TİCARİ DEFTERLER Doç. Dr. Mustafa ÇEKER mceker@cu.edu.tr

ÖZELLİKLERİ Her tacir, ticari defter tutmakla yükümlüdür. Ticari faaliyetlere ilişkin olarak defter tutulması, tacir açısından sadece bir yükümlülük değil, aynı zamanda bir ihtiyaç niteliği de taşır. Ticari defterler, işletmenin mali durumunu, borç ve alacak ilişkilerini, dönem sonunda gerçekleşen iş ve işlemlerin görülmesini sağlar.

TÜRLERİ İşletmelerde kullanılan ticari defterler, iki gruba ayrılırlar: Zorunlu Defterler İhtiyari Defterler

ZORUNLU DEFTERLER Gerçek Kişi Tacirler: Ticari işletmelerinin nitelik ve önemi dikkate alınarak defter tutarlar. Buna göre, gerçek kişi tacirin tutması gereken defterler, yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri ile işletmesinin nitelik ve öneminin gerektirdiği (stok defteri, imalat defteri, senetler defteri gibi) diğer defterlerden oluşur. Kapsam itibarıyla küçük boyutlu bir işletmeye sahip olan tacir, bu defterlerin yerine işletme defteri tutma yolunu da izleyebilir. Tüzel Kişi Tacirler: Tüzel kişi tacirler, gerçek kişilerden farklı olarak yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defterine ilaveten karar defteri de tutmak zorundadırlar.İşletmenin kapsamı ne kadar küçük olursa olsun sadece işletme defteri tutmakla yetinilmesi mümkün değildir.

İHTİYARİ DEFTERLER Tacirler, tutulması zorunlu defterlere ilave olarak kendi istekleri ve ihtiyaçlarına göre kanunda öngörülmeyen çeşitli ihtiyari defterleri de tutabilirler. Örneğin, cari hesap defteri veya alacak defteri gibi.

DEFTER TUTMA USULÜ Tasdik ettirme ve beyan yükümü (7 gün) Muhasebe standartlarına uygun tutma Defter ve belgeleri saklama (10 yıl) (ZB)

TİCARİ DEFTERLERİN İNCELENMESİ Ticari defterler uyuşmazlıklarda mahkemeler tarafından iki ayrı şekilde incelemeye tabi tutulurlar: Teslim (MİŞ uyuşmazlıkları) İbraz

DEFTERLERİN İSPAT GÜCÜ Ticari defterler, kanunda öngörülen şartların gerçekleşmesi kaydıyla davalarda “yazılı delil” olarak kabul edilir. Böylece, tacir, kendi tuttuğu defterlerde yer alan kayıtlara dayalı olarak iddiasını ispat etme olanağından yararlanır. Ticari defterler, sahibi lehine delil olabileceği gibi, aleyhine delil olma özelliğine de sahiptir.

SAHİBİ LEHİNE DELİL OLMA Uyuşmazlığın Ticari İşten Kaynaklanması Her iki Tarafın Tacir Olması Defterlerin Kanuna Uygun Tutulmuş Olması Defter Kayıtlarının Birbirini Teyit Etmesi Karşı Tarafın İddianın Aksini İspat Edememesi Tamamlayıcı Yemin Edilmesi

ALEYHE DELİL OLMA Uyuşmazlığın Ticari İşten Kaynaklanması Taraflardan En Az Birinin Tacir Olması Kayıtların Aksinin İspat Edilememesi Kesin Yemin Edilmesi