TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ BİRİMİ BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR VE PROGRAMLAR ŞUBESİ 1

BU EĞİTİMDE NELER PAYLAŞACAĞIZ? SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ BİRİMİ Neden kuruldu? Ne yapar? Nasıl yapar? 2

SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ BİRİMİ NEDEN KURULDU? Ulusal sağlık politikalarının ana hedefi sağlıklı bireylerden oluşan sağlıklı bir topluma ulaşmaktır. Bu kapsamda 2010 yılında başlatılan “Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı” obezite ile mücadelede yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanmasına yönelik önlemlerin yanı sıra toplumda düzenli fiziksel aktivitenin teşvik edilmesine dair hususları da kapsamaktadır. 3

Obezite küresel boyutta önemli bir halk sağlığı sorunudur Obezite küresel boyutta önemli bir halk sağlığı sorunudur. Hem gelişmiş ülkelerde hem de gelişmekte olan ülkelerde her geçen gün artış göstermektedir. Teknolojinin ilerlemesiyle ortaya çıkan yenilikler insanlığın hizmetine sunulmakta ve bunun sağladığı imkânlar sayesinde insanlar daha az hareket etmektedirler. Beslenme tarzındaki değişiklikler ve fiziksel hareket azlığı gibi bir takım olumsuz koşullar bir araya geldiğinde tüm dünyada obezite (şişmanlık) görülme sıklığı artmaktadır. 4

Dünyada her yıl 2,8 milyon insan, fazla kiloluluk ve obezite (şişmanlık) nedeniyle hayatını kaybederken, hareketsizlik (fiziksel inaktivite) yüzünden her yıl 3,2 milyon insan hayatını kaybetmektedir. Fazla kiloluluk ve obezite bulaşıcı olmayan hastalık oranlarının artmasına, yaşam süresinin kısalmasına katkıda bulunmakta, yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. 5

2008 Obezite : 400 Milyon Fazla Kilolu : 1,4 milyar DSÖ tarafından Asya, Afrika ve Avrupa’nın 6 ayrı yöresinde yapılan ve 12 yıl süren MONICA çalışmasında 10 yılda obezite prevalansında %10-30 arasında bir artış saptandığı bildirilmiştir. 2008 Obezite : 400 Milyon Fazla Kilolu : 1,4 milyar 2015 Obezite : 700 Milyon Fazla Kilolu : 2,3 milyar 6

TÜRKİYE’DE ERKEKLERİN %20.5’Sİ KADINLARIN %41’İ OBEZ 7

ÇOCUKLUK ÇAĞI OBEZİTE ARAŞTIRMASI (COSI-TR) Buna göre 7 ve 8 yaş grubunda; Vücut ağırlığına göre zayıf ve çok zayıf olanların oranı %2,3’dür. Boy uzunluğuna göre bodur ve ciddi bodur olanların oranı %2,4’dür. Beden kitle indeksine göre hafif şişman %14,2, şişman %8,3 bulunmuştur.

OBEZİTENİN NEDENLERİ Aşırı ve yanlış beslenme alışkanlıkları Yetersiz fiziksel aktivite Yaş Cinsiyet Eğitim düzeyi Sosyo – kültürel etmenler Gelir durumu Hormonal ve metabolik etmenler Genetik etmenler Psikolojik problemler Sık aralıklarla çok düşük enerjili diyetler uygulama Sigara- alkol kullanma durumu Kullanılan bazı ilaçlar (antidepresanlar vb.) Doğum sayısı ve doğumlar arası süre 9

Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı 2013-2017 Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Yönelik Önlemler Sağlık kuruluşlarına başvuran bireylerin fazla kiloluluk ve obezite açısından değerlendirilmeleri ve tedavilerinin sağlanması Birinci basamak sağlık kuruluşlarında obezite üniteleri kurulması Sağlık personelinin obezitenin tanı ve tedavisi konularında bilgilerinin aktarılmasına ve topluma yönelik uygulamaların yaygınlaştırılmasına katkı sağlanması Obezite Danışma Birimi personelinin eğitimi Bölgedeki obezite sıklığının azaltılmasına yönelik programlar geliştirilmesi 10

TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI BİRİMİ NE YAPAR? GÖREV TANIMI: Sağlıklı beslenme, fiziksel aktivite ve kronik hastalıklara neden olan risk faktörleri konularında halk eğitimleri yapar, TSM imkanlarına göre beslenme, fiziksel aktivite ve kronik hastalıklara neden olan risk faktörleri konularında genel danışmanlık ve aile hekiminin yönlendirdiği kişilere danışmanlık hizmetleri verir, bu hizmetleri kaydeder ve bölgesindeki obezite ve fiziksel aktivite ile ilgili kayıtları izler, diğer gerekli çalışmaları yürütür. 11

TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI BİRİMİ PERSONELİ T1-T7 1. Hekim 2. Diyetisyen 3. Psikolog 4. Hemşire/ Ebe/ Sağlık Memuru T8-T13 2. Hemşire/ Ebe/ Sağlık Memuru 12

GÖRÜŞME ODASI Fiziki Donanım: En az 10 metrekarelik penceresi olan müstakil bir oda( masa, sandalye, sehpa, bilgisayar, yazıcı, telefon, evrak dolabı, kişisel dolap) olmalı. Araç Gereç: 300 kg kadar ağırlık ölçebilen tartı ve/ veya vücut yağ-kas kütlesini ölçebilen tartı, mezura ve boy ölçer,özel manşonlu tansiyon aleti olmalı. 13

a) Obezitenin sağlık üzerine etkileri b) Obezitenin tanısı HALK EĞİTİMİ KONULARI 1. Obezite nedir? a) Obezitenin sağlık üzerine etkileri b) Obezitenin tanısı c) Obezitenin tedavi yöntemleri 2. Sağlıklı beslenme ilkeleri a) Yeterli dengeli beslenme b) Yeterli dengeli beslenme önerileri 14

3. Fiziksel aktivite ve sağlık a) Fiziksel aktivite, spor, egzersiz kavramı b) Fiziksel aktivitenin sağlık üzerine etkileri 4. Davranış tedavisi, psikososyal destek( hasta motivasyonu) Kilo sorununa yol açan yeme tutum ve alışkanlıkları 5. Besinleri satın alma, hazırlama, pişirme, saklama ve etiket okuma ilkeleri 15

DANIŞMANLIK Hekim: Sağlıklı Beslenme ve Obezite Danışmanlığı Hizmetleri Birimi sorumlusudur. Halk eğitimleri, danışmanlık, kayıt, geri bildirim ve birimin tüm işleyişinde katılımcı ve ekip başıdır. Diyetisyen: Aile hekimi tarafından birinci basamakta takip edilmesi uygun görülen hastaların beslenme planını hazırlar, kayıt ve takibini yapar ve geri bildirimde bulunur. Bu hizmetleri kurumca belirlenecek süreler dahilinde toplum sağlığı merkezi bölgesinde bulunan aile sağlığı merkezlerinde de verir. 16

Psikolog: Aile hekimi tarafından birinci basamakta takip edilmesi uygun görülen hastalara psikolojik destek sağlanmasında, toplumun psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarının belirlenmesi ve eğitim hizmetlerinin planlanmasında görev alır. Bu hastaların kayıt ve takiplerini yapar, geri bildirimde bulunur. Hemşire/ Ebe/ Sağlık Memuru: İlgili konularda genel danışmanlık hizmeti verir, takip ve kayıt işlemlerini yapar,geri bildirimde bulunur.

AİLE HEKİMİ BKİ DEĞERLENDİRMESİ Fizik muayene: Tam bir fizik muayene TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ ALGORİTMASI AİLE HEKİMİ BKİ DEĞERLENDİRMESİ Fizik muayene: Tam bir fizik muayene Laboratuvar: - Glukoz ölçümü (plazma glukozu) - Total kolesterol, HDL, LDL kolesterol ve Trigliserid - ALT ve Kreatinin ölçümü - TSH ölçümü - Gerekirse eşlik eden hastalıklar için ileri tetkik istenir. 18

2. Hastalıklara ve genetik sendromlara bağlı olduğu düşünülen obezler SEVK KRİTERLERİ Aile hekimi tarafından değerlendirilen obez/fazla kilolu hastalardan aşağıdaki özelliklere sahip olanlar ileri değerlendirme ve tedavi için sevk edilir; 1. Yüksek risk grubunda olan obezler: Kardiyovasküler hastalıklar; koroner arter hastalığı, kalp yetmezliği, periferik damar hastalığı, serebrovasküler hastalıklar - Tip 2 DM - Uyku apnesi 2. Hastalıklara ve genetik sendromlara bağlı olduğu düşünülen obezler 3. Multiple risk faktörü taşıyan obezler 4. Morbid obezler 5. OSAS (Obstrüktif Uyku Apne Sendromu) 6. Yaşam tarzı değişikliklerine uyum gösteremeyenler 19

AİLE HEKİMİ TARAFINDAN YÖNLENDİRİLEN (SEVK KRİTERİ OLMAYAN) HASTALAR TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ BİRİMİ AİLE HEKİMİ TARAFINDAN YÖNLENDİRİLEN (SEVK KRİTERİ OLMAYAN) HASTALAR DİYETİSYEN VAR DİYETİSYEN YOK BESLENME PLANI GENEL BESLENME DANIŞMANLIĞI* EGZERSİZ DANIŞMANLIĞI EGZERSİZ DANIŞMANLIĞI (SAĞLIKLI BESLENME BROŞÜRÜNDEN YARARLANILMASI)* 20

1. Eğer hasta kendiliğinden başvuru yapmışsa; beslenme ve fiziksel aktiviteyle ilgili temel eğitim verilerek, ölçümleri alınarak hedef gruptaysa (obez/fazla kilolu) aile hekimine yönlendirilmesi. 2. Sevk kriteri olmayan hastaya birimin kapasitesine göre danışmanlık hizmetlerinin verilmesi. 3. Hastanın beslenme ve fiziksel aktivite alışkanlığının sorgulanması, genel beslenme ve egzersiz danışmanlığı hizmetinin verilmesi. Diyetisyen varsa beslenme planı uygulanması. 4. Danışmanlık hizmetleri için “OBEZİTE İLE MÜCADELE EL KİTABI”ndan ve www.beslenme.gov.tr den yararlanılması. 5. Okul vb. diğer kurum ve kuruluşların “Sağlıklı Beslenme” gibi eğitim taleplerine uygun planlama ile yardımcı olunması. 5. Müdürlük kanalı ile birimlere gönderilmiş olan formların doldurulması, takiplerin ve geri bildirimlerin yapılması.

22

23

24

Sağlıklı Beslenme ve Obezite Danışmanlığı Birimi gerekli bilgi ve dökümanlarına Halk Sağlığı Müdürlüğü Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Programlar Şubesi gerekli dökümanlar sekmesinden ve www.beslenme.gov.tr adresinden ulaşabilirsiniz.

SAĞLIKLA İLGİLİ ÖNEMLİ GÜN VE HAFTALAR OCAK BEYAZ BASTON KÖRLER HAFTASI 07-14 OCAK ŞUBAT MART TUZA DİKKAT HAFTASI 1-7 MART YAŞLILAR HAFTASI 18-24 MART NİSAN KALP HAFTASI 12-18 NİSAN MAYIS DÜNYA ASTIM GÜNÜ 7 MAYIS DÜNYA SAĞLIK İÇİN HAREKET ET GÜNÜ 10 MAYIS DÜNYA İNMEYİ ÖNLEME GÜNÜ ENGELLİLER HAFTSI 10-16 MAYIS DÜNYA HİPERTANSİYON GÜNÜ 17 MAYIS AVRUPA OBEZİTE GÜNÜ 22 MAYIS HAZİRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL HALK SAĞLIĞI HAFTASI 3-9 EYLÜL DÜNYA ALZHEMER GÜNÜ 14 EYLÜL DÜNYA KALP GÜNÜ 29 EYLÜL EKİM DÜNYA YAŞLILAR GÜNÜ 1 EKİM DÜNYA YÜRÜYÜŞ GÜNÜ 3 EKİM DÜNYA OSTEOPOROZ GÜNÜ 20 EKİM KASIM DÜNYA DİYABET GÜNÜ 14 KASIM DÜNYA KOAH GÜNÜ 20 KASIM ARALIK DÜNYA ENGELLİLER GÜNÜ 3 ARALIK

TEŞEKKÜRLER