ENFEKSİYON HASTALIKLARINDA LABORATUVAR TANI Prof. Dr. Neşe Saltoğlu Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD

Enfeksiyon Hastalıklarında Tanı Anamnez Fizik Muayene bulguları Laboratuvar incelemeleri Non-spesifik tetkikler Spesifik inceleme yöntemler Kültür Seroloji Moleküler yöntemler

Mikrobiyoloji dışı incelemeler Tam kan sayımı Nötrofili, toksik granulasyon bakteriyel enfeksiyon bulgusu (İnfektif endokardit, sepsis gibi) Lökopeni (relatif lenfositoz) ör: tifo Lenfositoz Viral enfeksiyonlar Monositoz Tüberküloz Eozinofili Parazitler

Toksik granulasyon

Lenfositozla seyreden enfeksiyonlar İnfeksiyoz mononukleoz, Sitomegalovirus infeksiyonu, Viral hepatitler (A-E), kızamık, su çiçeği, kabakulak, adenovirus infeksiyonları ve diğer virüs infeksiyonları, boğmaca, bruselloz, tüberküloz, sifiliz , toksoplazmoz

Atipik lenfositler-İnfeksiyoz Mononukleoz

Lenfopeni gözlenen enfeksiyonlar Ciddi pnömokok veya Klebsiella pnömonisi gibi ağır seyirli bakteri infeksiyonları; ciddi endotoksemi; miliyer tüberküloz; lenfositik koriomenenjit, Kolarado kene ateşi, deng gibi bazı virus infeksiyonları; histoplazmoz,; kalaazar

Monositoz gözlenen enfeksiyonlar Tüberküloz, diğer granulamatöz infeksiyonlar, sifiliz, subakut bakteriyel endokardit sitomegalovirus varicella zoster virus infeksiyonları

Eozinofili gözlenen enfeksiyonlar toksik şok sendromu(%50), bronkopulmoner aspergilloz Kızılın geç devresi, bazı kronik infeksiyonlarda akut bakteri infeksiyonlarının iyileşme devrinde; Parazitler Trişinoz, kist hidatik, viseral larva migrans, askariyaz, toksokariyaz, strongyloidaz

Anemi gözlenen enfeksiyonlar Kanama veya yıkım sonucu akut anemi : Clostridium perfringens sepsisi, malaria, babesiyoz, bartonelloz, Mycoplasma pneumoniae pnömonisi, infeksiyöz mononukleoz sifiliz eritrosit öncü hücrelerinin tutulması sonucunda anemi Parvovirus B19 infeksiyonu -Trombositoz: görülür.

Kronik infeksiyonlarda kronik hastalık anemisi belirlenir. retiküloendotelyal sistemde demir depoları normal veya artmış, plazma demiri azalmış total demir bağlama kapasitesi azalmış

Trombositopeni beklenen enfeksiyonlar Azalmış yapım/artmış yıkım Sepsis/DİK, sıtma, tifüs, toksik şok sendromu, CMV, HIV, EBV, rubella Hemorajik hummalar (Kırım Kongo hastalığı , İnfeksiyon dışı durumlar Vit B12 veya folat eksikliği, maligniteler İlaçlar:sitotoksikler, östrojen, tiazid diüretikleri -Trombositoz: görülür.

Trombositoz Akut infeksiyonların iyileşme dönemi, tüberküloz, bazı kronik infeksiyonlar, özellikle yavaş iyileşen pnömoniler

Dissemine intravasküler koagülasyon Ciddi infeksiyonların seyrinde özellikle gram negatif bakterilerin etken olduğu sepsisler meningokoksemi, kayalık dağlar lekeli ateşi Asplenik hastalarda DİK daha sık gelişir Trombositopeni, artmış fibrin yıkım ürünleri, azalmış fibrinojen ve azalmış protrombin zamanı saptanır; kanama ve trombozlar gelişebilir

Mikrobiyoloji dışı incelemeler Lökosit varlığı, diğer hücre özelliklerin araştırılması İdrar analizi (Lökosit, eritrosit, bilurubin, ürobilinojen gibi) Gaita incelemesi (Hücre tipi, kan, parazitler) Diğer steril vücut sıvıları (K. iliği materyali, BOS, asit, plevral mayi gibi) Boğaz ve balgam yaymalarında hücre tipleri (PNL, lenfosit) Karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını araştırılması ALT, AST, BUN, Kreatinin, CPK, bilurubin, ALP

Akut faz reaktanları Artış gösterenler Azalanlar ESR, CRP, Fibrinojen, haptoglobulin, C3, serum amyloid A, prokalsitonin Azalanlar Albumin, prealbumin, transferrin

CRP CRP, iltihabi reaksiyonlar sırasında kanda düzeyi artan ve karaciğerde üretilen akut faz reaktanı bir protein 36-50 saatte maksimuma ulaşır, 20-200 ng/ml değerlerine ulaşmaktadır. invazif bakteriyel infeksiyonlarda 15-40 kat artabilmektedir; viral infeksiyonlarda genel olarak 3-5 kat artar, grip, CMV gibi viral infeksiyonlarda da 10 kattan fazla artış olabilmektedir.

Prokalsitonin (PCT), kalsitoninin bir propeptididir. Normal olarak tiroid bezinin C hücrelerinde üretilir ve sağlıklı kişilerde düzeyi çok düşüktür. Özellikle yoğun bakım birimlerinde sepsis tanısında ve prognoz tayininde yardımcı 50 mg/L prokalsitonin olası veya kesin sepsis tanısında %98.5 duyarlılık ve %75 özgüllük

Prokalsitonin CRP den daha çabuk yükselir (3 saat içerisinde) Normal:0.01 ng/ml Viral infeksiyonlarda veya inflamatuar hastalıklarda 0.5-1 ng/ml Sistemik bakteri infeksiyonlarında 20-200 ng/ml ye yükselir

Prokalsitonin CRP den daha pahalı İnfeksiyon dışı durumlarda da artabilir Yanıklar, ciddi travma, büyük cerrahi işlemler, uzamış dolaşım yetmezliği … Ancak Sepsisdeki kadar yüksek değerlere ulaşmaz

Mikrobiyolojik araştırmalar Mikroskopik inceleme Gram boyama Giemsa Karanlık alan EZN , Kinyoun, (Tüberküloz), Modifiye EZN (Nocardia), HE, Trikrom boyama(Amip) Floresan antikor incelemeler Auramin rhodamin DFA, IFAT (Legionella v.b) Elektron mikroskopi (Viruslar ör: Rotavirus)

Mikrobiyolojik araştırmalar: Kan örneği incelemesi Wright-Giemsa Plasmodium türleri Trypanosoma Babesia Borrelia Akridin orange Bartonella Hemotoksilen eosin Mikroflarya EZN ya da AuramineRodamin- M. tuberculosis Karanlık alan Leptospira

Schuffner

Babesia microti Babesia microti infection, Giemsa stained thin smear.  The organisms resemble Plasmodium falciparum; however Babesia parasites present several distinguishing features: they vary more in shape and in size; and they do not produce pigment.  A 67-year-old woman, status post-splenectomy, infection probably acquired in Long island (New York).   A, B: Infection with Babesia.  Giemsa stained thin smears.  Note in A, the tetrad (left side of the image), a dividing form pathognomonic for Babesia.  Note also the variation in size and shape of the ring stage parasites (compare A and B), and the absence of pigment.  A 6-year-old girl, status post splenectomy for hereditary spherocytosis, infection acquired in the U.S.

K. İliği incelemesi M. tuberculosis (ARB ) Brusella Salmonella Leishmania M. tuberculosis M. tuberculosis (ARB )

M. tuberculosis

Leishmania, www.kanbilim.com/images/dhlatlas/Slide14.JPG

BOS incelemesi Kültür ve Gram boyama Tüm bakteriler için Kültür , ARB veya Auramin rhodamin Tüberküloz Çini mürekkebi Kriptokok Giemsa Treponema Toksoplazma gondii

Tüberküloz ARB

Kriptokok çini mürekkebi BOS örneği

Balgam yayması

Dışkının Gram boyaması -C.difficile

Dışkıda parazit yumurtaları Enterobius vermicularis Ascaris lumbricoides Trichuris trichura Amip trofozoit

Diğer steril sıvılar Gram Giemsa ARB Modifiye ARB Nocardia Nocardia Nocardia, www.medscape.com/.../art-ajcp1162.02.fig6

Mikrobiyolojik tetkikler: Kültür Besiyeri Genel besiyerleri (Ör: streptokok) Zenginleştirilmiş, spesifik besiyerleri (Ör: Brusella) Katı-sıvı besiyerleri Aerobik, anaerobik,mikroaerofilik, Ör: pnömokok %5-10 CO2 li ortam

S. pneumoniae

textbookofbacteriology.net Streptococcus textbookofbacteriology.net

Ekim yok P.aeruginosa Shigella S.typhi E.coli P.mirabilis

Morfoloji, biotipleme, serotipleme ,faj tipleme, kromatografi İdentifikasyon Morfoloji, biotipleme, serotipleme ,faj tipleme, kromatografi Duyarlılık araştırılması Disk difüzyon, mikrodilüsyon, MİK: (agar dilüsyon,mikrodilüsyon, E-test) Hücre kültürü Virus, Klamidya, Riketsiya

Enfeksiyon hastalıklarında serolojik testler-antikor aranması Bakteriler Lam ve Tüp agg testi, Brusella türleri (lam agg:Rose Bengal, Tüp aggl: Wright testi), Salmonella: Grubel Widal testi Nötralizasyon Streptococcus pyogenes (ASO, anti-DNAz)

EIA yöntemi Tularemi, Brusella, Helicobacter pylori, Legionella türleri, Bartonelloz, Borrelia burgdorferi, Chlamydia türleri, Mycoplasma pneumoniae,

Paul Bunnel, monospot test IFA (indirekt floresan antikor) Weil Felix testi Riketsiya Paul Bunnel, monospot test İ. mononükleoz IFA (indirekt floresan antikor) Legionella, Riketsiya, Coxiella, Bartonella IHA (İndirekt hemaglütinasyon) Leptospira, Kist hidatik Immunoblot Bordetella

Treponema pallidum için serolojik tanı testleri Nonspesifik testler RPR, VDRL Spesifik testler IFA, FTA-ABS IgM ve IgG Mikrohemaglütinasyon T. pallidum için mikrohemaglütinasyon

Parazitler için serolojik tanı testleri Entomoeba histolyticum EIA, Echinococcus granulosa EIA, Immunoblot T. solium EIA T. gondii EIA, FA

Mantarlar için serolojik tanı testleri İmmundifüzyon Aspergillus, C. albicans, Coccidioides immitis, Histoplasma capsulatum Aglütinasyon Sporothrix schenkii

Antijen aranması BOS ta antijen İdrarda Ag: BOS, serumda Grup A, B streptokok, E. coli, H. influenza İdrarda Ag: Legionella Pnömokok BOS, serumda Kriptokok

ELISA Antijen aranması Antikor aranması HBs Ag HBe Ag Chlamydia Hepatit A IgM, IgG AntiHBcIgM, IgG AntiHBe AntiHDV, Anti-HEV Ant-HIV TORCH Kızamıkçık, Kabakulak, Varisella Leishmania Leptospira Antijen aranması HBs Ag HBe Ag Chlamydia Legionella H. pylori

Fluoresans Mikroskopisi Antijen aramak: P. carinii, Chlamydia, Legionella, Cryptosporidium, RSV, Influenza A/B, PIV, Adenovirus, CMV Antikor aramak: Toxoplasma Rubella Hidatik kist Legionella C.pneumoniae

Floresan mikroskopi

Radyolojik ve Histopatolojik incelemeler Cytomegalovirus(CMV) pnömonisi CMV inklüzyon cismi

Moleküler teknikler Hibridizasyon Polimeraz zincir reaksiyonu(PCR) Ligaz zincir reaksiyonu(LCR) Dallanmış(branched) DNA TAA/TMA Q-replikaz

Moleküler yöntemlerin (PCR, LCR gibi) kullanılabileceği enfeksiyonlar Mycobacterium tuberculosis Chlamydia trachomatis Neisseria gonorrheae Toxoplasma gondii S. pyogenes Bordetella pertussis Borrelia burgdorferi Bartonella türleri Whiple hastalığı (T. Whipphelii) Babesia microti Ehrlichia türleri

Moleküler teknikler Saptama: DNA/RNA Mycobacterium, Borrelia, Rickettsia, ...Tropheryma whippelli, Toxoplasma, P.carinii HAV, HBV, HCV, HEV, HSV, CMV, HHV-6, HIV, HPV, Rotavirus, Caliciviruses, Parvovirus B19, Hantavirus Epidemiyolojik tiplendirme(RFLP, AP-PCR, PFGE, DNA sequencing): salgın analizinde Direnç genlerini araştırmak: MRSA(mecA), Mycobacterium, HIV

Mycobacterium

Mycobacterium

Adenovirus alt grupları