler iki günde teslim ediliyor. Şirketin piyasa değeri 10 milyar dolara yükselmiş.

İşletmenin yakın mikro çevresi Rakipler İşletmelerin benzer veya ikame mal ve hizmet üreten diğer işletmelerle aynı piyasalarda rekabet etmeleri söz konusudur. İşletmelerden beklenen piyasanın uygun gördüğü ve kabul ettiği ahlak kurallarına uygun biçimde rekabet etmeleridir. Aksi durumda haksız rekabet ortaya çıkar. Rakip işletmeleri kötüleyen reklamlar Markaları taklit etme Endüstri hırsızlığı yoluyla rakip işletmelerin AR-GE yatırımlarını ele geçirme rakipleri zorlayan fiyat indirimleri yapma gizli antlaşmalar

İşletmelerin genel mikro çevresi Merkezi ve yerel yönetimler İşletmenin devletin merkezi ve yerel yönetim ve kurumları ile ilişkilerinde ön plana çıkan konular İşletmelerin merkezi ve yerel imkanlardan yararlanma bağlamında yükümlülüklerini yerine getirmeleri ve karşılıklarını vermeleri Ülke ve bölgesel kalınma çabalarında devlete yardımcı ve destek olmaları Toplumsal ve piyasa mekanizmasına yönelik düzenleme ve yasalara uygun davranmaları Ülke imajı, çevre ve toplumun değerine saygılı ve değer katan yaklaşım sergilemeleri

İşletmenin devletin merkezi ve yerel yönetim ve kurumları ile ilişkilerinde ön plana çıkan konular İşletmenin kuruluşu ve işleyişi aşamalarında ihtiyaç duyulan tüm alt ve üst yapı imkanları, bunlardan yararlanma koşulları İşletmenin kuruluşu ve işleyişi sırasında gereksinim duyulan her türlü teşvik ve özendirici imkanlar ve bunlardan yararlanma koşulları İşletmelerin toplumsal fayda yaratma yaklaşımlarına özen göstermeleri, örneğin istihdam yaratma, yeni teknolojiler geliştirme konularında katkı sağlayan yaklaşım ortaya koymaları

İşletmelerin genel mikro çevresi Mesleki kuruluş ve örgütler Bu örgütler bir yandan işletmelerin kendi aralarındaki ilişkilerin dayanışma içinde düzgün ve meslek kural ve standartlarına uygun yürütülmesini sağlarken öte yandan işletmelerin tüm kesimlere yönelik ilişkilerinin istenen şekilde olmasını sağlar. Bu kuruluşlar mesleki dayanışma ve güç birliği oluşturarak ortaya çıkan bazı makro çevresel konularda ve tehditlerde temsil ettikleri kesimlerin haklarını savunma ve onların çıkarlarını koruma işlevi yapmaktadırlar.

İşletmelerin genel mikro çevresi Demokratik kitle örgütleri ve kamuoyu İşletmelere ve uygulamalarına karşı bir dayanışma gerçekleştirme amaçlı olabilir. (tüketici örgütü) Toplumsal yaşam ve dayanışmanın gereği kurulan işletmeleri dolaylı yönden ilgilendiren kitlesel örgütler olabilir (Yeşilay derneği) Kamuoyu: işletmenin amaçlarına ulaşmasında beklentileri ve etkileri olan değişik toplumsal gruplar ve onların görüşleri

İşletmelerin genel mikro çevresi İşletme içi kamuoyu: işletme dışı toplumsal kesimlerin düşünce ve beklentilerini işletme içine yansıtan bir kitle olarak tüm çalışanlar, işletme sahip ve ortakları ile değişik düzeyde yöneticiler ve onların görüşleri İşletme dışı kamuoyu: Finans çevresi (banka, yatırımcı, menkul kıymet aracıları ve benzer finansal kuruluşlardan oluşan toplumsal kesim) İletişim organları (kitlesel ve yerel yayın yapan tüm iletişim araçları) Yerel halk (işletmenin kurulduğu ve faaliyetlerini yoğun olarak yürüttüğü bölge insanlarını oluşturduğu grup)

İşletmelerin uluslar arası çevresi Uluslararası düzeyi tercih etmelerinin sebepleri Değişik piyasalara yönelerek satış ve kazanç olanaklarını arttırmak Değişik ülkelerin sağladığı işletmecilik maliyetlerini azaltıcı imkanlardan yaralanma Rekabet güçlerini arttırarak teknoloji ve işletmecilik bilgilerine ulaşmak isteme

Uluslar arası piyasaya çıkış şekilleri Dış ticaret (ithalat/ihracat) Sözleşmeli dışa açılma ve stratejik işbirliği (lisans, ortak girişim, üretim ve yönetim sözleşmesi) Başka ülkelerde yatırım Uluslar arası e-ticaret

İşletmelerin uluslar arası çevresi Küresel çevre İşletmecilik faaliyetleri ekonomik ve ticari boyutta ele alındığında tüm dünya ve işletmeleri ilgilendiren yasal, politik, ekonomik organizasyonlar ve düzenlemeler Her yabancı ülke çevresi Faaliyetlerini yönelttikleri her ülkeye özgü makro ve mikro çevre faktörleri

İşletmelerde etik Bireysel boyutta etik: bir bireyin izlemesi gereken iyi ve doğru standartlardır. Toplumsal boyutta etik: toplum bireylerinin iyi veya doğru olarak nasıl davranacaklarını açıklayan ilke, değerler ve standartlardır Genel etik: toplumsal ve ülkesel hatta ülkelerarası ilişkilerde dikkate alınan, olması gereken iyi veya doğru olarak değerlendirilen kurallar ilke ve ahlaki standartlardır Özel etik: sadece belirli bir bireyin, toplumsal grubun, örgütün veya sektörün uyması gereken doğru veya iyi olarak nitelendirilen ahlaki değerler, kurallar ve standartlar (işletme etiği)

İşletmede etik bilincin yerleşmesi için benimsenecek yaklaşımlar: Birinci yaklaşım: işletmenin değişik yönetsel düzeylerinde bulunan yöneticiler alacakları kararları ve olası sonuçlarını sürekli etik yönlü değerlendirmelidirler. İkinci yaklaşım: Faydacılık (karar ve uygulamalardan etkilenecek kişi ve çevreler için fayda en iyi düzeyde mi?), Haklar (karar ve uygulamalar yasalara ve insan haklarına ne denli uygundur?) Adalet (karar ve uygulamalar ne denli tarafsız ve adildir?) Sorumluluk (karar ve uygulamalar tüm tarafların birbirlerine yönelik beklenti ve sorumlulukları ile uyumlu mu?)

Johnson ve Johnson’ın bebe yağı yanmak için kullanılıyordu Johnson ve Johnson’ın bebe yağı yanmak için kullanılıyordu. Johnson ve Johnson güneşin zararlı etkilerini göz önüne alarak bebe yağının yanmaya yardımcı ürün olarak pazarlanmasını durdurdu. Bu şirkete 5 milyon dolar zarar ve bebe yağı satışlarında %50 azalışla sonuçlandı. Ancak, bu durum Johnson ve Johnson ‘a müşteri gözünde en etik kültüre sahip işletme olarak belirlenmiştir. (W. Kiechel a manager’s career in the new economy fortune april 4 1994 68-72)