TALASEMİ VE HEMOGLOBİNOPATİLER

Hemoglobin Hemoglobin 4 molekül polipeptit zincirinden oluşan moleküldür. Erişkinde en fazla bulunan kısım HbA dır. 2 α ve 2 β polipeptiti zinciri içerir. HbA0 olarak yazılır. HbA2 daha sonraki alt birimdir ve 2 α ve 2 δ polipeptit zincirinden oluşur. Talasemi taşıyıcısı olanlarda yükselmesi değerlidir. HbF fetal hemoglobindir. Fetustaki en fazla bulunan hemoglobindir. 2 α ve 2 γ polipeptit zinciri içerir. Doğumdan sonra yerini HbA ile değiştirir.

HEMOGLOBİN Normal erişkin bir insanda üç farklı yapıda Hb bulunmaktadır HbA, HbF, HbA2 Normal Hb’nin %96’sı HbA’dır. HbA2 %4’in altındadır, HbF %2’in altındadır. Yenidoğan bir bebekte ise HbF en yüksek oranda bulunan Hb’dir

TALASEMİLER Talasemi, hemoglobin molekülünün otozomal resesif geçiş gösteren kalıtsal bir hastalığıdır. Talasemi sendromları oldukça geniş bir genetik yelpazeyi kapsar. Talasemiler sentezi bozulmuş olan globulin zincirine göre alfa, beta, gama, delta, deltabeta vb. talasemi olarak adlandırılırlar. En sık görülen tipleri alfa ve beta talasemidir. Alfa talasemi daha ziyade Uzak Doğu’da görülürken, beta talasemi Akdeniz Ülkeleri ve Türkiye’de sıktır.

TALASEMİLER Türkiye’de en çok görülen tipi beta talasemidir. Hastalık, 11 nolu kromozonun kısa kolu üzerinde bulunana beta globülin geninin mutasyonu sonucu meydana gelir. Beta talaseminin çeşitli formlarının moleküler yapıları çok iyi ve ayrıntılı incelenmiştir. Yaklaşık 200 beta talasemi alleli belirlenmiştir. Beta talasemide beta geni üstünde veya etrafında meydana gelen mutasyonlar, beta globulin zincir yapımının azalmasına ya da hiç sentez edilmeyişine neden olur.

TALASEMİLER Beta globulin zincirleri ile birleşmesi gereken alfa zincirleri, eritrosit ana hücreleri içinde birikir, açıkta kalan alfa zincirleri ise hücre içinde kararlı tetramer oluşturamadıklarından, eritrositlerin kemik iliğinde hemolizine neden olur. Hemoliz sonucu eritrosit ana hücrelerinde ferritin ve hemosiderin şeklinde biriken demir, serbest oksijen radikallerinin meydana çıkmasında katalist rolü oynar ve talasemik eritrositlerde sellüler ve membran düzeyinde bozukluklar meydana getirir.

TALASEMİLER Talasemik eritrosit membran proteinlerinin strüktür ve fonksiyonlarındaki hasardan sadece globülin zincirlerinin direkt presipitasyonu değil aynı zamanda oksidatif olaylar da sorumludur. Talasemi ve hemoglobinopatiler, HbS, HbC,HbE, global problemler haline gelmiştir. DSÖ verilerine göre her yıl 300.000 üzerinde hasta çocuk doğmaktadır.

KALITSAL KAN HASTALIKLARI Koruyucu tedavinin (tarama, prenatal tanı ve eğitim programlarının) çok iyi uygulandığı ülkelerde bu tür kalıtsal kan hastalıkları büyük ölçüde önlenmiştir. Koruyucu tedavinin kaltsal kan hastalıkları ile mücadelede yeri tartışılamaz. Türkiyede çok sayıda Hb varyantının görülmesi, Anadolu’da yıllar boyunca çok çeşitli ırk ve kültürlerin yaşamasından ve akraba evliliklerinden kaynaklanmaktadır.

BETA TALASEMİ TAŞIYICIĞI SIKLIĞI Türkiye genelinde % 2,1 İzmir’de %3,2-3,5 Akdeniz bölgesinde yer yer %10-%12 olarak belirlenmiştir.

- HbF yüksekliği Prensip olarak tüm HbF yükseklikleri hematoloji uzmanına yönlendirilmelidir. (%2.1’in üstündeki Hb F değerleri Hematoloji uzmanına yönlendirilmelidir.)

Talasemi taşıyıcılığı-Talasemi minor HbA2 düzeyi % 3.5 üstü talasemi taşıyıcılığı olarak kabul edilir. Bununla birlikte Demir eksikliği anemisinde, delta- beta talasemilerde ve alfa talasemilerde HbA2 düzeylerinin olduğundan düşük çıkabileceği unutulmamalıdır. Talasemi taşıyıcılarında hafif bir anemi görülebilir. Hemoglobin ve hemotokrit değerleri normale göre hafif düşüktür. Kırmızı küre sayısı genellikle artmıştır (>5 milyon/mm3). Kırmızı küreler hipokrom, mikrositer yapıdadır. OEV<80 fl, OEH<27 pg’dır. RDW normaldir.

Talasemi ve Demir Eksikliği Anemisi Ayırıcı Tanısı Eritrosit İndisleri Talasemi Demir Eksikliği Anemisi OEV <80 fl OEH <27 pg Kırmızı Küre Sayısı >5x10 (12)/L <5x10 (12)/L RDW Normal Artmış Mentzer İndeksi(MCV/RBC) <13 >13

Hemoglobinopati Taraması Eritrosit indeksleri (OEH<27 pg,OEV<80) Talasemi? HbA2 düzeyi <%3.5 >%3.5 Beta talasemi taşıyıcısı Demir Eksikliği Anemisi Alfa Talasemi

Hemoglobin Bozuklukları Hemoglobin elektroforezi Anormal band yok Anormal Hb yok Anormal band(+) HbS bölgesinde HbSveya HbD Agar elektroforez Oraklaşma testi Oraklaşma testi(+) HbS Oraklaşma testi (-) İleri tetkik gerekir