PES VE PAMUK BOYAMADA İŞLETME TECRÜBELERİ PES ve pamuk boyamanın boyama mekanizmasına baktığımızda maddelerde olan temel değişimler olarak adlandırdığımız fiziksel ve kimyasal değişimlere bir örnektir.PES boyama fiziksel bir boyama olup pamuk boyama kimyasal bir boyamadır.Hepimizin bildiği gibi fiziksel değişmeler sonucunda yeni maddeler oluşmaz. Sadece maddenin renk, şekil, büyüklük gibi özellikleri değişir. Kimyasal değişmeler sonucunda ise maddenin kimliği değişir ve yeni maddeler oluşur. Kimyasal değişmeye uğrayan maddeler eski haline döndürülemez.Örneğin kağıdın yırtılması fiziksel bir olay olup yanması ise kimyasal bir olaydır.PES ve pamuk boyamacılığını irdelerken bu iki ana referans noktasından hareket etmemiz doğru olacaktır. Öncelikle PES boyamayı ele alalım. Başarılı bir boyama gerçekleştirebil-memiz boyama esnasındaki bütün fiziksel verileri çok iyi dengede tutmamıza bağlıdır.Nedir bu fiziksel veriler?

YER DEĞİŞTİRME BOYARMEDDE MOLEKÜL BÜYÜKLÜĞÜ SICAKLIK BASINÇ TEMAS KATSAYISI

YER DEĞİŞTİRME ,yani ısı altında çekme kısalma olarak adlandırdığımız parametremizdir.Bu olayı kumaş boyada ön fiske olarak adlandırdığımız boyama öncesi ısıl işlem ile iplik boyada ipliklere uygulanan buharlı fiske uygulamaları ile gerçekleştiririz.Böylece kumaş veya iplik formundaki metaryalin hareketini sabitlemiş oluruz.Eğer bunu sabitlemez isek düzgün bir boyamadan söz edilemez. BOYARMADDE MOLEKÜL BÜYÜKLÜĞÜ, PES boyamada her ne kadar kimyasal madde kullanımı olduğu için kimyasal bir yönü varmış gibi görünsede bu maddeler fiziksel şartları desteklemek amacı ile verilen ürünlerdir.PES boyama da 2 ana kimyasal vardır ; asit ve dispergatör.Asit ortamın Ph’ını 4-4,5 sağlamak görevini üstlenir ki bunun sebebi PES boyaların stabilitesinin asitli ortamda olmasından dolayıdır.(boyaların çalış-tığı Ph aralıkları)İkinci faktör olan dispergatör ise PES boya molekülünü moleküler düzeyde tutmaya yarar. Çünkü PES boyarmaddeleri su içinde çözünmez tek başına boyama sonuna kadar molekül düzeyde kalabil-mesi bu maddeler ile sağlanır.Ayrıca materyalin sabit olduğu yani iplik boya veya levent boya makinelerinde boyama sırasında dispergatörün egalize özelliği olması da talep edilir.Yani PES iplik veya kumaşı renklendirirken seçeceğiniz dispergatörün boyayacağınız makine parkuru ile de ilişkisi önemlidir.Eğer siz bir iplik boyahanesinde üretim yapıyor-sanız sadece disperge gücü yüksek bir dispergatör ile boyama yapıyor-sanız sonuç olumsuz olacaktır.Ürünün İyi disperge gücü yanında iyi egalize gücü olması gerekir.

SICAKLIK, PES elyafını boyanabilir forma getiren fiziksel parametredir SICAKLIK, PES elyafını boyanabilir forma getiren fiziksel parametredir. Sıcaklığın zamanla değişimi yani gradiyent kumaş boyamada bazı konstrüksiyonlarda fiziksel kırıkların oluşumuna neden olabilir.Materyalin sabit olduğu durumlar dışında gradiyentin yüksek olmaması önemli bir etkendir.Ani sıcaklık değişimleri arzu edilen bir durum değildir. BASINÇ, PES materyali ne kadar iyi fiske edilirse boyama sırasında mater-yal üzerindeki direnç düşeceği için boyama o kadar olumlu gerçekeşecektir. Özellikle materyalin sabit olduğu durumlarda flottenin sirkülasyonu sonucu oluşan iç-dış basıncın birde materyale ön fiske uygulanmamış ise boyama düzgünsüzlüğü olarak nitelendirilen baş-son farkı bobinde üst/orta/dip renk farkı olarak kendini gösterecektir. TEMAS KATSAYISI materyalin hareketli olduğu sistemlerde (jet,over flow vb) kumaşın birim zamanda kaç tur attığı şeklindeki hesaplamadır.Ki bu haspel hızı ile belirlenir.Sağlıklı bir boyama gerçekleşebilmesi için bir turu 2 dakikadan daha fazla bir sürede atmamalıdır.Materyalin hareketsiz olduğu sistemlerde (iplik boya,levent boya gibi) flottenin birim zamanda materyalin içinden geçme adedi dir.Renk tekrarlanabilirliğinin sağlanabilmesi için bu parametre çok iyi takip edilmelidir. Son üç parametreyi artık günümüzde gelişen bilgi işlem teknolojisi sayesinde online izleyen yapılar mevcut.Artık hata sorgulama boyahanecinin korkulu rüyası olmaktan çıkmış durumda.

PAMUK boyamacılığı ise kimyasal bir olay olduğu için işletmeye giren mater-yalinizin tüm kimyasal değişimlerini kontrol altında tutmamız gerekecektir. Buradaki kimyasal parametrelerin önemli konu başlıkları ise, SU PH SICAKLIK (sıcaklık fiziksel bir parametre olarak görünmekte ise de kimyasal olayları tetiklediği için dolaylı olarak bu kategoride gösterilmiştir) Teorik olarak bu mekanizmaların işleyişini derslerinizde yeterince görmektesiniz. İşletmesel anlamda başarılı olmak için buradaki altın kuralları şu şekilde sırala-yabiliriz. Su bir boyacının her zaman başarısını etkileyen en önemli parametredir.Onun için bir işletmeye girdiğinizde işletme suyunun size nasıl ulaştığını ve su içindeki parametrelerin değişiminin nasıl kontrol edildiğini bilmek zorundasınız.Eğer böyle bir sistem yok ise siz oluşturmalısınız. Mevsimsel (yağmurların başlaması,karların erimesi) olayların değişiminde kontrollerinizin daha sıkı olması gerekecektir.

Kimyasal reaksiyonların yönünü tetikleyen en önemli unsur olan Ph ise prosesinizin önemli evrelerinde (kasar banyosu,son alkali dozajı gibi) mutlaka ölçülmeli ve sizin izleyebileceğiniz bir noktada kayıtlı olmalıdır (örneğin boya-ma reçetenizin üzeri gibi).Bunun için işletmenizde doğru ölçüm yapan bir Ph metreniz olmalı, bunun kullanımı ve kalibrasyonuna elemanlarınızın vakıf olma-sını sağlamalısınız.Eğer işletmenizde Ph kontrolü yapılmıyor ise burada renk tekrarlanabilirliğinden (PES boyama dahil) söz etmemiz mümkün değildir. Hiç bir zaman bu üç parametreyi ani olarak değiştirme, Renk tekrarlanabilirliğini sağlamak için her zaman bu şartların her boyama da aynı ve sistemde izlenebilir olmasını sağla. Gerekçesi olmayan hiç bir manuel müdahaleye izin verme.Artık son sistem makinelerin üzerinde son derece donanımlı programatörler bulunduğu için bunu anında izleyebilirsiniz. UNUTMAYIN Kİ DÜZGÜNSÜZ BİR PES BOYAMAYI TEKRAR BOYAMA ŞARTLARINI SAĞLAYARAK DÜZELTEBİLİRSİNİZ.ANCAK KİMYASAL BİR OLAY OLAN REAKTİF BOYAMADA DÜZGÜNSÜZ BİR BOYAMAYI ANCAK RENGİ KİMYASAL OLARAK SOLDURARAK TEKRAR BOYAMAYI BAŞTAN BAŞLAYARAK DÜZELTEBİLİRSİNİZ.

Sizler bu bölümde mühendislik formasyonu almaktasınız Sizler bu bölümde mühendislik formasyonu almaktasınız.Size okutulan bir çok mühendislik dersinin amacı sistemlerdeki verilerin analizi ve bunların ilişkilendi-rilmesini öğretmek için arka arkaya verilen pratik uygulamalardır.Onun için dersleriniz altında yatan bu amacı özümsemeniz ileride işletmelerde gireceği-niz sistemlere kısa sürede hakim olmanızı sağlayacaktır.Eksik olan yönününüz bu verileri nasıl anlamlandırmanız dır ki bunun adına TECRÜBE demekteyiz. Bakış açınızı sistemdeki verileri analiz edip takip etmeye ayarlarsanız sağlam bir mantıkla çözemeyeceğiniz sorun kalmayacaktır.Bunun için National Geography de yayınlanan uçak kazası raporu belgeselini veya C.S.I Newyork gibi programları bol bol izlemenizi öneririm. Beni dinlediğiniz için teşekkür ederim.HEPİNİZİN YOLU AÇIK OLSUN.