Halk Kütüphanelerinde Web Sayfası Uygulamaları: Kuramsal Çerçeve ve Örnekler Prof. Dr. Bülent Yılmaz H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Şener Yelkenci Sakarya İl Halk Kütüphanesi

Temel Kavramlar Internet: İnternet, dünya üzerinde mevcut milyonlarca ağın birbiriyle ortak bir protokol çerçevesinde iletişim kurmasını ve birbirlerinin kaynaklarını paylaşmasını sağlayan iki ya da daha fazla yerel ya da geniş alan ağı arasında kurulan kaynak kümesidir. İnternet herhangi bir kişi ya da kuruma ait olmayıp, dünyanın ortak olarak kurduğu ve geliştirdiği bir sistemdir.

Temel Kavramlar (…devam) WW (World Wide Web) ya da kısaca web: Birden fazla çoklu ortam dosyasının (metin, resim, müzik, film, vb.) bir araya getirilmesiyle oluşan doküman topluluğudur. İnternet ortamında yer alan bilgilerin tamamı önemli bir bölümü formatındadır. Hyper Text Markup Language (HTML - Hareketli-Metin İşaretleme Dili): Basitçe; browserlarla görebileceğimiz, internet dokümanları oluşturmaya yarayan bir çeşit dildir.

Web Sayfasının Önemi Bilginin düzenlenmesi ve erişiminde güçlü bir çoklu ortam (multimedya) aracıdır. Kütüphane kaynak ve hizmetlerini çeşitlendirme, zenginleştirme ve genişletmede yeni ve güçlü bir olanaktır. Kütüphane kullanıcılarına daha güncel ve yeni hizmetler sunmayı sağlayan bir teknolojik araçtır. Kullanıcılara daha etkin hizmet sunmada yeni açılımlar sağlar. Etkileşimli bir süreci gerçekleştirir. Etkileşimli sayfalar aracılığıyla kullanıcıları hizmetin içine sokar; yeni ilişkiler geliştirir.

Web Sayfasının Önemi (…devam) Kütüphane çok daha geniş kitlelere ulaşır. (Linkler, çevrimiçi veri tabanları, elektronik kitap ve dergiler vb.) Bilgilenme hakkı ve fırsat eşitliği için ortam oluşturur. Çok hızlı güncellenebilir. Dinamik bir alandır. Kısaca, kütüphane ne anlama geliyorsa Web sayfası da aynı anlama gelir.

Web Sayfasının Önemi (Web Sayfası Neden Gereklidir?) Toplumun bilgi ve araştırma yeteneklerini ve kapasitesini artırmak için ortam sağlar. Toplum için “bilgi sağlayıcı” niteliğini ve “herkese hizmet” ilkesini daha iyi gerçekleştirmeyi destekler. “Bilgi erişim” ilkesinin yaşama daha iyi geçirilmesini sağlar. Kullanıcıların kütüphane otomasyon sistemine ve kütüphane kataloğuna erişimini olanaklı kılar. Kütüphane kaynak ve hizmetlerine erişimde fiziksel ve zamansal kısıtlılıkları kaldırır. “Duvarsız Kütüphane” imgesini yaratır.

Halk Kütüphanesi Web Sayfası Kullanıcıları Halk kütüphanesi kullanıcısı olan herkes. Kütüphane yöneticileri ve diğer personel Kütüphanenin bağlı olduğu üst yöneticiler (Kaymakam, Vali, Bakanlık birimleri vb.)

Web Sayfası Yönetimi Başlı başına bir iştir. Kurumsallığı gerektirir. Planlama ve yönetim sürecini gerektirir. Amaç, hedef ve politikalar belirlenmelidir. Şu sorular yanıtlanmalıdır: Sayfa yönetimi kim tarafından sağlanacak? Tasarım ve içerik kim tarafından gerçekleştirilecek? Kim, ne zaman, neyi kontrol edecek?

Web Sayfası Yönetimi (…devam) Sayfa ile ilgili strateji belirlenmeli. İşlerin ne zaman kim tarafından yapılacağını gösteren “İş Akış Çizelgesi” oluşturulmalı. Personelin bu konuda alacağı eğitim planlanmalı. Sayfanın kullanımı ile ilgili kullanıcı yorumları alınmalı. Saydam, tutarlı ve nitelikli olmalı. İçerik, güncelleme ve kullanım kuralları belirlenmiş olmalı.

Web Sayfası İçerik Unsurları KÜTÜPHANE HAKKINDA BİLGİ/KÜTÜPHANE HİZMETLERİ ETKİLEŞİMLİ SAYFALAR İNTERNET KAYNAKLARI KULLANICILAR İÇİN

Web Sayfası İçerik Unsurları KÜTÜPHANE HAKKINDA Kütüphane hakkında bilgi Tarihçe Kullanım koşulları Kütüphanenin amacı ve işlevi Şube kütüphaneler Hizmetler Derme Yerleşim düzeni Duyurular

Web Sayfası İçerik Unsurları KÜTÜPHANE HAKKINDA Kütüphane ile ilgili yönetmelikler Çalışma saatleri İletişim adresleri Kütüphaneye ulaşım bilgileri ve haritası Kullanım istatistikleri Kütüphane fotoğrafları Bilimsel bilgi konusunda yetkin sitelere bağlantı. Sanal danışma hizmeti (e-posta)

Web Sayfası İçerik Unsurları BİLGİ/KÜTÜPHANE HİZMETLERİ Kütüphane kataloğu (OPAC) Süreli yayın listesi Elektronik dergiler Elektronik danışma kaynakları Elektronik veri tabanları Yeni yayın listeleri Kütüphane tanıtım programları Araştırma rehberi Yerel tarih bilgileri. Kütüphane hakkında haberler

Web Sayfası İçerik Unsurları ETKİLEŞİMLİ SAYFALAR Kitap ayırtma, süre uzatma Sipariş istek formları Danışma soruları Geribildirim formları Yardım sayfaları Kütüphaneye nasıl bağış yapılacağı ile ilgili bağlantılar Site içinde arama motoru Sayfa değerlendirme formu Sıkça sorulan sorular Anket formları

Web Sayfası İçerik Unsurları İNTERNET KAYNAKLARI Diğer kütüphanelere bağlantılar (linkler) Sanal kütüphaneler Tarama motorları Edebiyat/okuma sitelerine bağlantılar Kütüphane ile ilişkili kurumlara bağlantılar Gazeteler

Web Sayfası İçerik Unsurları KULLANICILAR İÇİN Web sayfası hakkında Site hakkında genel bilgi Site amaçları Site politikası İçerik Bağlantılar Güncelleme Site haritası Site değerlendirme formu Sayaç Site kaynakçası

Web Sayfası Tasarımı: Dikkat Edilecek Noktalar Sitenin herhangi bir sayfasında olan ziyaretçi 10 saniye gibi bir zamanda, kütüphane kataloğu, kütüphane adresi, bir kütüphane birimine, kütüphane yetkilisine ulaşabilmelidir. Her sayfada kütüphane adı bulunmalıdır. Her sayfada kütüphane iletişim bilgisi bulunmalıdır. Ziyaretçinin kaybolmasını önlemek için her sayfadan ana sayfaya gidilecek bağlantının olması gerekir. Site şablonu (Site haritası) bağlantısı her sayfada bulunmalıdır.

Web Sayfası Tasarımı: Dikkat Edilecek Noktalar (…devam) Kullanıcının anlayacağı dil kullanılmalıdır. (“OPAC kullanın!” yerine “kütüphane kataloğu, dermemizi tarayın!” vb. gibi.) Alt alta çok uzun bilgilerin dolu olduğu sayfalar olmamalı. (Ziyaretçiler ok tuşuyla aşağıya inmekten pek hoşlanmazlar). Web sayfasının kullanıcıya eksiksiz bir biçimde ulaşabilecek teknik altyapısı olmalıdır. Standartlar kullanılmalıdır. Site sayfasının “bilginin düzenlenmesi”ni temel alan bir yaklaşımı olmalıdır.

Halk Kütüphanesi Web Sayfası Örnekleri YURT DIŞI

New York Halk Kütüphanesi Web Sayfası

Stuttgart Halk Kütüphanesi Web Sayfası

Bremen Halk Kütüphanesi Web sayfası

Hamburg Halk Kütüphanesi Web Sayfası

Cuyahoga Halk Kütüphanesi Web Sayfası

Bulgaristan Rusçuk Bölge Kütüphanesi Web Sayfası

Danimarka’dan Bir Gezici Kütüphane Web Sitesi

Halk Kütüphanesinin Katalog Tarama Sayfası

Kütüphanenin Kullanıcısına Sunduğu Veritabanları

Bilgisayar Terminali Ayırtma Sayfası

Yerel Tarih ile İlgili Kaynaklar

Okuryazarlık Hizmetleri ile İlgili Sayfa

Kütüphanede Satışı Yapılan Ürünler

Çocuklar İçin Yap-Boz ve Oyunlar

Dil Öğrenimi ile İlgili Hizmet

Türkiye’den Örnekler

Edirne Halk Kütüphanesi Web Sayfası

Ankara Yenimahalle İlçe Halk Kütüphanesi Web Sayfası

Çevrimiçi Bağlanılacak Örnek Halk Kütüphanesi Web Sayfaları http://www.nypl.org/index.html http://www.lapl.org/ http://www.stadtbibliothek-bremen.de/ http://www.cuyahogalibrary.org/ http://www.uluskutuphanesi.gov.tr/

Halk Kütüphanesi Örnek Web Adresleri Avon Lake Public Library http://www.alpl.org/ Buffalo and Erie County Library http://www.buffalolib.org/ Hickory Public Library http://www.ci.hickory.nc.us/library/ Cuyahoga County Public Library http://www.cuyahogalibrary.org/ Lakewood Public Library http://www.lkwdpl.org/ Rapid City Library http://www.rapidcitylibrary.org/

Halk Kütüphanesi Örnek Web Adresleri (…devam) Bremen Şehir Kütüphanesi http://www.stadtbibliothek-bremen.de Hamburg Halk Kütüphaneleri (http://www.buecherhallen.de) Gençlik Kütüphanesi „hoeb4u“ http://www.hoeb4u.de Münster Şehir Kütüphanesi http://www.muenster.de/stadt/buecherei Dresden’deki şehir kütüphaneleri (http://www.bibo-dresden.de) Ana ve Müzik Kütüphanesi, Gençlik Kütüphanesi „Medien@age“ (http://www.medienetage-dresden.de/d3/index.html)

Örnek Halk Kütüphanesi Web Adresleri (…devam) Chemnitz Şehir Kütüphanesi http://www.stadtbibliothek-chemnitz.de Berlin Merkez ve Eyalet Kütüphanesi/Amerikan Hatıra Kütüphanesi (http://www.zlb.de) Berlin Şehir Merkezi: Luisenbad Semt Halk Kütüphanesi http://www.kulturamt-mitte.de/bibliothek/luise/index.html Morton Grove Halk Kütüphanesi http://www.webrary.org/ Schaumburg Township Şehir Kütüphanesi http://www.stdl.org/ Gateshead Kütüphaneleri (İngiltere) http://www.asaplive.com/Home/Index.cfm

Örnek Halk Kütüphanesi Web Adresleri (…devam) Ward Kütüphanesi, (İngiltere) (cok kucuk bir kutuphane) http://www.peelonline.net/ward/ http://www.peelonline.net/ward/resandren.htm (ayırtma ve süre uzatma sayfası) Tum İngiliz halk kütüphaneleri: http://dspace.dial.pipex.com/town/square/ac940/weblibs.html http://www.lovelibraries.co.uk/ http://www.libraryspot.com/ Bizdeki “Türkiye Okuyor!" kampanyası gibi İngilizlerin de okuma kampanyaları var: http://www.yearofreading.org.uk/

Kaynakça Torun, Osman. (2007). “Okul kütüphanelerinde Web sayfası uygulamaları: genel bir çerçeve”, Meral Alpay’a Armağan içinde (145-180 ss.) İstanbul. Ender Bilar PPT sunumu