DTÖ ve AB’deki Gelişmeler Işığında 21. YÜZYILDA TÜRKİYE TARIMI Erol H. Çakmak ve A. Halis Akder ODTÜ, İktisat Bölümü

30 Kasım 2005EİB-İzmir 2/42 AMAÇ  Belirleyici Unsurlar  Özet – Dünya, AB ve Türkiye  GELİŞMELER  Türkiye  DTÖ Görüşmeleri  AB  TÜRKİYE’NİN SEÇENEKLERİ

30 Kasım 2005EİB-İzmir 3/42 İLİŞKİLER

30 Kasım 2005EİB-İzmir 4/42 TAKVİM...

30 Kasım 2005EİB-İzmir 5/42 DİKKAT!  Dünya ticaretinde liberalleşme tartışmaları sadece tarımla sınırlı değil  Tarım ve tarım-dışı mal ve hizmetlerde denge kurulmaya çalışılıyor  Ekonominin geneli kötü durumda ise başarılı tarımdan söz edilemez.  Tarım ve tarım politikalarında algılamalar değişiyor

30 Kasım 2005EİB-İzmir 6/42 DÜNYADA KORUMALAR DAHA DA DÜŞECEK  TÜRKİYE’DE DE  DTÖ müzakereleri korumalara odaklanmış durumda  AB’yle tarımda tercihli ticaretin genişlemesi, GB ya da üyelik sonucunda korumalar karşılıklı olarak azalacak...  Yeterince tartışılmıyor  Türkiye’nin 2005 yılında taahhüt ettiği ve uyguladığı tarife resmi oldukça özgün

30 Kasım 2005EİB-İzmir 7/42 AB Ne Yapmak İstiyor?  Koruyacaklarını belirliyor, indirimi kabullendi  Rekabet gücünü korumak ve zamanla geliştirmek istiyor  Desteklerini bu amaçla değiştiriyor  Fiyatların piyasa duyarlılığını artırıyor (fiyatları düşürüyorlar)  Maliyetleri düşürmek ana amaç haline geliyor.  Yaratılmaya çalışılan ortam: Çiftlik düzeyinde, etkin üretim tekniği kullanımı, optimal girdi kombinasyonu ve üretim.

30 Kasım 2005EİB-İzmir 8/42 YAPISAL DÖNÜŞÜM...  Dünyadaki ve AB’deki değişime uyum gösterebilmek için yapısal dönüşümün önü açılmalı.  Yapıdan kasıt bir tarım işletmesinin üretim faktörlerinin kullanım şeklidir.  Yapısal sorunların kaynağı üretim faktörü piyasalarının aksaması ya da olmamasıdır.  Sektör yerine hanehalkı odaklı yaklaşıma ağırlık vermek daha etkili olacaktır.

30 Kasım 2005EİB-İzmir 9/42 TOPRAK - 1

30 Kasım 2005EİB-İzmir 10/42 TOPRAK - 2

30 Kasım 2005EİB-İzmir 11/42 Tarımda İstihdam İşgücüne Katılma Oranları, 2004 (yüzde) ErkekKadın Kır Kent 71 18

30 Kasım 2005EİB-İzmir 12/42 İşteki Durum

30 Kasım 2005EİB-İzmir 13/42 Eğitim, Sosyal Güvenlik...

30 Kasım 2005EİB-İzmir 14/42 İşgücü - Son Toplam İstihdam (2004) 22 milyon Kırsal10 milyon Tarımsal 7,4 milyon Ücretsiz aile işçisi 3,7 milyon Kadın 2,7 milyon  İşgücünün tarımda istihdamı veya meşgul edilmesi veya emilmesi  İşgücünün arz-talep uyumsuzluğu tarım için daha yaygın

30 Kasım 2005EİB-İzmir 15/42 Tarımsal Üretim, (87 fiyatlarıyla) % 1.1 % 0.5 % 1.5 % 1.7 % 0.5 Yıllık ortalama büyüme

30 Kasım 2005EİB-İzmir 16/42 Yıllık Büyüme (reel, )

30 Kasım 2005EİB-İzmir 17/42 Verimlilik,

30 Kasım 2005EİB-İzmir 18/42 Bölgesel İstihdam ve Üretim, 2003

30 Kasım 2005EİB-İzmir 19/42 POLİTİKA DEĞİŞİYOR MU? (Yüzde ÜDT)

30 Kasım 2005EİB-İzmir 20/42 Piyasa Fiyat Desteğinin ÜDT’de Payı (%)

30 Kasım 2005EİB-İzmir 21/42 Transferler

30 Kasım 2005EİB-İzmir 22/42 Parlak ve Parlayabilecek Tarafları... Dünya İlk-10’unda Türkiye!

30 Kasım 2005EİB-İzmir 23/42 Dış Ticaret – Hala İhracatçı

30 Kasım 2005EİB-İzmir 24/42 Net İhracat - Kimden, Ne?

30 Kasım 2005EİB-İzmir 25/42 Dış Ticaretin Bileşimi

30 Kasım 2005EİB-İzmir 26/42 AB ile İhracat ve İthalat-Üçüncü ülkelere dikkat

30 Kasım 2005EİB-İzmir 27/42 DTÖ-TA Yeni Anlaşma Dönemi  Ana hatlar aynı, yaklaşım daha ciddi  İÇ DESTEKLER  İHRACAT SÜBVANSİYONLARI  GÜMRÜK VERGİSİ İNDİRİMLERİ

30 Kasım 2005EİB-İzmir 28/42 Tarifeler: Taahhüt ve Uygulananlar

30 Kasım 2005EİB-İzmir 29/42 Türkiye’nin Taahhüt ve Uygulananları – 1/2

30 Kasım 2005EİB-İzmir 30/42 Türkiye’nin Taahhüt ve Uygulananları – 2/2

30 Kasım 2005EİB-İzmir 31/42 Olası İndirimler ve Türkiye – 1/2

30 Kasım 2005EİB-İzmir 32/42 Olası İndirimler ve Türkiye – 2/2

30 Kasım 2005EİB-İzmir 33/42 AB-OTP REFORMLARI  Reformlar OTP’nin içini boşaltıyor. Ortak çerçeve belirleyici hale geliyor.  Tek ödeme + kırsal gelişme  Üye ülkelerin belirlenen kısıtlar altında farklı politika uygulama esneklikleri artıyor.

30 Kasım 2005EİB-İzmir 34/ ’ten 2013’e  Tek Ödeme (Single Payment)  Bütçe Disiplini  Üretimden Bağımsız Destek  Desteğin Karşılığı  Desteğin Azaltılması ve Başka Tür Desteğe Geçiş (modulation)  Danışma Sistemi (Farm Advisory System)  AB-15, 25, 27 ve 2007’den sonra üyelik adayları

30 Kasım 2005EİB-İzmir 35/42 Ortak Kırsal Gelişme Politikası-EKSENLER  1. Eksen: REKABET GÜCÜ  İnsan kaynakları  Fiziki sermaye  Ürün kalitesi  2. Eksen: ÇEVRE VE TOPRAK YÖNETİMİ  Tarımsal toprağın sürdürülebilir kullanımı  Ormaların sürdürülebilir kullanımı  3. Eksen: KAPSAMLI KIRSAL GELİŞME  Yaşam kalitesi  Ekonomik çeşitlilik  Lider ekseni

30 Kasım 2005EİB-İzmir 36/42 Türkiye ve AB’de Üretici Fiyatları (€/ton)

30 Kasım 2005EİB-İzmir 37/42 Türkiye-AB Etkileşimi ve AB’ye Maliyeti  Tam üyeliğin etkilerini kestirmek güç  Tarım Mallarında Gümrük Birliği  Üyeliğin AB’ye tarımsal destek maliyeti  AB adaylar için geçiş sürecini nasıl planlıyor?  Türkiye’nin geçiş sürecindeki performansı belirleyici olacak

30 Kasım 2005EİB-İzmir 38/42 SONA DOĞRU  Yapısal Dönüşüm konusunda görüş birliği  Olmasa da zorunlu  Seçenekler: Yumuşak geçiş veya şok  Yumuşak geçişte zora düşecekleri yakalamak mümkün

30 Kasım 2005EİB-İzmir 39/42 AB ve Eksenler  Müzakere sürecinde ilke “Pişman olmama” (no regret)  Birinci Öncelik: Etkili Kırsal Politika  Sorunlar ve eksenlerin çözmeye çalıştıkları uyumlu, ilkeyle uyum tam  Geniş perspektifli siyasi irade ve kamu-özel kapasite olmazsa olmaz.

30 Kasım 2005EİB-İzmir 40/42 Rekabet Gücünü Artırmak için Ulusal Politikalar  Maliyetleri düşürmek için verimliliği artır  Daha yüksek fiyat için kalite ve güvenlik hizmetini artır  Girdilerde fiyat oluşum koşullarını düzelt  Altyapı yatırımlarıyla maliyeti düşür  Alış-veriş maliyetlerini düşür  Risk yönetimi (vadeli işlem, ürün sigortası) koşullarını oluştur.

30 Kasım 2005EİB-İzmir 41/42 Kalıcı Etki Sağlamak için...  Kurumsal altyapı:  Mülkiyet Hakkı  Kırsal finans – krediye ulaşım  Her türlü Ar-Ge ve yayım zinciri  Fiziksel altyapı  Yasa, yönetmelik vs. gerekli olabilir, ancak yeterli değil

30 Kasım 2005EİB-İzmir 42/42 SON SÖZLER  AB-OTP’ye bugünden uyum göstermeye gerek yok.  Ulusal politika uygulamaları amaca ulaşmada kalıcı iz bırakmalı  Kendi aramızda müzakere  Ulusal politika AB’ye üye olunca da önemini koruyacak