UYGARLIK TARİHİ 5. HAFTA BİLİM DEVRİMİ Hazırlayan: Yrd.Doç.Dr. Nurşen Gök

Avrupa’da bilim Doğu biliminin önünde miydi?!

XIII. asırda ilk defa İtalya’da Papanın şiddetli aleyhtarı Kral n XIII.asırda ilk defa İtalya’da Papanın şiddetli aleyhtarı Kral n.Frederick zamanımda, veteriner tababet de dahil, bütün ilim sahaların da ilk kımıldanışlar başlarsa da bunlar tarihte en çok kan dökmüş müesseselerden biri olan kilise tarafından yapılan baskılarla fazla gelişememiştir. Bu taassup o kadar kuvvetli idi ki XIII, asrın unutulmaz ilim adamı ve skolastiğe ilk dal1beyivuran Roger Bacon'a Arapça eserlere verdiği önemden dolayı Oxford'da «Roger Bacon Müslüman oldu» diye bağırmışlardı. Tababetin, daha doğrusu tedaviciliğin, rahiplerin ellerinde olmasına rağmen kilisenin zaman zaman tıbba bile tahammülü olmuyordu. Hıristiyan dininin kanı sevmediği sebep gösterilerek, rahiplerin cerrahi ameliyatlar yapması men edilmişti. Daha sOll1ra,Skolastik devrin en tanınmış filozofu Snt. Thomas d' Aquin ,«Vücudun kuvveti onu maddi teşekkülatına tabi değildir, binaenaleyh vücudun bünyesini tetkik edecek yerde, onun kuvvetlerini felsefi usullerle tetkik etmek lazımdır.»)diyerek tıbbin esas ilimlerinden anatomi ve fizyoloji çalışmalarına lüzum olmadığını bildiriyordu. Hele otopsi muayenelerine katiyen müsaade edilmiyordu. Orta çağda biyoloji ve tıpta Aristo'nun Galen'in her söylediği kilise tarafından değişmez bir kaide olarak kabul ediliyordu. RÖNESANS’TA VETERİNER TEBABETİ Yazar(lar):ERK, Nihal Kaynak:Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi DergisiCilt: 5 Sayı: 1.2 Yayın Tarihi: 1958--  64

16. ve 17. yy.larda gerçekleşen olgu yeni bilgi üretme yolunun bulunmasıdır. Araştırma, gözlem, deney ve matematiksel gösterime dayanan yeni bilgi üretme yolu Galieo’dan sonra iyice ortaya çıkıyor, mistik yaklaşımlar, simyacılık gibi bilgi edinmedeki diğer yöntemler ortadan kalkıyor. Erdal İnönü, Bilim Devrimi ve Stratejik Anlam, TÜBA, 2005, s.18 Erasmus, “doğru bilgiye ulaşmak için her zaman büyük bedeller ödemek gerekir, bu konu gramer kadar önemsiz bir konu olsa bile” ”oysa sanı çok kolay üretilir.” (insanların aziz tapınısını eleştirirken.) Erasmus, Deliliğe övgü, Kabalcı yayınları,nisan 2009, s.159.

Bilimsel devrim, o zamanki insanların düşüncelerinde büyük bir değişikliğe, gelişmeye yol açıyor. Dinsel doktrinlere bağlılık ortadan kalkıyor. Olayların nedenlerini öğrenme isteği ve iradesi ortaya çıkıyor. Çünkü, ortaçağdan gelen yöntemlerle sonuç alınamadığı görülüyor. Newton’un dünyadaki tüm hareketlerle, gökteki hareketlerin hepsini basit bir matematiksel ifade ile anlatabilmesi, insanları son derece etkileyen bir buluş…mistik yaklaşımlar bir tarafa itiliyor. Erdal İnönü, Bilim Devrimi ve Stratejik Anlam, TÜBA, 2005, s.29 Erasmus, Deliliğe Övgü’de bir türlü sonuç alamayan, bu uğurda kendi paralarını olduğu gibi, başkalarınınkini de heba edip, sefalete düşen simyacılardan bahsediyor.

“Olayların nedenlerini arama ve istenilmeyen sonuçlardan kurtulmak için nedenleri değiştirmeye çalışmak” yöntemi” bilimsel devrimin dünyaya gösterdiği bu yöntemi Amerikan Fransız Bağımsızlık savaşlarına da ilham oluyor. Erdal İnönü, Bilim Devrimi ve Stratejik Anlam, TÜBA, 2005, s.31. Bilimsel buluşlar, aydınlanma, sanayi devrimi, Fransız, Amerikan devrimleri bunlar bilinmeli. Yeni bilgi üretirsek gücümüz artar görüşü, kamuoyunda yok, basında, mecliste yok….. Bacon, “İnsan bilgisiyle, insan gücü örtüşür” “bilgi güçtür” der.

1543 Vesalius Anatomi Üzerine Resimli Kitab- Rönesans İnsanın bizzat kendisini merak ettiği bir dönemdir ve tıp çeşitli şekillerde buna yardım eder. gcsehistory.wikispaces.com/Renaissance+medicine sites.google.com/.../topicsofstudyyr10

1543 Vesalius Anatomi Üzerine Resimli Kitab- (16. yy ve 17. yy 1543 Vesalius Anatomi Üzerine Resimli Kitab- (16.yy ve 17.yy. Bilimsel devrim: Gözlem, deney ve matematiksel gösterime dayanan araştırma ve yeni bir bilgi üretme çağı) www.bib.sdu.dk/sund/medicin_tekst.htm

special.lib.gla.ac.uk/anatomy/vesalius.html

Vesalius, De Humani Corporus fabrica (1543) - Vesalius www.jahsonic.com/Anatomy.html

Vesalius's special.lib.gla.ac.uk/anatomy/vesalius.html

special.lib.gla.ac.uk/anatomy/vesalius.html

Copernicus, Polonyalı, Krakow, daha sonra Bologna ve Roma üniversitelerinde uzun süren bir öğrenim döneminden sonra, 1506’da 33 yaşındayken Frauenburg Katedrali rahipliğini üstlenmek üzere ülkesine döndü; 1543’te göksel cisimlerin hareketi üzerine kitap yazdı.İtalyanca yazdı. Nikolaus Kopernikus   (1473-1543)                     The Copernican Universe csep10.phys.utk.edu/.../copernican.html http://www.gelisenbeyin.net/forum/forum_posts.asp?TID=1696

Kepler: 1609 ve 1618 Gezegenlerin hareketini uzay ve zamanda betimleyen matematiksel yasaları bulur Johannes Kepler (1571-1630 www.brackwedergymnasium.de/gymbrack/projekt_d... www.hps.cam.ac.uk/starry/kepler.html http://cnx.org/content/m11962/latest/kepler_spheres.gif

Galileo: 1610 kendi geliştirdiği teleskopla gök cisimlerini izliyor Galileo: 1610 kendi geliştirdiği teleskopla gök cisimlerini izliyor. Gözlemlerini orta ve Batı Avrupa'da tüm ülkelerde duyuruyor. 1632 de Copernic ve Ptolemaios’Un evren sistemlerini karşılaştırıyor Coprnicus’e hak veriyor. 1638’de serbest düşme olayını matematiksel olarak hesaplıyor. Ve Aristo fiziğinin ilkelerinin yanlışlığını hesaplıyor. Eserlerini herkes okuyabilsin diye Latince değil İtalyanca yayınlıyor. Potolemaus ve Aristo’dan kalma yanlışların ortadan kalkmasında büyük rol oynuyor Galileo dindar bir kişi. İki kızı manastırda. Adını koymadan laik bir eğitim anlayışına gelmiş. “İncil bize dinimizi öğretir, ama fizik öğretmez” Fiziği öğrenmek istiyorsanız gözlem yapacaksınız, din kitaplarına bakmayacaksınız..” diyor. “Din kitaplarında ahrette ne olacağını öğrenirsiniz ama dünyada ne olacağını öğrenemezsiniz” diyor. Galileo’nun yaşadığı dönemde Avrupa’da 30 yıl süren din savaşları var. Dinde reform adı altında Protestanlık ortaya çıkmış, Katolikler buna tepki gösteriyorlar. Protestan ve Katolik ülkeler arasında kıyasıya savaş var. Katolik ideolojisi Orta çağdan gelen Plotameuos dünya sistemini benimsemiş, İncil’den dünyanın sabit durduğuna dair bir hüküm çıkarmışlar ve bunu Aristo fiziği ile bağdaştırmışlar. Bu Katolik doktrini. Bunun yanlışlanması bir bakıma Katolikliğin yanlışlanması. Papa karşı tarafın, Protestanlığın tezinin yayılmasına karşı çıkıyor. Galileo’nun davası bir reklam etkisi yapıyor. Kitap o dönemde çok okunanlar arasında. Erdal İnönü, Bilim Devrimi ve Stratejik Anlam, TÜBA, 2005, s.23-24 Fuat sezgin, Arapça yazılmış bilim eserlerinin bibliyografyasını yayımladı. (Frankfurt) İslam bilimcilerin sanılandan daha ileri düzeyde buluş yaptıkları anlaşılıyor. Bu çalışma İslam bilim adamlarının bilimsel devrime yol açan buluşlar yaptıkları ama bilimsel devrimi toplumsal bir atılım olarak gerçekleştiremediklerini gösteriyor(85) Galileonun farkı buluşlarını halka duyurması. Teleskopta gördüklerini halka anlatan kitaplar yayınlıyor. Kitapları anlaşılır bir şekilde halkın anlayabilmesi için Latince değil, İtalyanca yayınlıyor (bizde Arapça?) Orta ve Batı Avrupa’da çok satıyor. Copernucus farklı, onun kendi halinde bilim aşkı var. Sistemini sadece nmatematiksel hesaplamalar için kolaylık olsun diye sunmuştur. Erdal İnönü, Bilim Devrimi ve Stratejik Anlam, TÜBA, 2005, s.80. http://vidasfamosas.com/wp-content/uploads/2009/04/galileo-galilei-2.jpg Galileo Galilei (1564-1642)

Galileo http://www-personal.umich.edu/~jbourj/images/money/galileo12.jpg

Decartes 1637’de “Yöntem Üzerine Nutuk” insanları mantıklı düşünmeye çağırıyor Batı düşüncesini altüst eden bir felsefe sistemi kurdu. Öğrendiğinin, gördüğünün, duyduğunun, inandığının hepsini birden büsbütün silerek, her şeyden kuşkulanmaya başladı. Yalnız tek bir şeyden emindi: düşüncenin varlığı. Buradan hareketle, evrenin açıklamasını yaptı. http://www.creationism.org/books/TaylorInMindsMen/TaylorIMMapReneDecartesM.jpg 31 Mart 1596-11 Şubat 1650 DÜŞÜNÜYORUM ÖYLEYSE VARIM

BACON 1620 İnsanın bilgilenerek güç kazandığını vurgular. Yeni bilgilerin ancak gözlem ve deneyle tümevarım yoluyla çıkarılabileceğini söyler. Roger Bacon'a Arapça eserlere verdiği önemden dolayı Oxford'da «Roger Bacon Müslüman oldu» Diye bağırmışlardı RÖNESANS’TA VETERİNER TEBABETİ Yazar(lar):ERK, Nihal Kaynak:Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi DergisiCilt: 5 Sayı: 1.2  Yayın Tarihi: 1958--  64 22 Ocak1561- 9 Nisan1626 Francis Bacon, Kraliçe 1. Elizabeth'in adalet bakanı Nicholas Bacon'ın oğludur

Newton 1643 –1727 1686 Gelile’nin mekanikte başlattığı atılımı sonlandırır. Newton’un dünyadaki tüm hareketlerle, gökteki hareketlerin hepsini basit bir matematiksel ifade ile anlatabilmesi, insanları son derece etkileyen bir buluş. http://www.center.k12.co.us/hs/vhs/Julio_Paez/newton.jpg Erdal İnönü, Bilim Devrimi ve Stratejik Anlam, TÜBA, 2005, s.29.

17.yüzyılda Avrupa’da Ve Osmanlı Devletinde Anatomi lgaz AKDOĞANa aAnatomi AD, Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, DENİZLİ 17.yüzyıl, Avrupada Rönesans (15-16.yüzyıl) ile başlayan yeni bir bilim felsefesi anlayışının ve etkisinin devam ettiği yüzyıl olmuştur. Disseksiyonun öneminin anlaşılması ve insan vücudunun belli bir organizasyon ile anatomi laboratuarlarında incelenmeye başlaması ile 17.yüzyılda makro (gross) anatomide önemli gelişmeler olmuştur. Bu çalışmada, 17.yüzyılda Avrupada anatomi bilimine yapılan önemli katkılar ve bu dönemde Osmanlıda anatomi bilimi araştırılmıştır. 17.yüzyılda insan vücudundaki bir çok yapı ve sistem hakkında temel bilgilere ulaşılmıştır. Mikroskobun ilk kez dokuların incelenmesinde kullanılması ile mikro anatominin temelleri bu yüzyılda atılmıştır. 17.yüzyılda Avrupa'daki disseksiyon çalışmaları ve anatomi kitaplarından Osmanlı hekimlerinin de haberdar olduğu anlaşılmaktadır. Şemseddin-i İtaki tarafından ilk Türkçe el yazması anatomi kitabı bu yüzyılda (1632) yazılmış ve Emir Çelebi disseksiyon çalışmalarının yapılması gerektiğini vurgulamıştır. 17.yüzyıl, anatomi tarihinde makro (gross) anatominin hızla geliştiği, mikro anatomi çalışmalarının başladığı yüzyıl olarak değerlendirilebilir. Anahtar Kelimeler: 17.Yüzyıl; anatomi; rönesans; diseksiyon Tıp Etiği ve Hukuku Tarihi Yıl: 2008 Cilt: 16 Sayı:3 http://tipetigi.turkiyeklinikleri.com/abstract-tr_52699.html

ŞEMSEDDİN-İ İTAKİ'NİN RESİMLİ ANATOMİ KİTABI 1632 ŞEMSEDDİN-İ İ T A K İ ' N İ N RESİMLİ ANATOMİ K İ T A B I Dr. Esin KAHYAhttp://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/34/968/11920.pdf (İlk Türkçe anotomi kitabı)

ŞEMSEDDİN-İ İTAKİ'NİN RESİMLİ ANATOMİ KİTABI 1632 ŞEMSEDDİN-İ İ T A K İ ' N İ N RESİMLİ ANATOMİ K İ T A B I Dr. Esin KAHYAhttp://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/34/968/11920.pdf Kesim 4 (İstanbul, İstanbul Üniversite Kütüphanesi (müze kısmı), T. 2664. Resim 18).

ŞEMSEDDİN-İ İTAKİ'NİN RESİMLİ ANATOMİ KİTABI 1632 ŞEMSEDDİN-İ İ T A K İ ' N İ N RESİMLİ ANATOMİ K İ T A B I Dr. Esin KAHYAhttp://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/34/968/11920.pdf Resim 3 (İstanbul, İstanbul Üniversite Kütüphanesi (müze kısmı), T. 2664. Kesim 6). Resim 2 (İstanbul, Süleymaniye Kütüphanesi, Hüsrev Paşa, 464, Resim 2).