MADDENİN TANECİKLİ YAPISI

MADDE TANIMI Kütlesi, hacmi ve eylemsizliği olan bütün varlıklar maddedir. Çevremizde gördüğümüz hava, su, toprak, masa her şey maddedir. MADDENİN SINIFLANDIRILMASI a) Element b) Bileşik c) Karışım ELEMENTLER Aynı cins atomlardan meydana gelen basit maddelere element denir. 

Elementlerin özellikleri **Elementler fiziksel ve kimyasal yollarla kendisinden daha basit maddelere ayrıştırılmazlar. **Elementlerin en küçük yapı taşları atomdur. **Elementler sembollerle gösterilir. **Elementler saf maddelerdir. **Elementleri öz kütleleri ve erime, kaynama noktaları sabittir. **Elementler tabiatta hem katı, hem sıvı hem de gaz halinde bulunurlar.

Elementlerin sınıflandırılması Elementler kimyasal özellikleri bakımından üçe ayrılır. 1.Metaller 2.Ametaller 3.Soy gazlar BİLEŞİKLER Birden fazla elementin belirli oranlarda kimyasal reaksiyon sonucu bir araya gelmesiyle oluşan yeni maddeye bileşik denir.

Bileşiklerin özellikleri *Bileşiğin en küçük parçasına molekül denir. *Bileşikler formüllerle gösterilir. *Bileşiklerin erime noktası, kaynama noktası ve yoğunlukları sabittir. *Bileşikler kimyasal yollarla ayrıştırılırlar. *Bileşikler saf maddelerdir. *Bileşikler sabit kütle oranlarında birleşirler.

KARIŞIMLAR Karışım, birden fazla maddenin yalnız fiziksel özellikleri değişecek şekilde bir araya getirilmesiyle oluşturulan madde topluluğudur. Karışımın Özellikleri *Karışımı oluşturan maddelerin özelliklerini taşırlar. *Saf değildirler. *Fiziksel yollarla ayrıştırılırlar. *Erime ve kaynama noktaları sabit değildir. *Sabit bir yoğunlukları yoktur.İstenilen oranda karışımlar hazırlanabilir.

Karışımların sınıflandırılması Heterojen Karışım Homojen karışım Bileşik ve karışım arasındaki farklar *Bileşikler aynı cins molekülden karışımlar ise farklı cins atom veya moleküllerden meydana gelir. *Bileşikler kimyasal yollarla, karışımlar fiziksel yollarla ayrıştırılırlar. *Bileşiğin yapısındaki elementler belirli kütle oranlarında *birleşirken karışımlarda belirli oran yoktur. *Bileşiklerin yoğunluğu karakteristiktir. Karışımların yoğunluğu ise karışımdaki maddelerin karışım miktarına bağlı olarak değişir.

  Her tarafında aynı özelliği göstermeyen ve tek bir madde gibi gözükmeyen karışımlardır. Heterojen Karışım Toprak, Yaprak, Kahve, Su-petrol, Süt heterojen karışımlardır .

Homojen karışım: Her tarafında aynı özelliği gösteren karışımlardır Homojen karışım:  Her tarafında aynı özelliği gösteren karışımlardır. Tek bir madde gibi gözükürler. Şekerli su, tuzlu su homojen karışımlara örnek olarak verilebilir. Homojen karışımlara genel olarak çözeltiler denir.  Maddenin katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç hâli vardır. Genel olarak madde ya katı ya sıvı ya da gaz hâlinde bulunur. İstenildiğinde ortam şartları elverişli hâle getirilerek bir hâlden diğerine dönüştürülebilir.

Maddenin katı hâli, belirli bir şekle ve hacme sahiptir Maddenin katı hâli, belirli bir şekle ve hacme sahiptir. Katı maddeyi oluşturan atom ve moleküller birbirine çok yakındır. Aralarındaki boşluklar çok azdır. Atom ve moleküller arasında bir düzenlilik vardır. Maddenin sıvı hâli, belirli bir şekle sahip değildir. Sıvılar akışkan olduklarından bulundukları kabın şeklini alır. Sıvı hâlde atom veya moleküller katılardan daha düzensiz olup tanecikler arası boşluklar katılardan daha fazladır.

Maddenin gaz hâli, atom veya molekülleri arasında boşlukların çok olduğu durumdur. Gaz tanecikleri düzensiz olarak hareket ederler. Bu hareketleri sırasında gaz molekülleri birbiri ile homojen olarak karışabilirler. Bunların yayılmaları hissedilebilir veya gözle takip edilebilir. Bir odaya damlatılan bir kolonyanın kokusu kısa sürede hissedilirken, bir sigara dumanının yayılması da gözle takip edilebilir. Gazların belirli bir şekil ve hacimleri yoktur. Konuldukları kabı dolduracak şekilde genleşerek kabın şeklini ve hacmini alırlar. Bir madde farklı sıcaklık ve basınç şartlarında üç hâlde de bulunabilir. Örneğin, saf su, H2O ile formüle edilir. Katı hâlde buz, sıvı hâlde su ve gaz hâlinde su buharı şeklinde bulunur.

Maddenin dış görünüşü ile ilgili olan özelliklerdir Maddenin dış görünüşü ile ilgili olan özelliklerdir. Yoğunluk, sertlik, renk, koku, tad ... gibi. Maddenin dış görünüşündeki değişiklikler fiziksel olaydır. Şekerin suda erimesi, kağıdın yırtılması, buzun erimesi ... gibi. FİZİKSEL DEĞİŞME

KİMYASAL DEĞİŞME Maddenin iç yapısı ile ilgili olan özellikler kimyasal özelliklerdir. Yanıcı olup olmaması, asidik yada bazik özellik ... gibi. Maddelerin atom ve moleküllerinde meydana gelen değişikler kimyasal değişmedir. Kağıdın yanması, hidrojen ve oksijenin birleşerek su oluşturması, demirin paslanması ... gibi.

MADDE VE ISI

tüm maddeler katı, sıvı ve gaz halde bulunur. Daha önce Üzerinde yaşadığımız Dünya’da tüm maddeler katı, sıvı ve gaz halde bulunur. Daha önce öğrendiğimiz gibi bu maddeler hangi halde bulunursa bulunsun, bunları oluşturan tanecikler hareket halindedir. Bir maddenin taneciklerin hareketliliği, yani hareket enerjisi katı haldeyken en az, gaz haldeyken en fazladır. . KATI GAZ SIVI

Isı alıverişinde bulunan maddelerin ilk sıcaklıkları farklıdır. UYARI Isı alıverişinde bulunan maddelerin ilk sıcaklıkları farklıdır. Sıcaklıkları farklı iki madde yan yana geldiğinde maddeler arasında ısı akışı olur. Isı akışı sıcaklığı yüksek olandan alçak olana doğrudur. Bu durumda ısı alan yada veren maddelerin taneciklerinin hareketlilikleri değişir.

ISINMA HAREKETLENMEDİR Bir madde ısındıkça maddeyi oluşturan taneciklerin hareket enerjisi artar. Hızlanan taneciklerin yerleri değiştikçe ısı yayılır. Bir miktar küçük pamuk parçacıklarını soğuk su içine bırakalım. Su ısıtılmaya başlandıktan bir süre sonra pamuk parçacıklarının aşağıdan yukarıda doğru hareketlendiği gözlenir. Bu bize ısınan su taneciklerinin hareketlendiğini gösterir.

Normal şartlarda yanan bir el fenerini bir perde üzerine tuttuğumuzda feneri aydınlattığını alanı gözleriz. Ancak fenerle ekranın arasına, 15-20 cm aşağıda kalacak şekilde bir elektrikli ısıtıcı konulduğunda, bu sefer perde üzerinde bir dalga gözleriz. Bu dalgalanma, ısıtıcı üzerindeki havanın hareketlenmesinden kaynaklanmaktadır.

Sıcak çayda taneciklerin hareket enerjisi büyük, soğuk çayın taneciklerinin hareket enerjisi ise küçüktür.

Maddeler ısıtıldığında .Maddelerin sıcaklığı artar. .Taneciklerin hareket enerjisi artar. .Taneciklerinin arasındaki uzaklık artar.

Maddeler soğutulduğunda .Maddelerin sıcaklıkları azalır. .Taneciklerinin hareket enerjisi azalır. .Taneciklerinin arasındaki uzaklık azalır.

Örnek…1 K cismi: Isı almaktadır. L cismi: Taneciklerinin arasındaki uzaklık azalır. M cismi: Taneciklerinin hareket enerjisi artar. Yukarıda K,L,M cisimleriyle ilgili değişiklikler verilmiştir. Buna göre, aşağıdakilerle K,L ve M cisimlerinin eşleştirmeleri hangisinde doğru olarak verilmiştir.

Pencere önüne Ocağa Sıcak su altında sulamaya bırakılan konulan tutulan kavanoz börek tepsisi tencere kapağı A) K L M B) L K M C) M L K D) K M L

ÇÖZÜM Isıtılan K cisminin ve taneciklerinin kinetik enerjisi artan M cisminin sıcaklığı yükselmiştir.K ve M cisimleri,ocağa konulan Tencere ve sıcak suya tutulan kavanoz kapağı olabilir.Ancak, tanecikleri arasındaki uzaklık Azalan L cismi, soğumaya bırakılan börek tepsisi olabilir. Çünkü sıcaklığı düşmüştür.Bu yüzden B seçeneğindeki eşleştirme doğrudur. Cevap=B ÇÖZÜM

TANIM Isının, maddeyi oluşturan taneciklerin çarpışmasıyla aktarılmasına ısının iletim yoluyla yayılması denir.

ÖRNEK…2 K IV III II I Şekildeki bükülmüş metal çubuk K ucundan ısıtılıyor çubuk üzerinde bal mumlarıyla yapıştırılmış raptiyeler önce I, sonra II, III ve IV yere düşüyor. Bunun sebebi nedir?

ÇÖZÜM Metal çubuk ısıtılmaya başladığında, önce K ucuna yakın taneciklerde titreşme artar. Bu hızlı titreşim zamanla K den diğer uca doğru ilerler, yani ısı K den diğer uca doğru yayılır. Dolayısıyla ilk olarak I raptiyesini tutan bal mumu erir daha sonra sırasıyla II, III , IV numaralı bal mumları düşer.

UYARI Tanecikler sıkı dizili olduğu için katılarda ısı,iletim yoluyla yayılır. Sıvı ve gazlarda da taneciklerin çarpışması ile yayılması mümkündür.

Şekildeki eşit uzunluktaki farklı cins metal çubukların ilk sıcaklıkları eşittir. Çubukların aynı noktalarına özdeş raptiyeler yapıştıralım. Çubukları diğer uçlarından ısıttığımızda raptiyelerin farklı sürelerde düştüğü görülür. Bu bize katıların ısı iletme özelliğinin aynı olmadığını gösterir.

Isı İletkenler Isıyı iyi iletir. Tanecikleri arasında ki boşluk azdır. Demir, alüminyum altın, bakır gümüş.

Tanecikleri arasındaki Isı Yalıtkanları Isıyı iyi iletmezler. Tanecikleri arasındaki boşluk fazladır. Tahta, plastik, yün, kum, hava, köpük.

Her maddenin ısıyı iletme özelliği aynı değildir. Isıyı iyi ileten maddeler ısı iletkeni, iyi iletmeyen maddeler isi ısı yalıtkanı olarak adlandırılır.

ÖRNEK… 3 Şekildeki cisimlerin yapısında kullanılmış, gösterilen malzemelerin adlarını, ısı iletme özelliklerini ve kullanım amaçlarını I, II, III, ve IV açıklayınız? II III I IV

ÇÖZÜM Tencere gövdesi alüminyum, demir gibi metallerden yapılır.Bu malzemeler ısı iletkenidir. İletim amaçlı kullanılmıştır. Tencere sapı bakalit,ya da tahta gibi ısı yalıtkanı malzemelerden yapılmıştır. Yalıtım amaçlı kullanılır.Radyatör Gövdesinde demir kullanılır.Demir ısı iletkenidir. İletim amaçlı kullanılır. Pencere doğramaları plastik ya da tahtadan yapılır.Bunlar ısı yalıtkanıdır. Yalıtım amaçlı kullanılır.

HAZIRLAYAN:İBRAHİM HALİL YILMAZ FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ 2. SINIF 1. ÖĞRETİM HAZIRLAYAN:İBRAHİM HALİL YILMAZ