Lisansüstü Çalı ş malarda Kalitenin Artırılmasında KAMU - ÜN İ VERS İ TE – SANAY İ İŞ B İ RL İĞİ N İ N ROLÜ Prof. Dr. ULVİ ŞEKER Fenbilkon6 Mayıs 2014 Isparta

Üniversitelerin öncelikli görevi olan eğitim faaliyetleri insan kaynağının yetiştirilmesi açısından oldukça önemlidir. Fakat ABD araştırma üniversitelerinin ülke ekonomisine yaptığı katkı düşünüldüğünde eğitim faaliyetlerinin yanı sıra araştırma faaliyetlerinin de büyük bir öneme sahip olduğu görülmektedir. Araştırma üniversitelerinde araştırma kabiliyeti yüksek olan akademisyenlerin ders yükünün az tutulması ve araştırma faaliyetlerine daha fazla zaman ayırmasının sağlanması ABD’de uygulanan bir yöntemdir (Atalar, 2011). Bu yöntem üniversitelerin araştırma çıktılarını arttırmakta ve daha fazla patent alabilmelerini sağlamaktadır. Alınan bu patentlerin ticarileştirilmesi ile birlikte de üniversite gelirleri artmakta ve araştırma faaliyetlerine daha fazla kaynak aktarılabilmektedir. Bu döngü, üniversitelerin daha fazla araştırma faaliyetlerine yönelmesini ve üniversite – sanayi işbirliğinin artmasını sağlamaktadır.

Türkiye’de üniversitelerdeki akademisyenlerin araştırma faaliyetlerine yönlendirilmesi ve üniversite ile sanayi arasındaki bağın güçlendirilmesi sorunlarının yanı sıra dikkat edilmesi gereken diğer bir sorun da insan kaynağı ile ilgilidir. Son yıllarda üniversite sınavına giren öğrencilerden en başarılı olanlar tıp fakültelerine yönelmektedir yılı Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS) sonuçlarına göre ; Tıp fakültelerine giren öğrencilerin başarı sırası ortalaması 7.971’dir. Bu ortalama fizik bölümünü için , kimya bölümü için , Elektrik – elektronik mühendisliği için ve Makine mühendisliği için ’dir (Lystabanpuanları, 2012).

Ülkemizdeki doktor açığı, doktorların elde ettikleri gelirlerin yüksekliği ve tıp fakültesini bitiren her öğrencinin iş garantisinin olması böyle bir tablo ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu durumun belirli bir denge gözetilerek düzeltilmesi gerekmektedir. Ülkemizdeki teknolojik ilerleme ve ekonomik atılım ancak; temel bilimler ve mühendislik alanında yetişecek olan insan kaynağı ile gerçekleşebilir. Bu yüzden ülkemizin en başarılı öğrencilerini bu alanlara yönlendirecek tedbirler alınmalıdır.

2003 yılında Türk Bilim ve Teknoloji Politikası stratejisinin sona ermesi üzerine TÜBİTAK tarafından “Vizyon 2023” adıyla yeni bir strateji hazırlanmıştır. Bu strateji, Türkiye’nin 2023 hedefleri doğrultusunda bilim ve teknoloji alanında izlenmesi gereken stratejileri ve öncelikli alanları belirlemektedir (TÜBİTAK, 2004). Bu stratejinin en önemli özelliği odaklanmaya dayalı bir strateji olmasıdır. Stratejide kaynakların kıt olması odaklanmanın esas nedeni olarak gösterilmektedir.

Vizyon 2023’de odaklanma aşağıdaki üç temel üzerine inşa edilmiştir: ARGE için ayrılacak kamu finansman kaynaklarının kullanılmasında önceliğin öngörülen stratejik teknoloji alanlarına ve bu alanları destekleyecek bilimsel araştırma alanlarına verilmesi; Araştırmacıların, üniversitelerin ve diğer araştırma kurumlarının bu alanlarda araştırma yapmaya; sanayi kuruluşlarının da, yine bu alanlarda sınai araştırma ve ortak, rekabet öncesi ürün, sistem ve yöntem geliştirme faaliyetlerine yönelmelerinin ve bu bağlamda üniversiteyle işbirliği yapmalarının özendirilmeleri; ve Beyin gücümüzün geliştirilmesine ilişkin planlamanın, özellikle de, üniversitelerdeki öğretim ve araştırma programları ile doktora ve doktora sonrası burs programlarının bu teknolojiler gözetilerek yapılmasıdır.

Vizyon 2023 Stratejisinde belirlenen öncelikli alanlar (TÜBİTAK, 2004).

Türkiye’nin Öncelikli Araştırma Alanları (Genel çerçeve) -enformatik -esnek üretim/esnek otomasyon -uzay ve havacılık teknolojileri -gen mühendisliği/biyoteknoloji -ileri malzeme teknolojileri -çevreye duyarlı teknolojiler -tasarım teknolojileri

Türkiye’nin Öncelikli Araştırma Alanları (2012 yılı TÜBİTAK çalışma sonuçları) Enerji -Kömür ve Kömür Teknolojileri Gıda -Tohum ve Hayvan Islahı -Gıda Hijyeni ve Sanitasyonu

Otomotiv -Hibrit ve Elektrikli Araç Teknolojileri -Yenilikçi Araç/Ürün Tasarımları ve Tasarım Doğrulama Makine İmalat Teknolojileri -Mekatronik -Takım Tezgahları ve Aksamları İmalatı - İşlenmesi zor Malzemeler için Yerli Kesici Takımların Üretimi - Büyük Boyutlu Ve Karmaşık Kalıp Teknolojileri Bilgi ve İletişim Teknolojileri -Gömülü Sistemler ve Entegre Devreler

İthalatı en az 1 Milyar TL olan Sektörler 11 SEKTÖRLERİTHALAT (M TL)İHRACAT (M TL) Kimya sektörü Demir ve çelik ürünleri Otomotiv sektörü Profesyonel ve endüstriyel cihazlar Telekom cihazları Beyaz eşya (yerli malzeme %50-60) değer yok6 840 Bakır ve ürünleri Alüminyum ve ürünleri Bilgisayar cihazları Döküm (otomotiv sanayisine dönük) Motorlar (içten yanmalı) ve aksam Elektronik komponentler İnşaat ve madencilik mak ve aks Pompalar ve kompresörler Takım tezgahları Tekstil ve konfeksiyon mak ve aks

Türkiye'nin üretiminin ve ihracatının teknoloji sınıflarına göre dağılımı

KAMU – ÜNİVERSİTE – SANAYİ İŞBİRLİĞİ Üniversite ile sanayi arasındaki işbirliklerinin yapısı, doğası ve yoğunluğu ülkeden ülkeye değişkenlik göstermektedir. Kanada ve ABD gibi gelişmiş ülkelerden, işbirliği sistemini yeni kurgulayan Avrupa ülkelerine ve henüz bir sistem tesis etmemiş olan diğer ülkelere doğru gidildikçe üniversite – sanayi işbirliği mekanizmalarının da çeşitlilik gösterdiği görülmektedir.

KAMU – ÜNİVERSİTE – SANAYİ İŞBİRLİĞİ Günümüzde ise birçok ülke üniversite – sanayi işbirliği seviyesini arttırmak için çeşitli politik adımlar atmaktadır. Bu adımlar genel olarak aktörler arasında personel hareketliliğinin sağlanması, işbirliklerinin önündeki yasal engellerin ortadan kaldırılması, ortak araştırma projelerinin fonlanması ve ulusal araştırma programlarının tesis edilmesi olarak şekillenmektedir.

ÜNİVERSİTE – SANAYİ İŞBİRLİĞİ MEKANİZMALARI İşbirliği YöntemiTanımıÖrnekler Genel Araştırma Destekleri Maddi yardımlar, bağışlar, ekipman desteği ve araştırma tesisleri kurulumuna yönelik destekler Kanada: NSERC Endüstriyel Araştırma Kürsüleri Programı Resmi Olmayan Araştırma İşbirlikleri Üniversite ve sanayideki araştırmacılar arasındaki resmi olmayan ilişkiler ABD: Hesaplamalı Genetik ve Biyolojik Modelleme Merkezi Sözleşmeli Araştırmalar Özel bir araştırmaya yönelik olarak, sanayi tarafından verilen sözleşmeye dayalı destekler Bilgi Transferi ve Staj Programları Danışman değişim programları ve öğrencilerin sanayide gördüğü stajlar Birleşik Krallık: Öğreten Şirket Programı Kamu Destekli Araştırma Projeleri Üniversite – sanayi işbirliğiyle yürütülen özel araştırma projelerine verilen hükümet destekleri Avustralya: İşbirliği Araştırma Hibe Programları. Türkiye: San-Tez Programı, 1505 Araştırma Konsorsiyumları Birkaç paydaş içeren, hükümet destekli, büyük çaplı araştırma projeleri Avrupa Birliği : Çerçeve Programlar İşbirliği Araştırma merkezleri İşbirliği içinde araştırma yürütülen hükümet destekli tesisler veya merkezler İsveç: NUTEK Rekabet Merkezi Programı Tablo: Üniversite – Sanayi İşbirliği Mekanizmaları ve Özel Örnekler.

ÜNİVERSİTE – SANAYİ İŞBİRLİĞİ KAZANIMLARI

Üniversite için: – Üniversite faaliyetleri için finansal destek sağlamak – İşbirlikleri sayesinde kamu fonlarından yararlanmak – Özel fonların akışını çoğaltmak – Öğrencilerine ve fakültelerine endüstriyel tecrübe kazanma fırsatı sağlamak – Pratik problemlere çözüm geliştirme fırsatı bulmak – Bölgesel gelişmeye katkıda bulunmak – Mezunlarına iş fırsatları oluşturmak

ÜNİVERSİTE – SANAYİ İŞBİRLİĞİ KAZANIMLARI Sanayi için: – Üniversitenin araştırma altyapısına ve insan kaynaklarına erişmek – Kendisinde olmayan laboratuvar imkanlarına erişmek – Üniversitelerce sağlanan sürekli eğitim faaliyetlerinden yararlanmak – Şirket prestijini ve imajını yükseltmek – Teknolojilerinin genişlemesine ve yenilenmesine olanak sağlamak

ÜNİVERSİTE – SANAYİ İŞBİRLİĞİ KAZANIMLARI Sanayi için: – Gelecekte kullanabilecekleri insan kaynağını istedikleri gibi şekillendirmek – Üniversitenin temel ve uygulamalı araştırma sonuçlarına erişerek bunları, yeni ürün ve proseslerinde kullanmak – Araştırma kapasitesini artırmak

ÜNİVERSİTE – SANAYİ İŞBİRLİĞİ KAZANIMLARI Kamu için: – Ekonomik gelişim ve innovasyon sağlamak – Kamu yararını hakim kılmak ve beklentilerin karşılanmasını sağlamak – İleri görüşlü olmayı benimsetmek – En son teknolojileri sürekli takip ederek yaşam boyu öğrenme ve araştırma yaklaşımını oluşturmak – Yeni teknoloji ve stratejik konularda derinlemesine çözümlemeler yapabilme imkanını sağlamak

TÜRKİYE’DEKİ ÜNİVERSİTE – SANAYİ İŞBİRLİĞİ POTANSİYELİNE YÖNELİK RAKAMLAR Türkiye’de Üniversitelerin İşbirliği yapabileceği işletme olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye’de 172 Üniversite bulunmaktadır. Türkiye’de sanayi ile işbirliği yapabilecek akademisyen olduğu düşünülmektedir.

Sanayi firmalarının üniversitelerle yeterli işbirliği yapamamalarının nedenleri (Tübitak AGY350 proje sonuç raporlarından)* Yeterli işbirliği yapılmamasının nedenleri firma sayısı oran (%) İlişkilerin zayıf olması21019 İşbirliğini kolaylaştırıcı kuruluşların olmaması18817 İhtiyaç olmaması18617 Maliyeti yüksek olması15214 Zaman planlaması yapılamaması11410 İşbirliği yapılacak kurumların isteksiz olması11310 Kurumlarda ilgili teknoloji dallarının olmaması827 Kurumlarda yeterli teknik altyapı olmaması807 Diğer68 Genel toplam *Ferhat Güner, TÜBİTAK Baş Uzmanlık tezi, 2012

KAMU DESTEKLİ PROJE HAZIRLAMAK İÇİN FAYDALI BİLGİLER

FAYDALI BİLGİLER Proje hazırlamak, sunmak ve yürütmek bir birikim ve tecrübe gerektirmektedir. İlk kez proje başvurusu yapacak olanların önce küçük bütçeli ve kısa süreli projelerle başlaması tavsiye edilir. Projenin yazımı son başvuru tarihinden mümkün olduğunca önce bitirilmiş olmalı, proje ekibine son başvuru onayı yapılmadan önce proje önerisinin üzerinden tekrar geçilmesi için fırsat yaratılmalıdır. Proje yazımında akıcı, anlaşılır ve kurallara uygun bir dil kullanılmalıdır. Proje konusu özgün olmalı ve rutin mühendislik faaliyetleri, birbirini tekrarlayan çalışmalar veya mevcut ürünleri kopyalayan çalışmalar ihtiva etmemelidir. Projenin muhakkak bir Ar-Ge içeriği ve yenilikçi yönü olmalı, proje dosyası ve sunumunu doğru ve yeterli bir biçimde yansıtılmalıdır.

FAYDALI BİLGİLER Proje konusu olarak ülkemizin öncelikli alanlarının dikkate alınması ve yüksek veya en azından orta üstü teknoloji alanlarının seçilmesi projenin desteklenme şansını artıracaktır. Proje konusu ürünün ticarileşme potansiyeli, ekonomik katkısı ve yaygın etkisi yüksek ise desteklenme potansiyeli de yüksek olacaktır. Proje; yeterli sayıda resim, grafik ve özet tablolar ile desteklenmelidir. Proje içeriği iyi organize edilmeli, açık ve kesin ifadeler kullanılmalıdır. Eksik ya da aşırı bilgi vermekten kaçınılmalıdır. Tekrarlardan ve tutarsız ifadelerden kaçınılmalıdır. Proje önerisi veya yöntemleri üzerine ön çalışma, makale, tebliğ, kurs vb. deneyim varsa bunlar mutlaka belirtilmelidir. Gerekli bilimsel potansiyele sahip uyumlu bir ekip oluşturulmalı ve projeye katkı sağlayamayacak kişiler, her ne sebeple olursa olsun, proje ekibine alınmamalıdır.

FAYDALI BİLGİLER Başvuru ve evrak teslimi kesinlikle son güne bırakılmamalıdır. Proje bütçesinin, projeyi bir yatırım projesi hüviyetine sokacak gereksiz alımlarla artırılmasından kaçınılmalıdır. Proje bütçesi, firmanın ekonomik gücü/finansal yapısı ile doğru orantılı belirlenmiş olmalıdır (SAN-TEZ % 75 hibe destekli bir program olmakla beraber bütçenin % 25’inin firma tarafından karşılanacağı ve bu katkının yatırılamaması halinde projenin sürdürülemeyeceği unutulmamalıdır). Proje bütçesini proje dönemleri bazında detaylandırırken firmanın yıllık finansal kaynak akışlarına (nakit giriş ve çıkışları) dikkat edilmeli ve dönemsel bazdaki harcama kalemleri firma payının yatırılmasının önünde bir engel teşkil etmeyecek şekilde planlanmalıdır. Proje iş paketlerindeki bazı adımların gerçekleştirilmesi için ihtiyaç duyulacak Makine ve Teçhizat alımları iyi etüt edilmeli, mümkünse hizmet alımı yolu tercih edilmeli, hizmet alımının ekonomik olmaması durumunda bu ihtiyaç açık bir biçimde (piyasa araştırması ve proformalar ile) ortaya konulmalıdır.

FAYDALI BİLGİLER Zaruri bir Makine ve Teçhizat alımının gerekçeleri anlaşılır bir biçimde açıklanmalı ve panel sırasında savunulabilir olmalıdır (zaruriyetin ispatlanmış olmasına rağmen Makine ve Teçhizat alımı için ayrılan bütçe kaleminin toplam bütçedeki payına dikkat edilmeli ve projenin bir yatırım projesi hüviyetine bürünmesinin önüne geçilmelidir). Bir başvuru döneminde Kabul Edilmeyen/Desteklenmeyen projelere ilişkin gönderilen resmi yazıdaki gerekçeler doğrultusunda revize edilen projeler, bir sonraki başvuru döneminde tekrar gönderilmeleri halinde yeniden değerlendirmeye alınacaktır. Unutmayın..! Uzmanlar/Hakemler/Panelistler, kendilerine ne sunulduysa onu değerlendireceklerdir.

TEŞEKKÜRLER… Prof. Dr. Ulvi ŞEKER