1 AB Finansal Entegrasyonu ve Kriz Oral Erdoğan İstanbul Bilgi Üniversitesi 25 Ocak 2011 İstanbul İktisadi Kalkınma Vakfı ’EKONOMİK VE PARASAL BİRLİK, KRİZ VE AB’NİN GELECEĞİ’ SEMİNERİ

2 İçerik 1.AB Finansal Entegrasyon Adımları 2.Finansal Sistemin Gelişimi 3.Kriz Döneminde Finansal Entegrasyon 4.Sonuç

3 Finansın Rolü* Dış finansman kaynağı öz kaynakla finansman gereksinimini azaltır. Özkaynak kullanımı yatırımları kısıtlayıcı niteliktedir. Finans, yatırım projelerinin toplum adına değerlendirilmesi ve derecelendirilmesi yönünde izlenmesi ve gözetimini sağlar Finans riskin yönetimi ve çeşitlendirilmesini kolaylaştırır. Aksi takdirde yatırımcılar birçok değerli yatırımı dahi risk nedeniyle yapmazlar. Finans, likiditenin transferini sağlar. Tasarrufçular, likiditeye yüksek değer biçerken, yatırımcılar uzun vadeli yatırım fırsatlarına gereksinim duyarlar. Finans, piyasaların belki de en önemli bilgisi olan fiyatların doğru oluşmasına imkan sağlar. “We cannot afford financial activities that neglect the interest of the real economy.” *:University lecture by Jean-Claude Trichet, President of the ECB, at the Universidade Nova de Lisboa, Lisbon, 6 May 2010

4 1. AB Finansal Entegrasyon Adımları (1957 Sonrası) Roma Andlaşması (1957) –Sermaye Hareketleri ( ) Bankacılık Direktifi (1977) Tek Avrupa Senedi (1987) Fonların Kurumsallaşması (1988) İkinci Bankacılık Direktifi (1989) Maastricht Andlaşması ( ) –Parasal Birlik Hedefi (Euro, ECB) Yatırım Hizmetleri Direktifleri (1993) Sermaye Yeterliliği Direktifi (1993, 1998) Finansal Hizmetler Aksiyon Planı (FSAP) (1999) –Commission Communication of 11 May 1999 entitled "Implementing the framework for financial markets: action plan" [COM(1999) 232 final - Not published in the Official Journal]. –Aksiyon Planı Revizyonu Finansal Kriz dönemi

5 2. AB Finansal Sistem Gelişimi Ekonomik Büyüklük ve Global Ekonomide Pay

6 Finansal Büyüklük

7 Kredi Büyüklüğü

8 Menkul Kıymet Stokları

9 Hisse Senedi Stokları

10 Kolektif Yatırım Ortaklık Varlıkları

11 Hisse Senetleri Piyasa Kapitalizasyonu

12 Piyasa Kapitalizasyonunun Milli Gelire Oranı

13 Ülkelerarası Borsa Kotasyonları

14 3. Kriz Döneminde AB Finansal Entegrasyonu Şirket Birleşmeleri Fonlar CDS Gecelik Fonlama Devlet Tahvili Kredi Piyasaları Hisse Senetleri Piyasası

15 Şirket Birleşmeleri

16 Ülkelerarası Emeklilik Fonları

17 UCITs ve Entegrasyon yılları arası AB-15 ülkeleri için yerel olmayan fonların tüm kayıtlı fonlar içerisindeki ağırlığına bakıldığında, %49’dan %53’e yaklaşan ve UCITS III’ün bir sonucu olarak görebileceğimiz gelişmeler gerçekleşmiştir.

18 Ülke Bazlı Finansal Risk Farklılaşması

19 Entegrasyon Sağlanan Bir Alan: Gecelik Fonlama Piyasası

20 Entegrasyon Sağlanmamış Bir Alan: Devlet Tahvili Piyasası (Yunanistan ve Portekiz 10 Yıllık Devlet Tahvilleri)

21 AB Kredi Faizleri Piyasasında Entegrasyon Derecesi

22 AB Hisse Senetleri Piyasası Entegrasyon Derecesi

23 4. Sonuç - 1 Avrupa, ABD’nin finansal oyunu karşısında zayıf kaldı ve ekonomik krize girdi Birlik, parasal harmonizasyonu nispeten sağlama hedefinde iken, finansal entegrasyonda aynı başarı sağlanamadı Euro bazlı çıkarılan tahvillerin riski farklı fiyatlandı. Parasal itibar aynı, ancak ekonomik güçler farklı olunca krizde ortak eylem sağlanamadı.

24 Sonuç - 2 Kriz paniği ile kontrolsüz yapılan ve yapılabilecek eylemler ”moral hazard”a neden olabilir. Rekabetçi ekonominin temel sorunlarını “sadece finansal entegrasyonda” aramak yine yetersizdir (Örneğin Topluluk ülkelerinin bir kısmı uygulanan para (kur) politikalarından zarar görmektedir). Global finansal oyuncular düşük risk yüksek getiri planlarını ekonomik krizler pahasına uygulayabilmektedir. G20 bünyesindeki çalışmaların (örneğin FSB çerçevesinde SIFI konusu) çok fazla zamana bırakılmadan karara bağlanması özellikle AB için yararlı olacaktır. Kriz bir fırsat ise; finansal entegrasyona yönelik eksiklikler belirlenmiş oldu. Avrupa Merkez Bankasının kontrolü dışında kalan finansal sistemin düzenlenmesi ve denetiminde uyum ve sistematik sağlanmalı.