Probleme Dayalı Öğrenme (PDÖ) (Problem-Based Learning) Doç. Dr. Hidayet TOK Eğitim Fakültesi

Sunum Akışı Probleme dayalı öğrenme nedir? Probleme dayalı öğrenmenin karekteristik özellikleri Probleme dayalı öğrenmenin avantajları Probleme dayalı öğrenmenin sınırlıkları ve uygulamadaki zorlukları Problem durumunu belirleme ve senaryo yazma

Problem Nedir? Belirsizlik, şüphe, anlaşılmayan, bilinmeyen, muallak, belirsiz olan, kafa karıştıran, Zorluk ve belirsizlik yaratan bir kişi, nesne veya durum

PROBLEME DAYALI ÖĞRENME NEDİR? Öğrencilerin gerçek dünya problemlerini araştırmak için grup halinde ve işbirliği içerisinde çalışarak öğrenmeyi öğrenmelerini sağlamaya çalışan bir eğitim metodudur.

ilk olarak 1960’lı yıllarda Kanada Ontario‘daki McMaster Üniversitesi, Tıp Fakültesinin Probleme dayalı öğrenmenin eğitimde kullanılmaya başlanmasının nedeni ..

Probleme dayalı öğrenme uygulamasının basamakları Problemle tanışma: Öğretmen, küçük gruplar halindeki öğrencilerine, gerçek hayatla ilişkili ve eksik yapılandırılmış bir problemi senaryolaştırılmış halde verir. II. Öğrenmeyi planlama: Grup halinde görüş alışverişi yapılarak problem hakkında bilinenler sıralanır ve bilinmesi gereken hususlar ―öğrenme konuları‖ adı altında not edilir. III. Bilgi toplama: Bilgi kaynaklarına (kütüphane, internet, kişisel kaynaklar vb.) ulaşılmaya çalışılarak bilgi toplanır. IV. Çözüm: Elde edilen bilgiler paylaşılarak yorumlanır. Probleme yönelik muhtemel çözümler üzerinde grup halinde tartışılır ve en uygun çözüm belirlenir. V. Sunum: Problem durumu için belirlenen çözüm, öneri halinde sınıftaki diğer gruplara özlü bir şekilde sunularak açıklanır. VI. Değerlendirme: Öğrenciler probleme dayalı öğrenme programının unsurlarını ve süreç boyunca gösterdikleri performansları kendi bakış açılarıyla değerlendirirler.

Öğretmenin Rolü 1. Probleme dayalı öğrenmede öğretmen, öğretmen sınıf içinde rehber rolündedir, öğrencilerin öğrenmesinde yardımcı olur. Öğrencilerin düşünmelerini, problem çözmelerini ve çalışmalarını yönlendirir.

2. Gerçek hayattan alınmış ve iyi dizayn edilmiş problemler hazırlar. 3. Öğrencilere, yazılı senaryolar, resimler, bilgisayar animasyonları, video, teyp gibi araçları kullanarak problem durumunu sunar  

3. PDÖ uygulamaları için öğrencilerin yönlendirilebileceği kitap, dergi, web vb. kaynakların ulaşılabilirliğini ve bunların yürütülecek çalışmalar için ne kadar kullanışlı olduğunu kontrol eder. 4. Öğrenmeleri değerlendirebilmek için amaçları, kazanımları, strateji ve teknikleri açık bir şekilde belirler.

5. Öğrencilerin anlamalarını daha üst seviyelere çıkarabilmek ve sunulan problemin derinlemesine analizlerini yapmalarını sağlamak amacıyla sorular yönlendirir. 6.Gruplara, çalışma süreçlerini kontrol etmelerine ve ilerlemelerine yardımcı olmak maksadıyla ulaştıkları pozisyonları özetler. Bu özetlemeyi yaparken mümkün olduğunca tarafsız davranır

Öğrencinin rolü Probleme dayalı öğrenme öğrenci merkezli bir yaklaşımdır. Bu nedenle en önemli görev öğrenciye düşmektedir. Probleme dayalı öğrenmede öğretmen ve öğrenci rolleri değişir. Bu yöntemde öğrencilerin öğrenmedeki sorumlulukları artmaktadır.

1. Problemin yapısını ana hatlarıyla kavrayarak problem durumunu analiz etme. 2. Problem için uygulanabilir çözüm önerileri geliştirme. 3. Grup içi tartışmalarda karar verici rol üstlenme. 4. Öğretmenle ve arkadaşlarıyla işbirliği yapma.

4. Problemin çözümü için araştırılmasına ihtiyaç duyulan öğrenme hedeflerinin belirleme. 5. Öğrenme hedeflerine ulaştırabilecek kaynak ve stratejileri tespit etme. 6. Elde edilen verilerden çıkardığı sonuçları yani öğrenme ürünlerini değerlendirme.

7. Öğrendiklerini diğer grup üyelerine aktararak birbirlerinin öğreticileri olma. 8. Yeni bir probleme ve muhtemel çözümüne odaklanmada cesaretli olma.

Probleme dayalı öğrenme probleminin özellikleri 1. Kaliteli bir problem öğrencinin ilgisini çekebilmeli, tüm öğrencileri harekete geçirmelidir. 2. Problem güvenilir ve problem durum ile gerçek dünya arasında bir ilişki olmalıdır. 3. Problem öğrencinin zihinsel gelişim düzeyine uygun, anlamlı ve öğrenciler arasında etkileşime imkân tanımalıdır.

4. Problem öğrencinin o anki bilgi birikimleri temelinde olmalıdır. 5. Problem eksik yapılandırılmış olmalıdır. Yani çözüme götürecek birden fazla yola sahip olmalıdır.

6. Otantik olmalı. Yani problemler öğrencilerin günlük yaşamları dışında ve aşırı teorik olmamalı, gerçek hayattan seçilmelidir. 7. Problem açık uçlu olmalı tek cevaplı olmamalıdır. 8. Öğrencinin önceki bilgileriyle bağlantılı ve onları destekler nitelikte olmalıdır. Problem farklı bakış açılarını ortaya çıkarmalıdır.

9. Dersin kazanımlarını kapsamalıdır. 10. Öğrencilerin düşünme becerileri, Bloom‘un düşük bilişsel düzeyinden (bilgi ve kavrama) daha yüksek düşünme düzeyine (analiz, sentez ve değerlendirme) yükseltilmelidir.  

Bloom’un Taksonomisi Bilişsel Davranışlar Değerlendirme Sentez Analiz Uygulama Kavrama Bilgi

Probleme dayalı öğrenmede değerlendirme Probleme dayalı öğrenme yaklaşımındaki ölçme-değerlendirme anlayışı geleneksel yaklaşımdan farklıdır. PDÖ‘de değerlendirme metotları süreç merkezli ve ürün merkezli olmak üzere ikiye ayrılır ve bu metotlar şöyle sıralanır

Süreç merkezli 1. Öğrencilerin kendilerini değerlendirmeleri 2. Rahatsız edici olmayan ölçümler (Kütüphane kayıtları, kontrol edilmiş makaleler, öğrenci takip çizelgeleri) 3. Öğrencilerin kendilerini değerlendirmeleri 4. Sözlü sınavlar, mülakatlar 5. Gözlemler 6. Öğrenci raporları 7. Problemlerle yapılan değerlendirmeler 8. Performans değerlendirmeleri Ürün merkezli değerlendirme metotları: 1. Öğrenci raporları 2. Öğrencilerin yürüttüğü değerlendirmeler 3. Çoktan seçmeli sınavlar   4. Kısa cevaplı veya boşluk doldurmalı sınavlar 5. Yazılı sınavlar 6. Portfolyo değerlendirmeleri.

PROBLEME DAYALI ÖĞRENMENİN AVANTAJLARI 1. Ders öğretmen merkezli olmaktan çok öğrenci merkezlidir. 2. Uygulama ve teoriyi birleştirir. 3. Yaşam boyu öğrenmeyi sağlar. Aktif öğrenmeyi sağlar Grupla çalışma becerileri kazandırır. Bilimsel işlem becerileri kazandırır. Akılda kalıcılığı yüksek bilgiler kazandırır. Biliş ötesi beceriler kazandırır. Biliş ötesi (metacognition) beceriler, öğrencilerin kendi düşünmelerinin ve öğrenme süreçlerinin farkına varması anlamına gelir.

Eleştirel düşünme becerileri kazandırır. İşbirliğine dayalı öğrenme becerileri kazandırır. Üst düzey düşünme becerileri kazandırır.

PROBLEME DAYALI ÖĞRENMENİN SINIRLIKLARI 1. Probleme dayalı öğrenmede en önemli sorun problemin oluşturulmasıdır. Bazen konuyu kapsamayabilir, bazen de farklı konuları içine alabilir. 2. Sürekli geleneksel yaklaşımla ders görmüş öğrencilerin probleme dayalı öğrenmeye yönlendirilmesi bazı problemler ortaya çıkarabilir.

Örgün öğretimde böyle bir yaklaşım kullanmak uzun zaman alabilir Örgün öğretimde böyle bir yaklaşım kullanmak uzun zaman alabilir. Zamanın uzun olması öğrencinin sıkılmasına veya motivasyonunun azalmasına neden olabilir. Öğretmenin liderlik becerisi az ise sınıfın yönetiminde yetersiz kalabilir. Bu da problemin çözülmesinden çok daha da karmaşık sorunların meydana gelmesine neden olacaktır.

PROPLEM DURUMUNU BELİRLEME ve SENARYO YAZMA Öğrenciler fen, matematik, sosyal bilimler vb. dersleri ile ilgili bir konuda problem hazırlarken gerçek yaşam problemleri üzerinde dururlar. Geliştirilecek senaryolar da gerçek yaşam örneklerini içermelidir.

Problem örnekleri 1. Tatilinizi deniz kenarında geçiriyorsunuz. Bir sabah dışarı gittiğinizde sahilde bir sürü ölmüş balık gördünüz. Bazı insanlar yemek için onları topluyorlardı. Siz nasıl davranırdınız? Neden?

Son zamanlarda televizyonlarda yayınlanan deterjan reklamlarında limonlu deterjan reklamlarının sıkça yapıldığını görüyorsunuz? Neden sizce deterjan reklamlarında özellikle limon vurgulanıyor?

İletişim araçları, özellikle son zamanlarda kullanımı artan cep telefonları hayatımızı kolaylaştırmaktadır. Teknoloji, iletişimi kolaylaştırırken bizi bazı bilinmeyenlerle de karşı karşıya bırakmaktadır. Cep telefonlarının her yerde çekmesi için baz istasyonlarının yaygınlaştırılması gerekmektedir. Baz istasyonlarının sağlığımız üzerindeki etkileri uzun süre bilinmezler arasında yer almış; ancak artık yavaş yavaş bu etkiler belirlenmeye başlanmıştır. Bu bilgilerin olumlu olmadığı ise artık bilinen bir gerçektir. Örneğin, Japonya’da atom bombası atılmasından 7-10 yıl sonra kanserlerin artmaya başlaması gibi baz istasyonlarının kurulduğu yerlerde yaşayanlarda ve çok fazla cep telefonu kullanıcılarında da sağlık sorunları yıllar sonra birden patlak verecektir. Baz istasyonları, iletişim alanını genişletmek için bina çatılarına kurulan, genellikle beyaz renkli ve kutu şeklinde, 4 metre boyunda, iki çubuk anten ile bir çanak antenden oluşan mikrodalga yayan cihazlardır. Cep telefonları son zamanlarda iletişimi nasıl etkilemiştir? Cep telefonu kullanımındaki artış nasıl değerlendirilebilir? Cep telefonu kullanım yaşı kaça inmiştir? Sizce kaç metrede bir apartmanların çatısında baz istasyonlarına rastlanabilir? Cep telefonlarının kullanımı ve baz istasyonlarının artışı bir sorun oluşturmakta mıdır? Oluşturmakta ise problemi ifade ediniz.

SENARYO Siz Mersin ATAŞ PETROL RAFİNERİSİ güvenlik biriminde çalışan tek bilim adamısınız, Rafinerinin bulunduğu yerleşim merkezi olan KARADUVARda insanlar refinerinin çevreye verdiği tehlike ve insan sağlığını tehlikeye attığı düşüncesindeler, böyle bir durumda ne yapardınız?