EPİDEMİYOLOJİ Toplumda görülen sağlıkla ilgili olayların dağılım ve nedenlerini inceleyen bilim dalıdır

Epidemiyolojik araştırmalar amaçlarına göre 5 grupta toplanır 1- Sağlık hizmetinin planlanması ve değerlendirilmesi için gerekli veri toplanması, 2- Hastalıklardan korunmayı sağlamak için hastalıkları oluşturan nedenlerin belirlenmesi, 3- Hastalık kontrol yöntemlerinin değerlendirilmesi, 4- Hastalıkların doğal gidişinin tanımlanması, 5- Hastalıkların sınıflandırılması.

Sağlık Hizmetlerinin Planlanması ve Değerlendirilmesi Tanı Tedavi  HASTA KİŞİ Devamlı Gözlem   Sağlık sorunlarının bilinmesi Koruyucu ve tedavi edici servisler  TOPLUM Hizmetlerin etkinliği (uygun bir tarama sistemi)

Sağlık Sorunlarının Bilinmesi Hastalık sıklığı, Hastalık dağılımı, Sağlık hizmetlerinin kullanımı.

Sağlık Servislerinin Kullanımı   Kliniğe başvuran sayısı, Eğitilmiş veya geleneksel ebe seçimi, Atıkların nasıl kontrol edildiği.

Hizmetlerin Etkinliği Herhangi bir hastalıktan dolayı sakatlık ve ölüm  .

Hastalık Oluşturan Nedenlerin Belirlenmesi Amaç: Ortadan kaldırıldığı zaman bir hastalığın önlenmesine yol açan faktörlerin belirlenmesidir. Hastalık oluşmasında çeşitli etkenler rol oynar.  Etken (mikroorganizma) Örn.: Tüberküloz’da  Evlerin kötü havalanması  Beslenme bozuklukları

Basit epidemiyolojik yöntemlerle; Hastalığın kişisel özellikleri (yaş, cins v.b.), Coğrafik dağılımı, Mevsimlerle olan ilgisi hakkında bilgi sahibi olunabilir.

Hastalık Kontrol Yöntemlerinin Değerlendirilmesi Kolera aşısı için: - Aşısının koruyucu etkinliği, - Ulaşım ve personel eğitimi için geçen zaman, - Gerekli aşı için harcanacak paradeğerlendirilir. Doğum öncesi bebek beslenmesi eğitimi için: - Bebeklerde kwashiorkor vakalarında azalma, - Annelerin beslenme hakkında bilgi, tutum ve davranışlarındaki değişiklikler.

Hastalıkların Doğal Gidişinin Tanımlanması Doğal gidiş bilinmezse  Prognoz bilinmez Tedaviye karar verilemez

EPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMALARIN SINIFLANDIRILMASI Araştırmalar temel amaç ve yöntemlerine göre:   I- Gözlemsel Araştırmalar, II- Deneysel Araştırmalar,   III- Metodolojik Araştırmalar.

I- Gözlemsel Araştırmalar 1- Tanımlayıcı (deksriptif) araştırmalar: Kişi, yer ve zaman özelliklerine göre tanımlama 2- Analitik araştırmalar: a- Vaka-kontrol araştırmaları b- Kohort araştırmaları c- Kesitsel araştırmalar  

II- Deneysel Araştırmalar 1- Hayvan deneyleri. 2- Müdahale Araştırmaları: a. Proflaktik önlemlere yönelik deneysel araştırmalar, b. Terapötik önlemlere yönelik deneysel araştırmalar.

III- Metodolojik Araştırmalar 1- Teşhis ve tarama yöntemlerinin tanı koymada ne kadar geçerli (valid) olduğunu belirleme araştırmaları, 2- Gözlemcilerin ölçüm ve gözlemlerinin ne ölçüde güvenilir-tutarlı olduğunu belirlemeye yönelik araştırmalar.

Tanımlayıcı Araştırmalar Hastalıkların; - kimlerde, - nerede, - ne zaman, - ne sıklıkta, görüldüğünü saptamak için yapılır.

Genellikle hastane kayıtlarına dayanır ve kayıtlarda bulunan; - cins, - yaşadığı yer, - meslek, - evlilik durumu gibi özellikler yönünden değerlendirilir.

Analitik Araştırmalar Analitik araştırmalar, hastalık nedenlerini bulmak için planlanır ve uygulanır. İki şekilde yapılabilir. Örn.: Diyette mısır olması pellegraya neden olabilir mi?

1- Hasta grup Kontrol grubu   mısırla beslenen mısırla beslenen   karşılaştırılır (vaka-kontrol araştırmaları)

2- Fazla mısır yiyen Mısır yemeyen   hastalık (+) hastalık (+)   karşılaştırılır (kohort araştırmaları)

Gözlemsel Yöntemin Özellikleri 1- Araştırıcı tarafından izlenen faktörler (yaş, cins, meslek v.b.), olaylar (herhangi bir etken, tedavi yöntemi, hizmet gibi) araştırıcının kontrolü altında değildir, istendiği takdirde değiştirilemez. 2- İncelenen faktör veya olay dışında kalan tüm diğer değişkenler sabit tutulamaz. 3- Neden-sonuç (etken-hastalık) ilişkisi her zaman tam ve belirgin biçimde saptanamayabilir. Konu ve kullanılan araştırma yöntemine göre bu belirginlik düzeyi farklı olabilir.

Gözlemsel Yöntemin Özellikleri 4- “Neden” için deliller daha az kesindir. 5- Gözlemsel araştırmalarda olayların oldukları ortam içinde (in-vivo) incelendikleri, özel koşular yaratılmadığı için sonuçlar gerçek hayata büyük ölçüde uyar ve uygulanabilir. 6- Gözlenen olayların tekrarlanması çoğu kez olanaksızdır; olaylar toplumda olagelirken gözlenir, bittikten sonra aynı olayı yaratmak söz konusu olmayabilir. Örn.: Bir salgının tekrarı mümkün değildir.

Deneysel Yöntemin Özellikleri 1- Araştırıcı tarafından incelenen faktörler, olaylar (etken, tedavi yöntemi gibi) araştırıcının kontrolü altındadır, istendiği taktirde değiştirilebilir. 2- İncelenen faktör veya olay dışında kalan tüm diğer değişkenler sabit tutulabilir. 3- Neden-sonuç (etken-hastalık) ilişkisi tam ve doğru biçimde saptanabilir. Bu özellikle laboratuvar deneyleri için tam geçerlidir.

Deneysel Yöntemin Özellikleri 4- Araştırılan faktör dışında kalan tüm diğer faktörler sabit tutulduğu için bu faktörün “Neden” olup olmadığı kesin olarak saptanabilir. 5- Deney ortamı için sağlanan özel koşullar her zaman gerçek hayata uymayabilir. Sonuçların genellenmesinde bu nokta daima gözönünde tutulmalıdır. 6- Deney koşulları ve ortamı istenildiği zaman ve sayıda tekrarlanabilir.