Ticari İşletme Hukuku Doç. Dr. Mübariz YOLÇİYEV Melikşah Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku ABD © myolcu.

... konulu sunumlar: "Ticari İşletme Hukuku Doç. Dr. Mübariz YOLÇİYEV Melikşah Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku ABD © myolcu."— Sunum transkripti:

1 Ticari İşletme Hukuku Doç. Dr. Mübariz YOLÇİYEV Melikşah Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku ABD © myolcu

2 Taciri Defterler I. Defter Tutmanın Önemi 1. İşletme açısından Ticari işletmenin iktisadi ve mali durumu, borç ve alacak durumu ve her iş yılı sonunda elde edilen neticeler TD-ler sayesinde tespit edilir. İşletmenin sahibi veya ortaklar buna göre işletmenin kar veya zarar edip etmediğini, finansal durumunu tespit edir ve geleceğe yönelik plan ve kararlarını ona göre alırlar. 2. Alacaklılar açısından Vadeye bağlı işletme borçlarının ödenip ödenmeyeceğini alacaklıları defterler ve yılsonu hesap açıklamaları aracılığıyla tahmin edebilirler. İşletme alacaklıları işletmenin bu mali kayıtları aracılığıyla alacaklarının zamanında ifa edilip edilemeyeceğini veya ifa edilemeyeceğinin belirginleşmeye başlamasıyla ne tür hukuki çarelere müracaat edilebileceğini planlayabileceklerdir. © myolcu

3 Taciri Defterler I. Defter Tutmanın Önemi 3. Üçüncü şahıslar açısından İşletmeyle iş yapıp yapmamaya veya işletmeye sermaye koyarak ortak olup olmamaya ticari defter kayıtlarıyla karar verirler. Devlet de tacirlerin vergiye tabi kazancı ve ödemeleri gereken vergi miktarı hesaplanırken ticari defterler esas alınır. 4. Diğer açılardan Tcari defterler ticari davalarda delil olarak kullanılır. Ticari defter hiç veya gereği gibi tutulmazsa iflas hukuku açısından iflas hileli ya da taksiratlı iflas sayılarak tacirin cezai sorumluluğu cihetine gidilebilecektir (İİK m. 310, m. 311). © myolcu

4 Taciri Defterler II. Mevzuat Ticari defter tutmayla ilgili hükümler TTK m. 64-88’de yer almaktadır. Bu hükümlerde ticari defterlerin nasıl tutulacağı değil, defter tutma yükümlülüğü, tutulacak defterlerin isimleri ve çeşitleri, asgari içerikleri ve defterlerin fonksiyonları düzenlenmiştir. Defter tutmanın şekli yani defter, belge ve muhasebe düzeniyle ilgili konular ise başka kanun, yönetmelik veya tebliğlerde, yanı ticari ve mali mevzuatta yer almaktadır. © myolcu

5 Taciri Defterler III. Defter tutma yükümü A. Genel olarak TTK.m.18/1 Tacirler ticari defter tutarlar. TTK.m.64/1 Her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari işlemleriyle ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak ilişkilerini ve her hesap dönemi içinde elde edilen neticeleri, bu Kanuna göre açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorundadır. Defterler, üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulur. İşletme faaliyetlerinin oluşumu ve gelişmesi defterlerden izlenebilmelidir. © myolcu

6 Taciri Defterler B. Defter Tutma yükümlülüğe tabii olanlar 1) Tacirler Tacir olan kişiler ticari defter tutmakla yükümlüdür (TTK m.18/1;64/1) Tacirin birden fazla işletmesi varsa her bir işletme için ayrı defter tutulur. Yeni TTK`ya göre hâkim teşebbüsler tacir sayıldıklarında(TTK.m.195/5), bunların da defter tutmaları zorunludur. © myolcu

7 Taciri Defterler B. Defter Tutma yükümlülüğe tabii olanlar 2) Tacir sayılanlar a) Tİ`nin Kurulup açıldığını KİA aracılığıyla ilan edenler (TTK.m.12/2). b) Tİ`yi ticaret siciline tescil ve ilan edenler (TTK. 12/2). c) Ticaretle uğraşması yasak olduğu halde ticaret yapanlar (TTK.m.14/1). (TTK.m.14/1). d) Ticaretle uğraşması izne tabi olduğu halde izinsiz ticaret yapanlar (TTK.m.14/1). © myolcu

8 Taciri Defterler B. Yükümlülüğe tabii olanlar 3) Tacir gibi sorumlu olanlar TTK.m.12/3`e göre Bir ticari işletme açmış gibi işlemelerde bulunan kişi iyiniyetli üçüncü kişilere karşı tacir gibi sorumlu olur ve dolaysıyla defter tutmakla yükümlüdür. Zira, defter tutma da tacirlere yüklenen bir yükümlülüktür. © myolcu

9 Taciri Defterler B. Yükümlülüğe tabii olanlar 4) Adi şirkette durum Bir ticari işletmenin adi şirket tarafından işletiliyor olması halinde ortaklar tacir niteliğine sahip olacaklarından her birinin ayrı ayrı ticari defter tutması gerekir (TTK m. 12/1). 5) Donatma iştirkinde durum Tacirlere ilişkin kurallar donatma iştirakine de uygulanacağından donatma iştiraki de ticari defter tutar. Zira, TTK.m.17`ye göre, Tacire ilişkin hükümler donatma iştirakine de aynen uygulanır. 6) Esnaflarda durum Esnaflar ticari defter tutmakla mükellef değildirler. Zira ne esnaflara da uygulanacak TTK hükümlerinden bahseden TTK m. 15’de ne de ticari defterlerle ilgili TTK m. 66 vd. hükümlerinde esnafın ticari defter tutma yükümlülüğünden bahsedilmiştir. © myolcu

10 Taciri Defterler C. Defter Tutma Yükümlülüğün başladığı an Ticari defter tutma yükümlülüğü, ticaret siciline kayıt zorunluluğu doğduğu andan itibaren ortaya çıkacaktır (TTK m. 87). © myolcu

11 Taciri Defterler D. Defter Tutma Yükümlülüğün ihlalinde sorumlulk TTK m. 562 (1) Bu Kanunun; a) 64/1,c.1 c.3`deki yükümlülükleri yerine getirmeyenler, b) 64/2 uyarınca belgelerin kopyasını sağlamayanlar, c) 64/3 uyarınca gerekli onayları yaptırmayanlar, d) 65 uygun olarak defterlerini tutmayanlar, e) 66`deki usule aykırı olarak envanter çıkaranlar, f) 86`ya göre belgeleri ibraz etmeyenler, 4000 TL idari para cezasıyla cezalandırılır. (2) 88`e aykırı hareket edenler 4000 TL idari para cezasıyla cezalandırılır. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun yetkisi © myolcu

12 Taciri Defterler IV. Defter Türleri A. Eski TTK`ya göre defter türleri Tacirler hem kanunda ismen sayılmak suretiyle tutulması zorunlu kılınan defterleri (belirli zorunlu defterler), hem de ticari işletmenin nitelik ve öneminin gerektirdiği bütün defterleri (belirsiz zorunlu defterler) tutmak zorundaydılar (ETTK m. 66, f. 1). Ayrıca belirli ve belirsiz zorunlu defterler dışında isteğe bağlı (ihtiyari) defterlerin de tutulabileceği kanunda yer almaktaydı. © myolcu

13 Taciri Defterler B. Yeni TTK`ya göre defter türleri TTK.m.64/3 Fiziki ortamda tutulan yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri ile 4. fıkrada sayılan defterlerin açılış onayları, kuruluş sırasında ve kullanılmaya başlanmadan önce noter tarafından yapılır. TTK.m.64/4 Pay defteri, YK karar defteri ve GK toplantı ve müzakere defteri gibi işletmenin muhasebesiyle ilgili olmayan defterler de ticari defterlerdir. Kim hangi defterleri tutmakla yükümlü Gereçek kişi tacirler yevmiye, defteri kebir, envater Tüzel kişi tacirler yevmiye, defteri kebir, envater, karar defteri Ticaret şirketleri yevmiye, defteri kebir, envater, pay defteri, YK karar defteri, GK toplantı ve müzakere defteri Kamu Tüzel Kişiler Tarafından Kurulan Kurum ve Kuruluşlar (KİT), yevmiye, defteri kebir, envater Kamu Tüzel Kişiler Tarafından Kurulan Kurum ve Kuruluşlar (KİT), yevmiye, defteri kebir, envater © myolcu

14 Taciri Defterler C. VUK`na göre defter türleri 1) Genel Olarak 1) Genel OlarakVUK.m.176 Tüccarlar, defter tutma bakımından iki sınıfa ayrılır: I`ci sınıf tüccarlar, bilanço esasına göre; II`ci sınıf tüccarlar, işletme hesabı esasına göre; defter tutarlar. VUK.m.182 Bilanço esasında aşağıdaki defterler tutulur: 1. Yevmiye defteri; 2. Defteri kebir; 3. Envanter defteri VUK.m.193 İşletme hesabı esasında aşağıdaki defterler tutulur: 1. İşletme hesabı defteri (İşletme hesabını ihtiva eden); © myolcu

15 Taciri Defterler C. VUK`na göre defter türleri 2) Sınai Müesseselerin Tutacakları Diğer Defterler İmalat defteri: m.197: 1. sınıf tüccarlardan devamlı olarak imalat ile uğraşanlar yukarda yazılı defterlerden gayrı bir (İmalat defteri) tutarlar. Bitim işleri defteri: m.200 1. ve 2. sınıf tüccarlardan boyama, basma, yazma, kasarlama, apre, cilalama gibi ücretle yapılan bitim işleriyle uğraşanlar, imalat defteri yerine, bir "Bitim işleri defteri" tutarlar. © myolcu

16 Taciri Defterler C. VUK`na göre defter türleri 3) Diğer Müesseselerin Tutacakları Özel Defterler Banka, banker ve sigorta şirketlerinin gider vergisi defteri m. 204 Banka (vergi kanunları uygulamasında özel belirleme yapılmadığı sürece, özel finans kurumları banka olarak addolunur), banker ve sigorta şirketleri banka ve Sigorta Muameleleri Vergisinin mevzuuna giren işlemleri müfredatlı veya bordrolar üzerinden toplu olarak kendi muhasebe defterlerinde veyahut isterlerse ayrı bir banka ve sigorta muameleleri vergisi defterinde, diğer işlemlerinden ayırmak suretiyle gösterilir. Yabancı nakliyat kurumlarının hasılat defteri m. 207 Yabancı nakliyat kurumları veya bunları Türkiye'de temsil eden şube veya acentaları bir "Hasılat defteri" tutmaya ve bu deftere Türkiye'de elde ettikleri hasılatı tarih sırasiyle ve müfredatlı olarak kaydetmeye mecburdurlar. © myolcu

17 Taciri Defterler C. VUK`na göre defter türleri 3) Diğer Müesseselerin Tutacakları Özel Defterler Ambar defteri m. 209 Depo (Ardiyeler dahil) işletenlerle nakliye ambarları ayrıca bir ambar defteri tutarlar. Serbest meslek kazanç defteri m. 210 Serbest meslek erbabı bir (Kazanç defteri) tutarlar. Bu defterin bir tarafına giderler, diğer tarafına da hasılat kaydolunur. Çiftçi işletme defteri m. 213 Zirai işletme hesabını ihtiva eden çiftçi işletme defterinin sol tarafına Gelir Vergisi Kanununun ilgili maddelerinde gösterilen giderler,sağ tarafına da aynı kanunda gösterilen hasılat kaydolunur. © myolcu

18 Taciri Defterler D. Ticari Defterlere İlişkin Tebliğ`e göre defter türleri/ 19.122012, S.28502 m.5 (1) Gerçek veya tüzel kişi olup olmadığına bakılmaksızın her tacir yevmiye defteri, envanter defteri ve defteri kebiri tutmakla yükümlüdür. (2) Şahıs şirketleri birinci fıkrada sayılan defterlere ek olarak genel kurul toplantı ve müzakere defterini de tutarlar. (3) Anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler 1. fıkrada sayılan defterlere ilave olarak pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ile GK toplantı ve müzakere defteri, limited şirketler ise pay defteri ve GK toplantı ve müzakere defteri tutmak zorundadır. 11 inci maddenin dördüncü fıkrası hükmü saklıdır (Ltd.Ş`i müdürler kurulu karar defteri tuabilirler). (4) Özel hukuk hükümlerine göre idare edilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan ticari işletmeler ile kamu yararına çalışan dernekler ve gelirinin yarıdan fazlasını kamu görevi niteliğindeki işlere harcayan vakıflar tarafından kurulan ticari işletmeler ve bunlara benzeyen ve tüzel kişiliği bulunmayan diğer ticari teşekküller 1. fıkrada sayılan defterleri tutmakla yükümlüdürler. © myolcu

19 Taciri Defterler D. Ticari Defterlere İlişkin Tebliğ`e göre defter türleri Tebliğin geçici 1. madde Gerçek kişi tacirlerden VUK`a göre 2. sınıf tüccar sayılanlar, yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar bu Tebliğde sayılan defterler yerine mezkûr Kanun (VUK) hükümlerine uygun olarak işletme hesabı esasına göre defter tutabilirler. © myolcu

20 Taciri Defterler D. Ticari Defterlere İlişkin Tebliğ`e göre defter türleri 1) Yevmiye defteri m. 6 (1) Yevmiye defteri, kayda geçirilmesi gereken işlemlerin ilgili belge veya ispata dayanan evraktan çıkarılarak tarih sırasıyla ve "madde" halinde düzenli olarak yazıldığı defterdir. (2) Yevmiye maddelerinin en az aşağıdaki bilgileri içermesi şarttır: a) Madde sıra numarası,b) Tarih, c) Borçlu hesap,ç) Alacaklı hesap, d) Tutar, e) Her kaydın dayandığı belgelerin türü ile varsa tarihleri ve sayıları. (3) Yevmiye defteri ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı olur; vergi kanunlarına uygun olmak şartıyla müteharrik yapraklı defterler de kullanılabilir. © myolcu

21 Taciri Defterler 2) Defteri kebir m. 7 m. 7 (1) Defteri kebir, yevmiye defterine geçirilmiş olan işlemleri buradan alarak sistemli bir şekilde ilgili olduğu hesaplara dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan defterdir. (2) Defteri kebirdeki kayıtların en az aşağıdaki bilgileri içermesi şarttır: a) Tarih,b) Yevmiye defteri madde sıra numarası, c) Tutar,ç) Toplu hesaplarda yardımcı nihai hesapların isimleri. (3) m.6 /3`ün hükmü defteri kebir hakkında da uygulanır. © myolcu

22 Taciri Defterler 3) Envanter defteri m. 8 m. 8 (1) Envanter defteri, ticari işletmenin açılışında ve açılıştan sonra her hesap döneminin sonunda taşınmazların, alacakların, borçların, nakit para tutarının ve varlıklar ile borçların değerlerinin teker teker kaydedildiği ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı defterdir. (2) Hesap dönemi 12 ayı geçemez. VUK`un ilgili hükümleri saklı kalmak kaydıyla envanter, düzenli bir işletme faaliyetinin akışına uygun düşen süre içinde ve her halükarda hesap döneminin sonundan itibaren 3 ay içinde çıkarılır ve deftere kaydedilir. (3) m.6 /3`ün hükmü envanter defteri hakkında da uygulanır. Not: Finansal tablolalar (açlış bilançosou, gelir tablosu, yıllık bilanço) envantere dayalı olarak hazırlanır.. © myolcu

23 Taciri Defterler 4) Pay defteri / m. 9 4) Pay defteri / m. 9 (1) Pay defteri; sermayesi paylara bölünmüş komandit ve Ltd Ş`de ortaklarının, AŞ`lerde pay sahiplerinin kaydedildiği ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı defterdir. (2) AŞ ve sermayesi paylara bölünmüş kom. ş`de pay defterine, senede bağlanmamış pay ve nama yazılı pay senedi sahipleriyle, intifa hakkı sahipleri kaydedilir. Pay defterine yapılacak kayıtların en az aşağıdaki bilgileri içermesi şarttır: a) Pay sahibinin adı soyadı veya unvanı,b) Pay sahibinin iletişim bilgileri, c) Varsa pay üzerindeki intifa hakkı sahiplerinin adı soyadı veya unvanı ve intifa hakkı sahibi oldukları paylar, ç) Varsa intifa hakkı sahiplerinin iletişim bilgileri, d) Payın nominal değeri,e) Sahip olunan pay sayısı ve toplam tutar, f) Payın tertibi,g) Payın edinme tarihi, ğ) Deftere kayıt tarihi, h) Payın senede bağlanıp bağlanmadığı ve türü, ı) Payın edinimi ve devrine ilişkin gerekli açıklamalar. © myolcu

24 Taciri Defterler 5) Yönetim kurulu karar defteri / m. 10 5) Yönetim kurulu karar defteri / m. 10 (1) Yönetim kurulu karar defteri, AŞ`de YK`nun, SPB Kom.Ş`de yöneticinin veya yöneticilerin şirket yönetimi ile ilgili olarak aldığı kararların yazılacağıciltli ve sayfa numaraları teselsül eden defterdir. (2) Karar defterindeki kayıtların en az aşağıdaki bilgileri içermesi şarttır: a) Karar tarihi, b) Karar sayısı, c) Toplantıda hazır bulunanlar, ç) Kararın içeriği, d) Üyelerin imzaları. (3) Kararın, üyelerden birinin yaptığı öneri üzerine diğerlerinin yazılı onayı ile veya bazı üyelerin elektronik ortamda katılması suretiyle alındığı durumlarda bu husus ayrıca belirtilir. (4) Kararın, üyelerden birinin yaptığı öneri üzerine diğerlerinin yazılı onayı ile alınması halinde imzaların bulunduğu kâğıt veya kâğıtlar karar defterine yapıştırılır. (5) Kararların bütün üyelerin toplantıya elektronik ortamda katılması ve güvenli elektronik imza ile alınmasıhalinde kararın güvenli elektronik imza ile imzalandığını belirten ifadenin karar metninde yer alması ve alınacak fiziki kararın deftere yapıştırılması şarttır. © myolcu

25 Taciri Defterler 6) Yönetim kurulu karar defteri / m. 10 6) Yönetim kurulu karar defteri / m. 10 (6) Kararın bazı üyelerin fiziki ortamda bazı üyelerin ise elektronik ortamda toplantıya katılması suretiyle alınması halinde ise karar metninde fiziki ortamda katılanların imzaları ile elektronik ortamda katılanların güvenli elektronik imza ile kararı imzaladıkları belirtilir ve fiziki karar metni karar defterine yapıştırılır. (7) Yönetim kurulu toplantılarına elektronik ortamda katılım sağlanması halinde elektronik kayıtlar Kanunun 65. maddesi uyarınca güvenli bir şekilde saklanır. (8) Bir önerinin veya önerilerin ıslak imza ile imzalanması şeklinde alınan kararlar TTK.m. 390/4` uyarınca karar defterine yapıştırılır; aksi halde karar geçersizdir. (9) Her yönetim kurulu üyesi alınan karara ilişkin muhalefetinin bir şerh ile karar metnine geçirilmesini isteyebilir. (9) Her yönetim kurulu üyesi alınan karara ilişkin muhalefetinin bir şerh ile karar metnine geçirilmesini isteyebilir. Üyelerin şerh yazma talebi hiçbir sebeple reddedilemez; Üyelerin şerh yazma talebi hiçbir sebeple reddedilemez; şerh yazılmasına engel olunamaz. şerh yazılmasına engel olunamaz. Şerh, sahibi dışında hiç kimse tarafından değiştirilemez. © myolcu

26 Taciri Defterler 7) Genel kurul toplantı ve müzakere defteri / m.11 7) Genel kurul toplantı ve müzakere defteri / m.11 (1) Tüzel kişi tacirlerin GK toplantılarında görüşülen hususların ve alınan kararların kaydedildiği ciltli ve sayfa numaraları teselsül eden defterdir. (2) Şirket genel kurul toplantısı yapılırken genel kurulda sorulan sorular, verilen cevaplar, sunulan önergeler, alınan kararlar işlenerek düzenlenebileceği gibi hazırlanan toplantı tutanağının deftere yapıştırılması şeklinde de tutulabilir. (3) Kollektif ve komandit şirketlerde yönetimle görevlendirilen ortağın veya ortakların yahut bütün ortakların şirket yönetimi ile ilgili olarak aldığı kararlar da genel kurul toplantı ve müzakere defterine kaydedilir. Bu fıkra uyarınca yapılacak kayıtlarda m.10/2`de belirtilen hususların yazılması zorunludur. © myolcu

27 Taciri Defterler 7) Genel kurul toplantı ve müzakere defteri / m.11 7) Genel kurul toplantı ve müzakere defteri / m.11 (4) Limited şirketlerde müdür veya müdürler kurulunun şirket yönetimi ile ilgili olarak aldığı kararlar genel kurul toplantı ve müzakere defterine kaydedilebileceği gibi ayrı bir müdürler kurulu karar defteri de tutulabilir. Müdürler kurulu karar defterinin tutulması halinde açılış ve kapanış onayları dahil olmak üzere YK karar defterine ilişkin hükümler uygulanır. Kararların genel kurul toplantı ve müzakere defterine kaydedilmesi halinde m.10/2`de belirtilen hususların yazılması zorunludur. Ayrı bir müdürler kurulu karar defteri tutulması halinde müdür veya müdürler kurulu kararları genel kurul toplantı ve müzakere defterine kaydedilemez. © myolcu

28 Taciri Defterler IV. Defter Türleri D. İhtiyari Defterler Veresiye defteri, taksitli satış defteri, alacak defteri, müşteri takip defteri, cari hesap defteri vs.. Bu defterler de usulüne uygun tutulursa sahibi lehine delil olabilir kanaati hakimdir. Bunun için, tacir tutmak istediği defterin türü, mahiyeti, sayfa sayını içeren iki nüsha beyannamyi önceden Ticaret Sicil Müdürlüğüne vermek zorundadır. © myolcu

29 Taciri Defterler V. Defterle İlgili İlkeler 1. Tüm zorunlu defterlerin tutulması HMK.m.222 Ticari defterlerin, ticari davalarda delil olarak kabul edilebilmesi için, kanuna göre, eksiksiz ve usulüne uygun olarak tutulmuş, açılış ve kapanış onayları yaptırılmış ve defter kayıtlarının birbirini doğrulamış olması şarttır. 2. Açılış ve kapanış onaylarının yapılması TTK.m.64/3 Fiziki ortamda tutulan yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri ile dördüncü fıkrada sayılan defterlerin açılış onayları, kuruluş sırasında ve kullanılmaya başlanmadan önce noter tarafından yapılır. Yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defterinin kapanış onayı, izleyen faaliyet döneminin üçüncü ayının sonuna kadar notere yaptırılır. Ticari defterlerin elektronik ortamda tutulması hâlinde bu defterlerin açılışlarında ve yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defterinin kapanışında noter onayı aranmaz. © myolcu

30 Taciri Defterler V. Defterle İlgili İlkeler 3. İşletmenin gerçek faaliyyetini ve finansal durumunu göstermesi TTK.m.64/2 Defterler, üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulur. İşletme faaliyetlerinin oluşumu ve gelişmesi defterlerden izlenebilmelidir. TTK.m.65/2 Defterlere yazımlar ve diğer gerekli kayıtlar, eksiksiz, doğru, zamanında ve düzenli olarak yapılır. © myolcu

31 Taciri Defterler V. Defterle İlgili İlkeler 4. TTK hükümleri ile VUK hükümleri birlikte uygulanır TTK.m.64/2 Bu Kanuna tabi gerçek ve tüzel kişiler, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun defter tutma ve kayıt zamanıyla ilgili hükümleri ile aynı Kanunun 175 inci ve mükerrer 257 nci maddelerinde yer alan yetkiye istinaden yapılan düzenlemelere uymak zorundadır. Bu Kanunun defter tutma, envanter, mali tabloların düzenlenmesi, aktifleştirme, karşılıklar, hesaplar, değerleme, saklama ve ibraz hükümleri 213 sayılı Kanun ile diğer vergi kanunlarının aynı hususları düzenleyen hükümlerinin uygulanmasına, vergi kanunlarına uygun olarak vergi matrahının tespit edilmesine ve buna yönelik mali tabloların hazırlanmasına engel teşkil etmez. © myolcu

32 Taciri Defterler V. Defterle İlgili İlkeler 5. Türkiye Muhasebe Standartlara Uyulması TTK.m.88/1 TTK.m.64 ilâ 88 inci madde hükümlerine tabi gerçek ve tüzel kişiler münferit ve konsolide finansal tablolarını düzenlerken, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan, Türkiye Muhasebe Standartlarına, kavramsal çerçevede yer alan muhasebe ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası olan yorumlara uymak ve bunları uygulamak zorundadır. © myolcu

33 Taciri Defterler V. Defterle İlgili İlkeler 6. Türkçe ve Türk Lirası ile tutulması TTK.m.65/1 ve VUK.m.215/1 Defterler ve gerekli diğer kayıtlar Türkçe tutulur. Kısaltmalar, rakamlar, harfler ve semboller kullanıldığı takdirde bunların anlamları açıkça belirtilmelidir. VUK.m.215/2 a) Kayıt ve belgelerde Türk para birimi kullanılır. Belgeler, Türk parası karşılığı gösterilmek şartıyla, yabancı para birimine göre de düzenlenebilir. Şu kadar ki, yurt dışındaki müşteriler adına düzenlenen belgelerde Türk parası karşılığı gösterilme şartı aranmaz. © myolcu

34 Taciri Defterler V. Defterle İlgili İlkeler 7. Defterlerin dayanağı olan belgelerin saklanması TTK.m.65/2 (2) Tacir, işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş bulunan her türlü belgenin, fotokopi, karbonlu kopya, mikrofiş, bilgisayar kaydı veya benzer şekildeki bir kopyasını, yazılı, görsel veya elektronik ortamda saklamakla yükümlüdür. © myolcu

35 Taciri Defterler VI. Defter Tutma Şekli A. Fiziki ortamda defterlerin tutulma şekli B. Elektronik ortamda defterlerin tutulma şekli © myolcu

36 Taciri Defterler A. Fiziki ortamda defterlerin tutulma şekli 1) Açılış Onayları a) Kuruluşta aa) Noter Onayı Fiziki ortamda tutulan... defterlerin açılış onayları, kuruluş sırasında ve kullanılmaya başlanmadan önce noter tarafından yapılır (TTK,m.64/3). Not:Açılış onayının noter tarafından yapıldığı hâllerde noter, ticaret sicili tasdiknamesini aramak zorundadır (TTK,m.64/3). (2) Ticaret şirketleri dışındaki gerçek ve tüzel kişi tacirlerin kuruluş sırasında yaptıracakları ticari defterlere ilişkin açılış onaylarında ticaret sicili tasdiknamesi aranmaz (Tebliğ.m.13). bb) Ticaret Sicili Müdürlükleri Onayı Ticaret şirketlerinin ticaret siciline tescili sırasında defterlerin açılışı ticaret sicili müdürlükleri tarafından da onaylanabilir (TTK,m.64/3). Not:(1) Noterler ile ticaret sicil müdürlüklerinin yapacağı açılış onayları Not:(1) Noterler ile ticaret sicil müdürlüklerinin yapacağı açılış onayları defterin ilk sayfasına yazılır ve tebliğdeki i bilgileri içerir Tebliğ.m.14) © myolcu

37 Taciri Defterler A. Fiziki ortamda defterlerin tutulma şekli 1) Açılış Onayları b) İzleyen dönemler Bu defterlerin izleyen faaliyet dönemlerindeki açılış onayları, defterlerin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk ayından önceki ayın sonuna kadar notere yaptırılır (TTK,m.64/3). (4) Yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri ile yönetim kurulu karar defterinin açılış onaylarının her hesap dönemi için yapılması zorunludur (Tebliğ.m.13). Pay defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defteri yeterli yaprakları bulunmak kaydıyla izleyen faaliyet dönemlerinde de açılış onayı yaptırılmaksızın kullanılmaya devam edilebilir (TTK,m.64/3). © myolcu

38 Taciri Defterler A. Fiziki ortamda defterlerin tutulma şekli 2) Kapanış onayları Yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defterinin kapanış onayı, izleyen faaliyet döneminin üçüncü ayının sonuna kadar notere yaptırılır (TTK,m.64/3). (1) Yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defterinin, izleyen hesap döneminin üçüncü ayının sonuna kadar notere ibraz edilip, son kaydın altına noterce “Görülmüştür” ibaresi yazılarak mühür ve imza ile onaylanması zorunludur (Tebliğ.m.15). © myolcu

39 Taciri Defterler B. Elektronik ortamda defter tutma şekli Ticari defterlerin elektronik ortamda tutulması hâlinde bu defterlerin açılışlarında ve yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defterinin kapanışında noter onayı aranmaz (TTK,m.64/3). Fiziki ortamda veya elektronik ortamda tutulan ticari defterlerin nasıl tutulacağı, defterlere kayıt zamanı, onay yenileme ile açılış ve kapanış onaylarının şekli ve esasları Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Maliye Bakanlığınca müştereken çıkarılan tebliğle belirlenir. (TTK,m.64/3). Bu tebliğ, TİCARİ DEFTERLERE İLİŞKİN TEBLİĞ`dir Tarihi: 19 Aralık 2012, Sayı : 28502 © myolcu

40 Taciri Defterler VII. Ticari Defter ve Belgelerin Saklanması A) Saklanacak Defter ve Belgeler a) Ticari defterlerini, envanterleri, açılış bilançolarını, ara bilançolarını, finansal tablolarını, yıllık faaliyet raporlarını, topluluk finansal tablolarını ve yıllık faaliyet raporlarını ve bu belgelerin anlaşılabilirliğini kolaylaştıracak çalışma talimatları ile diğer organizasyon belgeleri (TTK.m.82/1 ), b) Alınan ticari mektupları (TTK.m.82/1 ), c) Gönderilen ticari mektupların suretlerini (TTK.m.82/1 ), Ticari mektuplar, bir ticari işe ilişkin tüm yazışmalardır (m.82/2). Ticari mektuplar, bir ticari işe ilişkin tüm yazışmalardır (m.82/2). d) TTK.m.64/1`a göre yapılan kayıtların dayandığı belgeleri (TTK.m.82/1 ).. e) Tacir, işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş bulunan her türlü belgenin, fotokopi, karbonlu kopya, mikrofiş, bilgisayar kaydı veya benzer şekildeki bir kopyasını, yazılı, görsel veya elektronik ortamda saklamakla yükümlüdür (TTK.m.64/2). © myolcu

41 Taciri Defterler B) Defter ve Belgelrin Saklanma şekli TTK.m.82/3`e göre TTK.m.82/3`e göre Açılış ve ara bilançoları, finansal tablolar ve topluluk finansal tabloları hariç olmak üzere, TTk.m.82/1`de sayılan belgeler, Türkiye Muhasebe Standartlarına da uygun olmak kaydıyla, görüntü veya veri taşıyıcılarda saklanabilirler; şu şartla ki; a) Okunur hâle getirildiklerinde, alınmış bulunan ticari mektuplar ve defter dayanaklarıyla görsel ve diğer belgelerle içerik olarak örtüşsünler; b) Saklama süresi boyunca kayıtlara her an ulaşılabilsin ve uygun bir süre içinde kayıtlar okunabilir hâle getirilebiliyor olsun. TTK.m.82/4`e göre (4) Kayıtlar TTK.m.65/4,c.2 uyarınca elektronik ortama alınıyor ise, bilgiler; bilgisayar yerine basılı olarak da saklanabilir. Bu tür yazdırılmış bilgiler birinci cümleye göre de saklanabilir. © myolcu

42 Taciri Defterler C) Defter ve Belgelrin Saklama süresi ve başlanğıç tarihi Süre TTK.m.82 TTK.m.82 (5) TTK.m.82/1`in (a) ilâ (d) bentlerinde öngörülen belgeler 10 yıl saklanır. Başlanğıç tarihi TTK.m.82 TTK.m.82 (6) Saklama süresi, ticari defterlere son kaydın yapıldığı, envanterin çıkarıldığı, ara bilançonun düzenlendiği, yılsonu finansal tablolarının hazırlandığı ve konsolide finansal tabloların hazırlandığı, ticari yazışmaların yapıldığı veya muhasebe belgelerinin oluştuğu takvim yılının bitişiyle başlar. © myolcu

43 Taciri Defterler D) Ticaretin Terki ve Vefat halinde saklama yükümü TTK.m.82 TTK.m.82 (8) Gerçek kişi olan tacirin ölümü hâlinde mirasçıları ve ticareti terk etmesi hâlinde kendisi defter ve kâğıtları TTK.m.82/1 gereğince saklamakla yükümlüdür. Mirasın resmî tasfiyesi hâlinde veya tüzel kişi sona ermişse defter ve kâğıtlar TTK.m.82/1 gereğince 10 yıl süreyle sulh mahkemesi tarafından saklanır. © myolcu

44 Taciri Defterler E) Defterin zıyaa uğrarması TTK.m.82 TTK.m.82 (7) Bir tacirin saklamakla yükümlü olduğu defterler ve belgeler; yangın, su baskını veya yer sarsıntısı gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama süresi içinde zıyaa uğrarsa tacir zıyaı öğrendiği tarihten itibaren 15 gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden (ATM`den) kendisine bir (ziyaı) belge verilmesini isteyebilir. Bu dava hasımsız açılır. Mahkeme gerekli gördüğü delillerin toplanmasını da emredebilir. © myolcu

45 Taciri Defterler VIII. Ticari Defterlerin Teslim ve İbrazı A. Kavram Ticari defterler bir tacirin ticari hayatı ile ilgili özel ve gizli kalması gereken bilgileri (sırları) içerdiği için bunların herkes tarafından istenildiği zaman incelenmesi mümkün değildir. Kanunda, bazı özel durumlarda (istisnaen) defterlerin ve saklanması zorunlu olan belgelerin, ilgililer ve mahkeme tarafından kısmen veya tamamen incelenmesine imkan tanınmıştır (TTK m. 85). Bu haller defterlerin teslim ve ibrazı diye ifade edilir. © myolcu

46 Taciri Defterler B. Mahkeme kararı ile defterlerin incelemesi TTK.m.83 TTK.m.83 (1) Ticari uyuşmazlıklarda mahkeme, yabancı gerçek veya tüzel kişi bile olsalar, tarafların ticari defterlerinin ibrazına, resen veya taraflardan birinin istemi üzerine karar verebilir. (2) HMK `nun, yargılamayı gerektiren davalarda hazırlık işlemlerine ilişkin hükümleriyle senetlerin ibrazı zorunluluğuna dair olan hükümleri ticari işlerde de uygulanır. TTK.m. 85 TTK.m. 85 (1) Malvarlığı hukukuna ilişkin olan, özellikle de mirasa, mal ortaklığına ve şirket tasfiyesine ilişkin uyuşmazlıklarda, mahkeme, ticari defterlerin teslimine ve bütün içeriklerinin incelenmesine karar verebilir. © myolcu

47 Taciri Defterler C. Mahkeme kararı olmadan inceleme TTK.m.85`in yorumuna göre, Mahkeme kararı olmasa bile TD`leri inceleme hakkının Miras yoluyla ticari bir işletmenin intikalinde mirasçılara, Kollektif, komandit, limited ve adi şirketlerde ortaklara, İflasta da iflas idaresine ait olduğu kabul olunur.. ait olduğu kabul olunur.. Yani TTK m. 85’a göre, mirasçıların, ortak ve iflas idaresinin defter ve belgelerin teslimini isteyebilmeleri bir ihtilafın (çekişmenin) ortaya çıkması koşuluna bağlı değildir. Teslim zorunluluğu defter ve belgelerin tamamını kapsar. İlgililer ve mahkeme defter ve kağıtların her yerini inceleyebilirler. © myolcu

48 Taciri Defterler D. Defterlerin İncelenme usulü Doğrudan veya bilirkişi incelemesi İbrazda defter ve belgelerin ilgili kısımlarının suretleri üzerinde ya doğrudan doğruya mahkeme ya da mahkeme tarafından atanan bilirkişiler inceleme yapabilir. Suret alınması TTK.m. 84 TTK.m. 84 (1) Bir hukuki uyuşmazlıkta ticari defterler ibraz edilmişse, defterlerin uyuşmazlıkla ilgili kısımları tarafların katılımı ile incelenir. Gerekli görülürse, defterlerin ilgili yapraklarından suret alınır. Defterlerin geri kalan içerikleri, onların Türkiye Muhasebe Standartlarına uygunluklarının denetimi için gerekliyse mahkemeye açıklanır © myolcu

49 Taciri Defterler E. Defterlerin Teslim yükümlülüğünde zamanaşımı süresi Defter ve belgeleri saklamakla yükümlü olanlar aynı zamanda bu defterlerin teslim yükümlülüğü altındadır. Onların defterleri teslim yükümü de saklama süresi olan 10 yıl ile sınırlıdır (TTK m. 68/1 yorumu). Bu süre, genel zamanaşımı süresi ile uyumludur (TBK m. 146). © myolcu

50 Ticari Defterler IX. Ticari Defterlerle İspat Tacirler arası ilişkilerde tic. defterler özel delildir (HMK.m.222/2) Ticari defterlerin, ticari davalarda delil olarak kabul edilebilmesi için, kanuna göre eksiksiz ve usulüne uygun olarak tutulmuş, açılış ve kapanış onayları yaptırılmış ve defter kayıtlarının birbirini doğrulamış olması şarttır. © myolcu

51 Ticari Defterler IX. Ticari Defterlerle İspat Taciri defterlerin lehte delil olması (HMK.m.222/3) İkinci fıkrada belirtilen şartlara uygun olarak tutulan ticari defter kayıtlarının sahibi ve halefleri lehine delil olarak kabul edilebilmesi için, diğer tarafın aynı şartlara uygun olarak tutulmuş ticari defterlerindeki kayıtların bunlara aykırı olmaması veya ilgili hususta hiç bir kayıt içermemesi yahut defter kayıtlarının aksinin senet veya diğer kesin delillerle ispatlanmamış olması gerekir. Not: Bu şartlara uygun olarak tutulan defterlerdeki sahibi lehine ve aleyhine olan kayıtlar birbirinden ayrılamaz. © myolcu

52 Ticari Defterler IX. Ticari Defterlerle İspat Tic. defterlerin sahibi aleyhine delil olması (HMK.m.222/4) Açılış veya kapanış onayları bulunmayan ve içerdiği kayıtlar birbirini doğrulamayan ticari defter kayıtları, sahibi aleyhine delil olur. © myolcu

53 Ticari Defterler IX. Ticari Defterlerle İspat Tic. defterlerin ibrazından kaçınmanın özel sunucu (HMK.m.222/5) Taraflardan biri tacir olmasa dahi, tacir olan diğer tarafın ticari defterlerindeki kayıtları kabul edeceğini belirtir; ancak, karşı taraf defterlerini ibrazdan kaçınırsa, ibrazı talep eden taraf iddiasını ispat etmiş sayılır. Not: Mahkeme, ticari davalarda tarafların ticari defterlerinin ibrazına kendiliğinden veya taraflardan birinin talebi üzerine karar verebilir (HMK.m.222/1). © myolcu

54 Ticari Defterler X. Sorumluluk A. Hukuki Sorumluluk Lehte delil olamaması Aleyhte delil olması © myolcu

55 Ticari Defterler B. Cezai Sorumluluk 1. İdari para cezasi TTK m. 562 (1) Bu Kanunun; a) 64/1,c.1 c.3`deki yükümlülükleri yerine getirmeyenler, b) 64/2 uyarınca belgelerin kopyasını sağlamayanlar, c) 64/3 uyarınca gerekli onayları yaptırmayanlar, d) 65 uygun olarak defterlerini tutmayanlar, e) 66`deki usule aykırı olarak envanter çıkaranlar, f) 86`ya göre belgeleri ibraz etmeyenler, bulunduğu yerin mülki amiri tarafından 4000 TL idari para cezasıyla cezalandırılır. (2) 88`e aykırı hareket edenler bulunduğu yerin mülki amiri tarafından 4000 TL idari para cezasıyla cezalandırılır. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun yetkisi © myolcu

56 Ticari Defterler B. Cezai Sorumluluk 2. Adli para cezasi TTK m. 562 (4) Bu Kanun hükümlerine göre tutulmakla veya muhafaza edilmekle yükümlü olunan defter, kayıt ve belgeler ile bunlara ilişkin bilgileri, denetime tabi tutulan gerçek veya tüzel kişiye ait olup olmadığına bakılmaksızın, 210 uncu maddenin birinci fıkrasına göre denetime yetkili olanlarca istenmesine rağmen vermeyenler veya eksik verenler ya da bu denetim elemanlarının görevlerini yapmalarını engelleyenler, fiilleri daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde 300 günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılır. (6) Ticari defterlerin mevcut olmaması veya hiçbir kayıt içermemesi yahut bu Kanuna uygun saklanmaması hâllerinde, sorumlular 300 günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılır. © myolcu

57 Ticari Defterler B. Cezai Sorumluluk 3. Hapis cezası Zorunlu defterleri hiç yada gerektiği gibi tutmayan tacirin iflası halinde, iflas taksiratlı veya hileli iflas sayılarak tacir hapis cezası ile cezalandırılabilir. Hileli iflasın cezası 3 yıldan 8 yıla kadar, taksiratlı iflasın cezası 2 aydan 1 yıla kadardır. (TCK.m.161, 162, İİK.m310, b.5, m.311) © myolcu

58 Ticari Defterler B. Cezai Sorumluluk 4. Cezaların artırılması TTK.m.562 (14) Bu Kanunda tanımlanan kabahatlerden birinin idari yaptırım kararı verilinceye kadar birden çok işlenmesi hâlinde, ilgili gerçek veya tüzel kişiye bir idari para cezası verilir ve ilgili hükme göre verilecek ceza iki kat artırılır. Ancak, bu kabahatin işlenmesi suretiyle bir menfaat temin edilmesi veya zarara sebebiyet verilmesi hâlinde verilecek idari para cezasının miktarı bu menfaat veya zararın üç katından az olamaz. © myolcu

59 TEŞEKKÜRLER