GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI ANTALYA İL TİCARET MÜDÜRLÜĞÜ 4077 SAYILI TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN VE BU KANUN KAPSAMINDA TÜKETİCİYE TANINAN HAKLAR OCAK 2013 Sunan: Muzaffer GEZİK Uzman

TÜKETİCİ HAKKI; İNSAN HAKLARININ EN BAŞTA GELENLERİNDENDİR TÜKETİCİ HAKKI; İNSAN HAKLARININ EN BAŞTA GELENLERİNDENDİR. BU HAKKIN TÜM İNSANLARA EŞİT BİR ŞEKİLDE UYGULANMASI BAKANLIĞIMIZIN GENEL İLKELERİNDENDİR. BU ANLAMDA KURUMUMUZUN GÖREVLERİNDEN BİRİ DE TÜKETİCİLERİN ŞİKÂYETLERİNİ DOĞRU VE ADİL BİR ŞEKİLDE KARARA BAĞLAMAK VE ONLARA TÜKETİCİ BİLİNCİNİ VERMEKTİR. BU HASSAS KONUYLA İLGİLİ SORUNLARI ÇÖZMEYE ÇALIŞIRKEN TÜKETİCİNİN TÜRK VATANDAŞI YA DA YABANCI OLMASI ARASINDA DOĞAL OLARAK HERHANGİ BİR FARK GÖZETİLMEMEKTEDİR.

4077 SAYILI TÜKETİCİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN Amaç: Bu Kanunun amacı, kamu yararına uygun olarak; 1-Tüketicinin sağlık ve güvenliğini 2-Ekonomik çıkarlarını koruyucu 3-Eğitici ve aydınlatıcı 4-Zararlarını tazmin edici hususları düzenlemektir. Kapsam: Bu Kanun, amacına uygun olarak mal ve hizmet piyasalarında tüketicinin taraflardan birini oluşturduğu her türlü tüketici işlemini kapsar.

1- AYIPLI MAL a-Ambalajında, b-Etiketinde, c-Tanıtma ve kullanma kılavuzunda, d-Reklam ve ilanlarında, e-Standardında ve teknik düzenlemesinde -Satıcı tarafından bildirilen ancak yerine getirilmediği tespit edilen nitelikleri taşımayan mallar, ayıplı mal olarak kabul edilir. 

Ayıp Çeşitleri:             Açık Ayıp (Maddi Ayıp): Üründe var olan gözle görülebilen, yoklama ile tespit edilen ayıplardır. Örneğin; Buzdolabın kapısı kırık, TV’nin camının çatlak, halının deseninin bozuk olması v.b. Gizli Ayıp: Dış muayene ile tespit edilemeyen ve kullanma ile ortaya çıkan ayıptır. Örneğin; Çamaşır makinesinin yıkama yapmasına rağmen, suyu boşaltmaması veya buzdolabın dipfriz bölümünün gerekli ısıyı sağlamaması gibi Hukuki Ayıp: Tüketicinin satın aldığı ürünün nitelik ve nicelik yönünden eksiksiz olmasına rağmen; tüketici hukuki nedenlerle üründen tamamen veya kısmen yararlanamıyorsa, ürün hukuki ayıplı sayılır. Örneğin; Yurda kaçak olarak sokulan bir cihaz veya otomobil hukuki ayıplıdır. Çünkü Gümrük Kanununa aykırı olarak yurda girmiştir.

Ekonomik Ayıp: Bir ürünün standardında ve kullanma kılavuzunda belirtilen özellikleri taşımaması halinde ekonomik ayıptan söz edilir. Örneğin; Bir elektrikli ev aletinin en az 5 yıl arıza yapmadan çalışacağı belirtilmesine rağmen 3 yıl içerisinde kullanılamaz hale gelmesi durumunda tüketici 2 yıl kullanım kaybına uğramış oluyor. Tüketicinin ayıbın varlığını bilmeden ürünü satın almış olması gerekir. Ayıp kullanım sonucu meydana gelmemelidir. Satıcı sattığı ürünün ayıplı olduğunu bilmese de alıcıya karşı ayıptan dolayı sorumludur.

MALIN AYIPLI ÇIKMASI HALİNDE TÜKETİCİYE 4 SEÇİMLİK HAK TANINMIŞTIR: 1- Bedel iadesini de içeren sözleşmeden dönme 2- Malın ayıpsız misliyle değiştirilmesi 3- Ayıp oranında bedel indirimi 4- Ücretsiz onarım isteme hakkıdır.

AYIPLI HİZMET Ayıplı malla aynıdır. Sadece ayıplı hizmette tüketiciye tanınan seçimlik haklar 3 tanedir.Hizmetin ayıplı bulunması durumunda misliyle değiştirilmesi mümkün olmadığından doğal olarak böyle bir hak bulunmamaktadır. Tüketiciye tanınan bu üç hak; 1- Bedel iadesini de içeren sözleşmeden dönme, 2- Ayıp oranında bedel indirimi, 3- Ücretsiz onarım isteme Şeklindedir.

8-KAPIDAN SATIŞLAR Kapıdan satış; işyeri, fuar, panayır gibi satış mekanları dışında yapılan satımlardır. Tüketici, malın mutat kullanımı sebebiyle meydana gelen değişiklik ve bozulmalarından sorumlu değildir. Bu kapsamdaki satışlarda, tüketici ile satıcı veya sağlayıcı arasında yazılı bir sözleşme yapılması ve akdedilen sözleşmenin bir nüshasının tüketiciye verilmesi zorunludur. Sözleşmede bulunması zorunlu asgari bilgiler: a) Tüketicinin ve satıcı veya sağlayıcının isim, unvan, açık adres, telefon ve varsa diğer erişim bilgileri, b) Sözleşmenin düzenlendiği tarih,

c) Malın veya hizmetin teslim veya ifa tarihi, d) Malın veya hizmetin vergiler dahil Türk Lirası olarak peşin satış fiyatı, e) Sözleşme konusu mal veya hizmetin nitelik ve niceliğine ilişkin açıklayıcı bilgiler, f) Cayma bildiriminin yapılacağı açık adres, g) Cayma hakkını belirten en az on altı punto koyu siyah harflerle yazılan; 'Tüketicinin hiçbir hukuki ve cezai sorumluluk üstlenmeksizin ve hiçbir gerekçe göstermeksizin malı teslim aldığı veya sözleşmenin imzalandığı tarihten itibaren yedi gün içerisinde malı veya hizmeti reddederek sözleşmeden cayma hakkının var olduğunu ve cayma bildiriminin satıcı veya sağlayıcıya ulaşmasından itibaren malı geri almayı taahhüt ederiz.' ibaresi.

Sözleşmede belirlenen şartlar, sonradan hiçbir şekilde ve şartta tüketici aleyhine değiştirilmez. Satıcı veya sağlayıcı, sözleşmeyi tüketicinin imzalamasını ve sözleşme tarihini tüketicinin kendi el yazısı ile yazmasını sağlamak zorundadır. Cayma hakkını belirten ibarenin sözleşmenin birinci sayfasında yer alması zorunludur.

Cayma Hakkının Kullanımı Tüketici; a) Malın teslimi ile sözleşmenin aynı tarihte yapılması durumunda sözleşmenin düzenlendiği tarihten itibaren, b) Malın tüketiciye teslimi sözleşmenin imzalandığı tarihten sonra ise malın teslim tarihinden itibaren, c) Hizmet satımında, sözleşmenin imzalandığı tarihten itibaren, yedi günlük cayma hakkı süresinin sonuna kadar malı veya hizmeti kabul veya hiçbir gerekçe göstermeksizin reddetmekte serbesttir.(iadeli taahhütlü mektubun İade kartının üzerine cayma bildirimi diye not edilmeli)

Satıcı veya sağlayıcı, cayma bildiriminin kendisine ulaştığı tarihten itibaren yirmi gün içinde malı geri almakla yükümlüdür. Sözleşmenin ve malın tüketiciye teslim edildiğini ispat satıcı veya sağlayıcıya aittir. Aksi takdirde tüketici cayma hakkını kullanmak için yedi günlük süre ile bağlı değildir.

12-GARANTİ BELGESİ İmalatçı veya ithalatçılar ithal ettikleri veya ürettikleri sanayi malları için Bakanlıkça onaylı garanti belgesi düzenlemek zorundadır. Mala ilişkin faturanın tarih ve sayısını içeren garanti belgesinin tekemmül ettirilerek tüketiciye verilmesi sorumluluğu satıcı, bayi veya acenteye aittir. Garanti süresi malın teslim tarihinden itibaren başlar ve asgari iki yıldır. Ancak, özelliği nedeniyle bazı malların garanti şartları, Bakanlıkça başka bir ölçü birimi ile belirlenebilir.

Garanti Belgesi Düzenleme Zorunluluğu İmalatçı-üretici veya ithalatçı firmalar, imal veya ithal ettikleri, Bakanlıkça belirlenen listede yer alan mallar için; Bakanlığa başvurarak garanti belgelerini onaylatmak ve tüketicilere verilecek garanti belgesi düzenlemek zorundadırlar. Yönetmelik hükümlerine göre hazırlanacak garanti belgesinin tasdik edilerek tüketiciye verilmesini temin etmekle satıcı, bayii, acente ya da temsilcilikler yükümlü ve sorumludurlar. Servis istasyonlarında yapılan onarım ve parça değişimi işlemleri sonucunda verilen fatura, Yönetmeliğin öngördüğü garanti şartlarını içermesi kaydıyla, garanti belgesi yerine geçer.

Garanti ve Tamir Süresi Garanti süresi; malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren başlar ve en az iki yıl ve/veya başka bir ölçü birimi ile tespit edilen değer kadardır. Garanti süresinin başka bir ölçü birimi ile belirlenmiş olması halinde, malın üzerinde bu ölçü biriminin tespitine yönelik bir düzeneğin bulunması veya yapısının bu değerin tespitine uygun olması gerekir. Aksi halde garanti süresinin 2 yıl olduğu kabul edilir. Malın arızalanması durumunda, tamirde geçen süre garanti süresine eklenir. Malın tamir süresi en fazla 20 iş günüdür. (Otomobil gibi büyük ürünlerde tamir süresi 30 iş günüdür) Bu süre mala ilişkin arızanın servis istasyonuna, servis istasyonunun olmaması durumunda, malın satıcısı, bayii, acentesi, temsilciliği, ithalatçısı veya imalatçısı - üreticisinden birine bildirim tarihinden itibaren başlar. Malın arızasının 10 iş günü içerisinde giderilememesi halinde, imalatçı-üretici veya ithalatçı; malın tamiri tamamlanıncaya kadar, benzer özelliklere sahip başka bir malı tüketicinin kullanımına tahsis etmek zorundadır.

g) Azami tamir süresi, h) Malın bütün parçaları dahil olmak üzere tamamının en az iki yıl ve/veya Bakanlıkça belirlenen ölçü birimi ile tespit edilen değere göre garanti kapsamında olduğu, ı) Malın ücretsiz tamir, değiştirme, bedel iadesi ve bedel indirimi yükümlülüklerine ilişkin bu Yönetmelikte düzenlenen şartlar, i) Kullanım hataları, j) Tüketici lehine tanınabilecek haklarla ilgili diğer hususlar, k) Bakanlık izin tarihi ve sayısı.

Ücretsiz Tamir Yükümlülüğü Satıcı, malın; garanti süresi içinde, gerek malzeme ve işçilik, gerekse montaj hatalarından dolayı arızalanması halinde işçilik masrafı, değiştirilen parça bedeli ya da başka herhangi bir ad altında hiçbir ücret talep etmeksizin tamirini yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Arızalarda kullanım hatasının bulunup bulunmadığı servis istasyonları, servis istasyonunun mevcut olmaması halinde sırasıyla; bu malın satıcısı, bayii, acentesi, temsilciliği, ithalatçısı veya imalatçı-üreticisinden birisi tarafından düzenlenen raporla belirlenir. Tüketiciler, belirtilen rapora ilişkin olarak bilirkişi tarafından tespit yapılması talebiyle ilgili tüketici sorunları hakem heyetine başvurabilir.

Tüketicinin onarım hakkını kullanmasına rağmen malın; a) Tüketiciye teslim edildiği tarihten itibaren, belirlenen garanti süresi içinde kalmak kaydıyla, - bir yıl içerisinde dörtten fazla arızalanması - belirlenen garanti süresi içerisinde farklı arızaların toplamının altından fazla olması unsurlarının yanı sıra arızaların yararlanmamayı sürekli kılması, b) Tamiri için gereken azami sürenin aşılması, c) Firmanın servis istasyonunun, servis istasyonunun mevcut olmaması halinde sırasıyla satıcısı, bayii, acentesi, temsilciliği, ithalatçısı veya imalatçı-Üreticisin den birisinin düzenleyeceği raporla arızanın tamirinin mümkün bulunmadığının belirlenmesi durumlarında, tüketici malın ücretsiz değiştirilmesini, bedel iadesi veya ayıp oranında bedel indirimi talep edebilir.

Tüketici, raporun belirtilen süre içerisinde düzenlenmemesi veya raporu kabul etmemesi hallerinde, ilgili tüketici sorunları hakem heyetine başvurarak mevcut durumun tespit edilmesini isteyebilir. Satıcı, tüketicinin yukarıda belirtilen taleplerini reddedemez. Tüketicinin talebinin yerine getirilmemesi durumunda satıcı,bayi, acente, imalatçı-üretici ve ithalatçı müteselsilen sorumludur.

Değiştirilen Ürünün Garanti Süresi Garanti uygulaması sırasında değiştirilen malın garanti süresi, satın alınan malın kalan garanti süresi ile sınırlıdır. Kullanım Hatası Tüketicinin malı kullanma kılavuzunda yer alan hususlara aykırı kullanmasından kaynaklanan arızalarda garanti hükümleri uygulanmaz.

3-SÖZLEŞMEDEKİ HAKSIZ ŞARTLAR Satıcı veya sağlayıcının tüketiciyle müzakere etmeden, tek taraflı olarak sözleşmeye koyduğu, tarafların sözleşmeden doğan hak ve yükümlülük lerinde iyi niyet kuralına aykırı düşecek biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme koşulları haksız şarttır. Taraflardan birini tüketicinin oluşturduğu her türlü sözleşmede yer alan haksız şartlar tüketici için bağlayıcı değildir.

Haksız Şart Eğer bir sözleşme şartı önceden hazırlanmışsa ve özellikle standart sözleşmede yer alması nedeniyle tüketici içeriğine etki edememişse, o sözleşme şartının tüketiciyle müzakere edilmediği kabul edilir. Sözleşmenin bütün olarak değerlendirilmesinden, standart sözleşme olduğu sonucuna varılırsa, bu sözleşmedeki bir şartın belirli unsurlarının veya münferit bir hükmünün müzakere edilmiş olması, sözleşmenin kalan kısmına bu maddenin uygulanmasını engellemez. Bir satıcı, sağlayıcı veya kredi veren, bir standart şartın münferiden tartışıldığını ileri sürüyorsa, bunu ispat yükü ona aittir.

HAK ARAMA YOLLARI Bakanlığımız, il ve ilçe merkezlerinde Tüketici Kanunun uygulanmasından doğan uyuşmazlıklara çözüm bulmak amacıyla en az bir Tüketici Sorunları Hakem Heyeti oluşturmakla görevlidir. İlimiz gibi Büyükşehir statüsünde bulunan illerde ise; merkez ilçelerin yanında bir adet İl Tüketici Sorunları Hakem Heyeti Başkanlığı mevcuttur. İlçe Tüketici Sorunları Hakem Heyetlerinin 2013 yılında üst limiti 1,191,52 TL’na kadar olan uyuşmazlıklarda verdikleri kararların bağlayıcı, 1.191.52 TL ile 3.110,58 TL arasında değeri olan uyuşmazlıklarda aldıkları kararın ise delil niteliğinde olduğu bilinmektedir. 3.110,58 TL.nin üzerindeki uyuşmazlıklara İl Tüketici Sorunları Hakem Heyeti bakmaktadır. Bu hakem heyetinin verdiği kararlar bağlayıcı değildir.

Bugünkü rakamlarla 1.191.52 TL.’nin üzerindeki uyuşmazlıklarda bağlayıcı karar alınabilmesi için Tüketici Mahkemelerine başvurulması gerekmektedir Hakem heyetlerinin üye sayısı beştir. İlçelerde, başkanlığını Kaymakam yada onun görevlendireceği bir memur yürütür. Bunun yanında Baro, Belediye, Tüketici Dernekleri ile Esnaf yada Taciri temsilen bir üye bulunur. Genelde insan haklarının, konumuz üzerinde de tüketici haklarının daha üst seviyede olacağı günlerin temennilerimle…….

Dinlediğiniz için teşekkür eder derslerinizde başarılar dileriz Antalya Valiliği İl Ticaret Müdürlüğü