PARANAZAL SİNÜS ANATOMİSİ Dr. Bahtiyar Hamit

EMBRİYOLOJİ Etmoid ve diğer paranazal sinüsler kartilajinöz nazal kapsülden orijin alır. Lateral nazal duvardaki morfolojik değişiklikler prenatal 38-40. günlerde başlar. 56. gün 60. gün

EMBRİYOLOJİ Prenatal 63-70. günler arasında, lateral nazal duvarda 5-6 çıkıntı belirir. (etmoturbinal) 7.ay – term > 3-5 Doğumdan sonra > 2-3 63. gün

EMBRİYOLOJİ 1. etmoturbinal asendan parça > agger nasi 1. etmoturbinal desendan parça > uncinate proc. 2. etmoturbinal > orta konka 3. etmoturbinal > superior konka 4- 5. etmoturbinal > supreme konka Maksilloturbinal > alt konka 1st etmoturbinal regrese olur ve asla kalıcı bir turbinata dönüşmez. 63. gün

EMBRİYOLOJİ 1.primer oluk asendan p. > frontal recess desendan p. > et. infundibulum hiatus semilunaris orta meatus 2.primer oluk > superior mea 3.primer oluk > supreme mea 63. gün

Etmoid Sinüs Gelişim 3. fetal ayda başlar Doğumda bulunur. 1-4. yaş ve 4-8. yaş arasında büyüme gösterir

2.lamella > bulla lamella Etmoidal labirent lateralde, embriyolojik orijine göre ‘lamella’ lar olarak incelenmektedir. 1.lamella > uncinate 2.lamella > bulla lamella 3.lamella > orta konkanın ground lamellası 4. lamella > üst konkanın lamellası The lamellae are relatively constant features between human subjects, making intraoperative recognition important. They can help the surgeon maintain anatomic orientation when operating within the labyrinth of the ethmoid sinus.

Agger nasi Anterior rinoskopide, orta konkanın lateral nazal duvara bağlanma yerinin hemen anteriorunda görülen kabarıklık.

Agger nasi Anterior – maksillar kemiğin frontal prossesi Superior – frontal resses/sinüs Anterolateral – nazal kemik İnferomedial – lakrimal kemik

Agger nasi

Processus uncinatus Bu etmoid orijinli yapı, sagital planda bulla ethmoidalise paralel yerleşmiştir. Arka kenarı serbesttir. Unsinatın alt konkaya bağlandığı bölgenin ant. ve post. da lateral nazal duvar kemik segment içermez. = ant ve post fontanel Post fontanel’ de normal populasyonunun %20-25’inde * aksesuar maksiller sinüs ostiumu bulunur.

Processus uncinatus

Processus uncinatus (UP)

Processus uncinatus (UP) mm Unsinat process en sık nazal kavite içinde sonlanır. Bunun dışında lamina papyracea, kafa tabanı veya lamina cribrosa’ ya da bağlanabilir. Unsinat 3 tabakalı bir yapıdır.

Etmoid Bulla (EB) EB en sabit ve en büyük anterior etmoid hücrelerden biridir. Uncinat Process’in arkasında, 3. lamellanın önünde bulunmaktadır. EB, üstte kafa tabanına kadar, arkada 3.lamellaya kadar uzanabilir. Aşırı havalanmış veya normale göre daha inferiora yerleşmiş EB, infundibulumda obstrüksiyon oluşturabilir.

Etmoid infundibulum (EI) Birçok anterior etmoid hücrenin, maksiller sinüsün, ve frontal sinüsün sekresyonunu orta meatusa ileten huni şeklindeki pasajdır. Maksiler sinüs ostiumu Ethmoid Infundibulumun alt sınırını oluşturur.

Etmoid infundibulum (EI) EI’un üst kısmı frontal recess ile ilişkilidir. Bu ilişki büyük ölçüde UP in bağlanması ile ilgilidir. UP eğer lamina papyracea’ya bağlanırsa ve dolayısıyla EI’un üst sınırını oluşturursa ortaya çıkan boşluk recessus terminalis adını alır. Bu durumda frontal sinüs orta mea’ya doğrudan drene olur. Maksiller sinüsün ostiumu EI’un posteroinferior 1/3’ünde bulunur.

Hiatus semilunaris Uncinat Processin serbest arka kenarı ile Ethmoid Bullanın ön duvarı arasında bulunan yarımay şeklindeki 2 boyutlu yarıktır.

Sinüs Lateralis EB nın arkasında ve üstünde yeralan boşluktur. (Suprabullar ve retrobullar recess) Hiatus semilunaris (HS) superior aracılığı ile orta meatusa açılmaktadır.

Sinüs Lateralis

Ostiomeatal Ünite -Unsinat process -Etmoid İnfundibulum -Anterior etmoid hücreler -Maksiller ve frontal sinüs ostiumları Fonksiyonel bir birim*

Etmoid Sinüs 3. Lamella 1-Ant. ve post. etmoid hücreleri birbirinden ayırır. 2-Enfeksiyonun yayılımı için bariyer 3-Anterior etmoidektomide posterior landmark

Etmoid Sinüs 3. Lamella Ön 1/3 > lateralde Agger nasi bölgesi Orta 1/3 > superomedial ilerleme ve lamina cribrosa laterali Arka 1/3 > kafa tabanı boyunca ilerleyip lamina papyracea/maksillar sinüs medial duvarı Bu 3 farklı planda bağlanma orta konkanın yapısal desteğini sağlar.

Etmoid Çatı ‘Fovea / foveola etmoidales’ Etmoid kemiğin çatısını frontal kemik oluşturur. Frontal kemiğin ‘foveola’ sı etmoid kemiğin benzer hücrelerinin üzerini kaplamaktadır. When few calls occupy the etmoid, the cells are large; however when there are 12-16 cells massed together, each cell struggles for space, resulting in the highly variable and irregularly formed ethmoid cells.

Fovea

Etmoid arterleri: Hem İCA hem ECA gelir Anterior etmoid arter poster,ior etmoid arter Sfenopalatin arter Suptaorbital arterin frontal dalı İnnervasyonu: n. Trigeminusun ophtalmik dalı ile olur Venleri: nazal kavite venlerine drene olur

Frontal Sinüs Gelişim 4. fetal ayda başlar. Gelişimi en geç başlayan sinüstür. Orijini frontal recess tir. 7-12. yaşlar arasında tespit edilir. Erişkin boyutuna 20. yaş civarında ulaşır.

Frontal Sinüs Frontal recess Frontal recess anterior etmoid sinüsün anterosuperiorunda kalmakta ve frontal sinüs ile bağlantı sağlamaktadır. Sınırları lamina papyracea, orta konka, agger nasi ve etmoid bulla dır.Frontal recess üstteki frontal sinüs ostiumuna yaklaştıkça daralmaktadır. ( kum saati ) Bazal lamella AN

Frontal recess lamina papyracea orta konka agger nasi etmoid bulla Frontal recess üstteki frontal sinüs ostiumuna yaklaştıkça daralmaktadır. ( kum saati )

Frontal Sinüs Eğer AN hücresi aşırı havalanırsa frontal recess daralabilir ve frontal sinüzite yatkınlık ortaya çıkabilir. Ayrıca aşırı havalanmış AN hücresi cerrahi sırasında frontal sinüs/recess ile karışabilir. AN hücresinin rezidüel arka duvarınde nedbe dokusu oluşarak frontal sinüs ostiumu seviyesinde darlık ortaya çıkabilir.

Areti: supraorbital arter Venöz drenaj: Burun venleri Supraorbital ven ile superior orbital vene olur. Sinirleri: ophtalmik sinirin supraorbital dalından gelir.

Maksiller Sinüs Gelişim fetal hayatın 65. gününde, infundibulumdan gelişmeye başlar. Doğumda sıvı ile dolu olarak bulunur. 12. yaşında nasal taban hizasına iner 18 yaşında normal boyuta ulaşıp nasal taban hizasının altına iner

Maksiller Sinüs Sınırları orbital taban sert damak, alveolus zigomatik process infratemporal fossa, pterigopalatin fossa arasındaki ince kemik

Arterleri: Anterior superior alveolar arter Posterior superior alveolar arter İnfraorbital arter Venleri: nazal kavite venlerine drene olur Sinirleri: İnfraorbital sinir Superior alveolar sinir

MAKSİLLER OSTİUM Doğal ostium EB ön alt yüzü ile AK üst kenarının oluşturduğu açı içinde aranmalıdır

FONTANELLER- AKSESUAR OSTİUM

Haller Hücresi Maksiller sinüs bölgesindeki en sık anatomik varyasyon infraorbital etmoid hücreler (Haller) dir. Bu hücre, orbita tabanı – maksiller sinüs tavanı arasında, EB altında, unsinatın lateralinde bulunmaktadır. %88 > anterior etmoid %12 > posterior etmoid orijinli

Posterior Etmoid Sinüs Önde orta konkanın bazal lamellası Arkada sfenoid sinüsün ön duvarı Lateralde lamina papyracea Medialde superior konka Üstte etmoid kemiğin çatısı Kafa tabanı ve optik sinire yakınlığı nedeniyle posterior etmoidlerin özel bir cerrahi önemi vardır.

Sfenoid Sinüs Gelişim 3. fetal ayda başlar 3-4. yaşlarda tespit edilir 7. yılda sinüs arkaya, sella turcica ya doğru büyüme gösterir

Arter : Sfenopalatin arter Venleri: Nazal kavite venlerine olur

Sfenoid Sinüs Sfenoid sinüs lateralinde karotis, optik sinir, kavernoz sinüs, ve 3.- 4.- 5. ve 6. kranial sinirler bulunmaktadır. Sağ ve sol sfenoid sinüsler birbirinden intersinüs septum ile ayrılmıştır.

SFENOİD SİNÜS

Sfenoid sinüs fazla havalanırsa optik sinir ve karotis, sinüs içine doğru uzanabilir. Optik sinir üzerinde %6 karotid arter üzerinde %22 oranında defekt bulunabilir

Teşekkürler…

KAYNAKLAR Kennedy D.W. , Bolger W. E. , Zinreich S.J. ; Diseases of the Sinuses Diagnosis and Management Simmen D., Jones N. Manual of Endoskopik Sinus Surgery