Yrd. Doç. Dr. Serkan TERZİ, SMMM I. ULUSLAR ARASI ENTELEKTÜEL SERMAYENİN ÖLÇÜLMESİ VE RAPORLANMASI SEMPOZYUMU Entelektüel Sermayenin Raporlanmasına İlişkin Yöntemler: Karşılaştırmalı Değerlendirme Yrd. Doç. Dr. Serkan TERZİ, SMMM

Entelektüel Sermaye Kavramı İşletmelerin faaliyetlerinin sürdürmeleri için; fiziksel sermaye (stoklar, teçhizat, fabrika v.b) ve finansal sermaye (nakit, yatırımlar, alacaklar, vb.) yanında entelektüel sermayeye de ihtiyaç duyulmaktadır.

Entelektüel Sermaye Kavramı Yapılan tanımların ortak noktasını ise bilgiye dayalı ve birçok maddi olmayan değerler arasındaki etkileşim oluşturmaktadır. Diğer bir ifadeyle entelektüel sermaye, bir işletmenin büyümesine ve işletmenin değerine etkide bulunup işletmelerin finansal tablolarında yer almayan, bu nedenle de yatırımcılar için “görünmez” bir nitelik taşımakta olan kaynaklardan oluşmaktadır.

Entelektüel Sermayenin Unsurları Literatürde entelektüel sermaye kavramındaki farklılık, entelektüel sermayenin sınıflandırması için de geçerlidir. Stewart’ın yaklaşıma göre, entelektüel sermaye insan, yapısal ve müşteri sermayesi olmak üzere üç temel unsurdan oluşurken Leif Edvinson’un benimsediği yaklaşıma göre ise entelektüel sermaye, insan sermayesi ve yapısal sermaye olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Entelektüel Sermayenin Unsurları İnsan Sermayesi Eğitim düzeyi Mesleki yetenek İş ile ilgili bilgi ve tecrübe Mesleki değerlendirmeler İş ile ilgili yetkinlik Girişimcilik ruhu, yenilikçilik, sorumluluk almak Değişime açık olmak Müşteri Sermayesi Markalar Müşteriler Müşteri sadakati Müşteri listeleri Dağıtım kanalları İşletmeler arası işbirliği Lisans anlaşmaları Franchising anlaşmaları Yapısal Sermaye Entelektüel Varlıklar Patentler Telif hakları Ticari sırlar Tasarım hakları Ticari markalar Altyapı Varlıkları Yönetim felsefesi Örgüt kültürü Yönetim süreçleri Bilgi sistemleri Finansal ilişkiler

Entelektüel Sermaye Ölçüm Yöntemleri Piyasa Değeri/Defter Değeri Yöntemi Balanced Scorecard Yöntemi Tobin Q Yöntemi Skandia Yöntemi Entelektüel Sermaye Endeksi Yöntemi

Entelektüel Sermayenin Raporlanması Geleneksel muhasebe sistemi içerisinde entelektüel sermaye unsurlarının ölçülmesi ve finansal tablolarda düzenli olarak raporlanması mevcut uygulamalar açısından mümkün olmamaktadır. Perrin'nin, İngiltere’de 51 işletme üzerinde yaptığı araştırmaya göre bu işletmelerin gelirlerinin % 56’sı entelektüel sermaye tarafından elde edilmektedir. Bu sebepten işletmeler, hangi entelektüel sermaye ile hangi gelirin elde edildiğini bilmeleri gerekir.

Entelektüel Sermayenin Raporlanması Entelektüel sermayenin işletme dışı ilgililere sunulması, 1990’lı yıllarda bazı işletmelerin yıllık raporlarında başlamıştır. Bu işletmelerden bazıları, İsveç sigorta işletmesi olan Skandia, Danimarka işletmesi Rambøll ve Dow Chemical Company’dır.

Entelektüel Sermayenin Raporlanma Yöntemleri Finansal tablo yaklaşımı (bilançoda maddi olmayan varlık olarak raporlanması yaklaşımı-artış yaklaşımı) Ek tablo yaklaşımı (bağımsız raporlama yaklaşımı-devrim yaklaşımı) Karma yaklaşım (melez yaklaşım)

Entelektüel Sermayenin Raporlanması Uluslararası Finansal Raporlama Standartları Açısından Raporlama Amerikan Muhasebe Uygulamaları Açısından Raporlama Avrupa Birliği Muhasebe Uygulamaları Açısından Raporlama Entelektüel Sermaye Raporları

Entelektüel Sermaye Raporları Entelektüel sermaye raporları (tabloları), işletmenin bilgi yönetimini destekler ve yönetim çalışmalarının bir parçasıdır. Ayrıca bu raporlar, işletmeye değer katan değerleri gösteren stratejik bir araçtır. Böylece işletmeye geleceğe dönük bir bilgi sağlar. Entelektüel sermaye raporlarının oluşturulmasında sadece finansal veriler kullanılmaz. Finansal verilerin yanında finansal olmayan kalitatif veriler de hesaplamada dikkate alınmaktadır.

Sonuç ve Öneri Entelektüel sermayenin geleneksel raporlama anlayışında olmaması, işletmelerin gerçeğe uygun değerlerinin gösterilmemesine neden olmaktadır. Mevcut uygulamalar, entelektüel sermaye sonucunda oluşan değeri, ancak işletme alım-satımlarında finansal tablolarda raporlanmasına izin vermektedir. Bu anlayışın temelinde ise, entelektüel sermayenin güvenilir olarak ölçümü ve sunumundaki endişeler yatmaktadır.

Sonuç ve Öneri Bu endişelerin giderilmesi için muhasebe standartlarını düzenleyen kurumların en güvenilir sonuçları veren yöntemleri belirlemeleri ve bununla ilgili rehberlerin yayınlanması gerekmektedir. Seri: VIII, No: 45 “Sermaye Piyasasında Uluslararası Değerleme Standartları Hakkında Tebliğ”

Sonuç ve Öneri Entelektüel sermayenin finansal tablolarda sunumunun yapılabilir olması halinde, entelektüel sermayeden kaynaklanan değerleme farkları gelir tablosu ile ilişkilendirilmeyip, özkaynak grubu içinde izlenmesi finansal tabloların güvenilirliği açısından daha doğru olacaktır.

Sonuç ve Öneri Finansal tablolarda maddi olmayan duran varlıklar ve şerefiye kavramlarını ayrı ayrı sunulması yerine, “entelektüel sermaye varlıkları” başlığıyla tek bir kalemin sunulması ve maddi olmayan varlıklar ile şerefiyenin ve diğer entelektüel sermaye varlıklarının bu kalem altında raporlanması daha doğru olacaktır.

TEŞEKKÜRLER…