KORUYUCU HEKİMLİK

Bütün hastalıklar önlenebilir * Önlemenin ilkeleri; a) nedenleri ortadan kaldırmak veya azaltmak, b) vücudun savunmasını güçlendirmek * Hastalıkların nedenleri - zorunlu etmenler (fiziksel, kimyasal, biyolojik,kalıtsal) - hazırlayıcı, kolaylaştırıcı etmenler (kötü sosyo-ekonomik durum, kötü yaşam biçimleri) * Vücudun savunma mekanizmaları(bağışıklık, beslenme, dinlenme, egzersiz, stres yönetimi..)

KORUMA ÖNLEMLERİ Temel (primordial) önlemler : sosyo-ekonomik düzeyin geliştirilmesi, çevreye yönelik standartlar geliştirilmesi, çeşitli yasaklar, teşvikler Birincil (primer) önlemler : bağışıklama, suların klorlanması, işyerlerindeki önlemler, vb İkincil (sekonder) önlemler : erken tanı uygulamaları(PKU, Cx Ca, HT vb Üçüncül (tersiyer) önlemler : bilinen hastaların düzenli tedavi ve takibi

BULAŞICI HASTALIKLARIN ÖNLENMESİ İlke: enfeksiyon zincirinin kırılması (zincirin halkaları: etken, kaynak, çıkış yolu, bulaşma yolu, giriş yolu, duyarlı kişi) Önlemler : eğitim, el temizliği, öksürürken ağızın kapatılması, kondom, havalandırma, bazı lab ve koğuşlarda UV lamba, çiğ yiyeceklerin iyi yıkanması, buzdolabında saklama, pastörizasyon, kaynatma, hasta eşyalarının dezenfeksiyonu, sinek teli, ev içi temizliği, çöp-kanalizasyon, klorlama, gıda kontrol, portör aranması, vektör üreme alanlarının ıslahı, sahipsiz hayvanların kontrolü, maske, eldiven, tek kullanımlık enjektör-jilet, kan ürünlerinin kontrolü, bağışıklama, kemoproflaksi, tedavi, tecrit, karantina, temaslı muayenesi, filyasyon, ihbar

BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLARIN ÖNLENMESİ Bulaşıcı olmayan hastalıklar genellikle birçok etmenin (risk faktörleri) birlikte etkileriyle oluşur. Bazı etmenler sinerjik bir etkileşimde bulunurlar(sigara içmeyen ve asbeste maruz kalmayanlarda akciğer ca yüzbinde 11 iken, asbest 58, sigara 123, (sigara+asbest) 602 Bu etmenler de enfeksiyon zincirinin kırılmasına benzer şekilde kontrol edilebilir. Etmenlerden bir tanesi ortadan kaldırıldığında hastalık riski büyük ölçüde azalır.

En çok öldüren hastalıklar ve risk faktörleri Kalp hastalıkları, kanserler, inme, trafik kazaları, diğer kazalar,diyabet Risk faktörlerinin payları Yaşam şekli % 51 Çevre % 19 Genetik % 20 Sağlık hizmetlerinin Yetersizliği % 10

En çok ölüme yol açan hastalıklarda risk faktörleri Kardio-vasküler hastalıklar - sigara, şişmanlık, hareketsizlik, diyabet,HT, kolesterol Kanserler - sigara, kötü beslenme, alkol, toksik maddelere maruziyet Kazalar - alkol, emniyet kemeri kullanmama,stres, yorgunluk, dikkatsizlik KOAH - sigara, toksik maddelere maruziyet

Ulusal Hastalık Yükü Araştırmasına göre 2000 yılında ülkemizde meydana gelen 430 bin ölümden 372 bini (% 85) HT, kolesterol, şişmanlık, hareketsizlik, sigara, alkol, sebze-meyve tüketim azlığının kontrolü ile önlenebilirdi !!!!!

NE YAPMALI ? 1)Her şeyden önce bir zihniyet dönüşümü gerekiyor. Sağlık hizmeti deyince, önce hastalıkların önlenmesi akla gelmelidir. Tüm hastalıklar, çevresel ve bireysel risk faktörlerine yönelik primordial ve primer koruma önlemleri ile önlenebilir veya büyük ölçüde azaltılabilir.

Çevresel risk faktörlerinin kontrolü Fiziksel çevredeki risk faktörleri hava, su, toprak kirliliğinin önlenmesi, çöp, kanalizasyon, suların dezenfeksiyonu, gıda kontrolü, trafik(hız,egzos,emniyet kemeri), bina güvenliği, fabrikaların denetimi vb.. Sosyal çevredeki risk faktörleri temel eğitim, yoksullukla mücadele, yanlış inanç ve geleneklerin düzeltilmesi

2) Hastalıkların önlenmesi için, sağlık yönetimine önem vermek gerekir İyi bir sağlık yönetiminin koşulları - iyi bir kayıt sistemi - ölçülebilir somut hedefler belirlenmesi - hedeflere uygun personel yetiştirilmesi ve motivasyon - çalışmaların sürekli denetlenmesi ve değerlendirilmesi

3) Riskli grupların izlenmesi gerekir Doğurgan çağdaki kadınların izlenmesi Gebe ve loğusaların izlenmesi Bebek ve çocukların izlenmesi Kronik hasta izlemleri Temaslı ve taşıyıcı taramaları Diğer taramalar Risk gruplarına sağlık eğitimi

4) Hastalar dikkatli muayene edilmelidir Her hastaya en az 20-30 dakika ayrılmalıdır (Bunun için yaygın ve güçlü birinci basamak sağlık örgütü gerekir) Kapsamlı bir öykü alınmalı (aile öyküsü) Sistemik muayene Başvuru nedeni dışında yaşına, cinsiyetine ve mesleğine uygun “check-up” Hastanın eğitimi