Modül 3: Çevresel Hedefler, Tedbirler Programı, Ekonomik Analiz, Muafiyetler Tedbirler Programı (TP) uygulaması: Sulak Alan Restorasyonu Alexei Iarochevitch Afyon, 2015

SÇD uygulamasında sulak alanların rolü (CIS rehber 12) İçerik SÇD uygulamasında sulak alanların rolü (CIS rehber 12) Örnek1: bozulan bataklıkların kunduzların yardımıyla restorasyonu Örnek 2: nehir yatağı restorasyonu Örnek 3: taşkın yatağı çayırlarının restorasyonu

Tedbirler Programlarında Sulak Alanların Rolü Sulak alan/ taşkın yatakları ve su kütleleriyle olan bağlantıları hem sucul ekosistem açısından büyük önem taşır hem de su statüsü üzerinde faydalı bir etkiye sahiptir. Bağlantılı sulak alan/taşkın yatakları, taşkın olayları sırasında su tutma açısından önemli birer rol oynar ve nütrientlerin azaltılmasıyla birlikte habitatların iyileştirilmesi açısından olumlu bir etki yaratır. Bir nehir sistemin ayrılmaz bir parçası olarak biyoçeşitlilik için sıcak noktalar bulunmaktadır. Bunlar, örneğin balık ve su kuşları gibi canlılar için üreme, yuvalama ve beslenme görevleri taşıyan alanlar sağlarlar.

Sulak alanlar nasıl çalışır? Sulak alanların rolü Kirletici ve sedimentler filtre edilir Yayılan nehir enerjisi Kritik bir yaban hayatı habitatı sağlar Daha temiz su akışı Yeraltı suyu akışı Bakteriler kirliliği parçalar Depolanmış suyun yavaş akışı Doygun turba su tutar Sulak alanlar nasıl çalışır?

Sulak alanların iklim değişikliği üzerindeki etkileri С02 emisyonu emme C02 emisyonu yayma Doğal durum Bozulmuş durum У природному стані деградоване

Bir nehir havzasındaki ekosistemler Su kütlesi civarı, kıyısı veya gelgit alanında olmayan ancak, bir yüzey su kütlesine erişen suyun miktar ve kalitesini ciddi biçimde etkileyen ekosistem Bir yüzey su kütlesi olarak belirlenmemiş ancak, yüzey su kütlesinin küçük bir unsuru olup ona bir şekilde bağlı olan su kütlesi Nehir suyu gövdesi Doğrudan yeraltı sularına bağımlı karasal ekosistemler Bir nehir su kütlesinin kıyı bölgesi hidromorfolojik kalite unsurunun bir parçasını oluşturan sulak alan Geçiş su kütlesi Göl su gövdesi Bir göl su kütlesinin kıyı bölgesi hidromorfolojik kalite unsurunun bir parçasını oluşturan sulak alan Bir geçiş su kütlesinin gelgit bölgesi hidromorfolojik kalite unsurunun bir parçasını oluşturan sulak alan Kıyı su kütlesi

SÇD’nin sulak alan bağlantılı düzenlemeleri Su kütlesi olarak belirlenen, “açık” sulak alanlar için geçerli yüzey suları için yükümlülükler, Yüksek ekolojik statüye (YES) sahip yüzey su kütleleri hidromorfolojik durumunu üzerinde oluşacak çok az antropojenik etkiden fazlasına karşı koruma yükümlülüğü. Bir yüzey su kütlesine ait hidromorfolojik kalite unsurları yapıyı ve kıyı, göl kenarı veya gel-git bölgesinin durumlarını ve dolayısıyla bu alanlara dahil olan bütün sulak alanların durumunu kapsar, Su kütlesi olarak belirlenen sulak alanları koruma, geliştirme ve restore etme yükümlülüğü, Tek başlarına su kütlesi olmayan ama bir kıyı bölgesinin parçası olan sulak alanlara karşı yükümlülük, İyi yeraltı suyu statüsü elde etme yükümlülüğü.

Korunan Alanlar ve Su Çerçeve Direktifi SÇD kapsamında “Korunan Alan”lara, insan kullanımı amaçlı su çekimi alanları, rekreasyonel sular, nütrient hassas alanlarla birlikte ekonomik öneme sahip su türlerinin korunmasına yönelik alanlar ve su statüsünün devam ve iyileştirilmesi korunmaları açısından önemli habitat ve türlerin korunması için belirlenen alanlar dahildir (bakınız Ek IV)

Sulak alanlara ilişkin SÇD yükümlülükleri Özellikle Habitat (92/43/EEC) ve Yaban Kuşları (79/409/EEC) Direktifleri uyarınca belirlenen yükümlülükler, Özellikle Su Kuşları Yaşam Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkındaki Sözleşme (Ramsar Sözleşmesi) uyarınca belirlenen yükümlülükler.

Türkiye’nin Ramsar Alanları Toplam – 14 (www.ramsar.org)

Ramsar Alanı tanım örneği

Ukrayna örnekleri

Örnek 1: bozulmuş bataklıkların su seviyesinin yeniden yükseltilmesi Arka plan bilgisi: Bataklık ve sulak çayırlıkların ıslahı döneminde büyük ölçekli alanlar tarım arazilerine dönüştürüldü. Halihazırda, tarım arazileri kullanılmıyor, kurudular ve yangınlara açık hale geldiler. Polissya Doğa Koruma AlanıYangını, 2008

BATAKLIKLAR Hassas ekosistemler: Çözüm: EKOSİSTEMLERDEKİ DEĞİŞİM Bitki örtüsü değişimi: sazlıklı bataklıkların turbalıklara dönüşümü; gerçek çayırlarn kuru çayırlara dönüşümü BİYOÇEŞİTLİLİK ÜZERİNDEKİ ETKİ Yaşam döngüleri bataklıklarla ilişkili olan (üreme, yuvalama) böçek, sürüngen, amfibik, kuş ve memelilerin yok olması İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ETKİSİ Aşırı sıcak dönemlerin uzaması ve yeraltı su seviyelerinin düşmesi Çözüm: Islah kanallarında yapay set oluşturulmasına bağlı su baskınları, su seviyelerinin korunmasında kunduzlardan faydalanılması

Örnek 1: bozulmuş bataklıkların su seviyesinin yeniden yükseltilmesi Çözüm: Yeraltı su seviyesinin artması için ıslah kanallarının doldurulması. Kıvrımlı kanal (menderes) ağı oluşturulması.

Örnek 1: bozulmuş bataklıkların su seviyesinin yeniden yükseltilmesi Çözüm: Sögüt fidanı ekimi – kunduz besini.

Kunduzların yaşam biçimi kalıcı bir su baskınına sebep oldu. Örnek 1: bozulmuş bataklıkların su seviyesinin yeniden yükseltilmesi Çözüm: Kunduzların yaşam biçimi kalıcı bir su baskınına sebep oldu.

Kunduz yuvası

Örnek 2: Nehir yatağı restorasyonu Arka plan bilgisi: Organik madde kirliliği, kaçak barajlar ve özellikle yaz aylarında yapılan sınırsız su çekiminin sebep oldukları: Su bitkileri ve sedimentler aracılığıyla nehir yataklarının aşarı büyümesi, Su durgunlaşması, yaz aylarında anoksite, Taşkın yataklarında 6 ay sürebilen su tutulmaları.

Pripyat nehir yatağında aşarı büyüme

Kaçak baraj (engel)

Pripyat-Stokhid Ulusal Parkı Pripyat ve Stokhid (100 kolu olan bir nehir) nehirlerinin taşkın yataklarında yer alır, Bölgeye iki Ramsar Alanı dahildir (Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkındaki Sözleşme), Mevsimsel göçlerde 150.000’den fazla kuş için dinlenme alanı.

NEHİR YATAKLARI Hassas ekosistemler: Çözüm: EKOSİSTEM DEĞİŞİMLERİ Organik maddelerin nehirlere akması, kuş yuvalarını su basması, uzun süreli su basmasına dayanamayan bitkilerin ölmesi. Nehir yataklarının sazlık ve sucul bitkilerle aşırı büyümesi, suda oksijen eksikliği İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ETKİSİ Taşkın frekans ve sürelerinde artış (2,7 kat daha) BİYOÇEŞİTLİLİK ÜZERİNDEKİ ETKİ Ölen balıklar, kuşlarda azalma, taşkın yataklarında yuvalama ve Orkide türlerinin Kırmızı listesi Çözüm: Sucul bitki örtüsünün çevreye duyarlı kesimi

Amfibik makine Truxor Montajı kolay bir dizi ekipman aracılğıyla Truxor sucul ot ve sazlıkların, kesilme, taranma ve toplanmasını sağlar. Düşük zemin basıncı sayesinde hassas alanlarda çevreye zarar vermeden faaliyet gösterebilir. Normal şartlarda modern makinelerle ulaşılması zor doğal alan, golf sahaları ve diğer hassas alanlarda çalışmak için ideal bir makinedir. Hem kara hem de toprakta faaliyet gösterebilmesi, sulak alan koruma çalışmaları açısından büyük önem taşımaktadır.

Etki: Önce Sonra

Etki:

Örnek 3: Taşkın yatağı çayırlarında restorasyon Sulak çayırlar, büyüme mevsiminin yarısı ya da tümü boyunca toprakları doygun olan sulak alanlardır. Sulak çayırlardaki bitki örtüsü sazlıklar, çimen gibi otsu ve geniş bir diğer bitki türleri yelpazesinden oluşur. Küresel ölçekte tehlike altında olan kuş türlerine ev sahipliği yaparlar – sarı kamışçın gibi. Ulusal parkta yaşayan kuş sayısı 2750 civarındadır. Bu da, bu kuş türünün Ukrayna’daki nüfusunun %56’sını, dünya nüfusunun da %20’sini oluşturmaktadır. Sarı kamışçın

ISLAK ÇAYIRLAR Hassas ekosistemler: Sarı kamışçın yuvalama alanları EKOSİSTEM DEĞİŞİMLERİ Islak çayırlarda aşarı söğüt yetişmesi, düşük verimlilikli ekosisteme dönüşüm BİYOÇEŞİTLİLİK ÜZERİNDEKİ ETKİ Küresel ölçekte tehlike altında olan bir tür olan sarı kamışçın için yuvalama alanı İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ETKİSİ Su taşkınları ve aşırı sıcak karışımı Çözüm: Kış aylarında kesim (buz üzerinde), erişilebilen bütün alanlarda yaz aylarında düzenli kesim

Çözüm: Yılın büyük bir bölümünde sulak çayırlara erişimin zor olacağı dikkate alınarak, kesim kış aylarında buzlu/donmuş toprakta yapıldı.

Etki: Kesimler işe yaradı ve biyoçeşitlilik araştırmaları, pilot bölgede öten erkek sarı kamışçın ve yuva sayılarında artış tepsit etti. Ekosistemin değişmesi için benzer kesimlerin iki yıl devam etmesi gerekmektedir. Sarı kamışçın yuvası

Dinlediğiniz için teşekkür ederim!