EPİDEMİYOLOJİ Toplumda görülen sağlıkla ilgili olayların

... konulu sunumlar: "EPİDEMİYOLOJİ Toplumda görülen sağlıkla ilgili olayların"— Sunum transkripti:

1 EPİDEMİYOLOJİ Toplumda görülen sağlıkla ilgili olayların
*dağılım (deskriptif), *neden (analitik) ve *teşhis,tedavi ve önlenmesi için (deneysel) uygun yöntemleri belirlemeye yarayan araştırma tekniklerini öğreten bilim dalıdır

2 EPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMALARIN SINIFLANDIRILMASI
Araştırmalar temel amaç ve yöntemlerine göre: I- Gözlemsel Araştırmalar, II- Deneysel Araştırmalar,   III- Metodolojik Araştırmalar.

3 I- Gözlemsel Araştırmalar
1- Tanımlayıcı (deksriptif) araştırmalar: Kişi, yer ve zaman özelliklerine göre tanımlama 2- Analitik araştırmalar: a- Vaka-kontrol araştırmaları b- Kohort araştırmaları c- Kesitsel araştırmalar

4 II- Deneysel Araştırmalar
1- Hayvan deneyleri. 2- Müdahale Araştırmaları: a. Proflaktik önlemlere yönelik deneysel araştırmalar, b. Terapötik önlemlere yönelik deneysel araştırmalar.

5 III- Metodolojik Araştırmalar
1- Teşhis ve tarama yöntemlerinin tanı koymada ne kadar geçerli (valid) olduğunu belirleme araştırmaları, 2- Gözlemcilerin ölçüm ve gözlemlerinin ne ölçüde güvenilir-tutarlı olduğunu belirlemeye yönelik araştırmalar.

6 KULLANACAĞIMIZ BAZI TEMEL TANIMLAR
Populasyon Araştırıcının ilgilendiği karakterlere sahip en geniş topluluk olarak tanımlanır. öğretim yılında Tıp fakültesi 1.sınıf öğrencileri gibi. -Türkiyede çalışan hekimler, -sigara içen hekimler gibi her birisi ayrı populasyonları tanımlar. Örnek Populasyonu temsil eden ve populasyonun bir alt grubunu içerir. -Tıp fakültesi 1. sınıf öğrencileri örneği, bayan tıp fakültesi öğrencileri gibi.

7 İnsidans:Takip araştırmalarından elde edilen riskin
ölçütü olan bir hızdır. Prevelans:Kesitsel araştırmalardan elde edilen durumun büyüklüğünü ölçmede kullanılan bir hızdır. İnsidansa eşdeğer değildir. Hız(Rate): Bir olayın oluş olasılığı olarak tanımlanır. Oran(Ratio): İki farklı karakterin birbirilerine göre relatif sıklıklarıdır. Ör: Hekim başına düşen hasta sayısı bir orandır. Oran(Proportion):Bir karakteristiğin yüzde olarak sıklığıdır. Ör: Sigaraya bağlı ortaya çıkan kanserlerin toplam kanserler içindeki oranı.

8 TANIMLAYICI ( DESKRİPTİF ) EPİDEMİYOLOJİ

9 Bu araştırmaların ana amacı TANIMLAMAKTIR
Toplumun sağlık sorunlarının ne olduğunun saptanması, bunların; - KİŞİ -ZAMAN -YER Özellikleri bakımından incelenmesi tanımlayıcı-deskriptif epidemiyolojinin alanı içine girer.

10 Olay yada hastalık NEDİR? Bu Hastalık KİMLERDE görülmektedir?
Sağlığı Etkileyen Olaylar İncelenirken Temel Olarak Şu Sorulara Yanıt Aranır Olay yada hastalık NEDİR? Bu Hastalık KİMLERDE görülmektedir? Bu hastalık NEREDE görülmektedir? Bu hastalık NE ZAMAN görülmektedir?

11 Bu araştırmalarda ana amaç tanımlamak olduğu için ;
Herhangi bir hipotez kurulmaz ve sınanmaz Genellikle risk altındaki tüm grup incelenmez Sadece belli bir durumla karşılaşmış veya herhangi bir hastalığa yakalanmış olanlar ( örn: polikliniğe başvuru yapmış anemi veya hipertansiyon tanısı alanlar ) kişi, yer, zaman yönünden tanımlanır

12 Türkiye’de ana çocuk sağlığı alanında, anne ve çocukların durumunu saptama çalışmaları,
Türkiye de solunum sistemi hastalıkları durumu, Diyabet veya hipertansiyon durumu, Okul sağlığı çalışmalarında; çocuklarda diş sağlığı durumu çalışmaları gibi

13 Sağlığı ilgilendiren olaylar kişi,yer,zaman özelliklerine göre tanımlanırken bunların nedenlerine yönelik bazı önemli bilgiler elde edilebilir !!!! Dolayısı ile olayların nedenine yönelik hipotezlerin kurulmasında da tanımlayıcı epidemiyolojik araştırmaların önemi büyüktür. Ayrıca toplumdaki risk gruplarının belirlenerek sağlık hizmetlerinin planlanmasında Hizmette önceliklerin saptanmasında tanımlayıcı epidemiyolojik çalışmalardan yararlanılır.

14 1.KİŞİ ÖZELLİKLERİ Yaş Bimodalite:Bir hastalığın yaşlara göre dağılımının grafiği çizildiğinde farklı yaşlarda hastalık sıklığında iki ayrı yükselme görülmesidir. Örn: Jüvenil diyabet- tip II diyabet , akut- kronik lösemiler

15 Bir sağlık olayının yaş ile ilişkisi incelenirken ve yorumlarken şu noktalara dikkat edilmesi gerekir İncelenen hastalık sağlam kişinin biyolojik yapısı-gelişimi ile ilgili olarak belirli bir yaş döneminde görülebilir. Örn:konjenital anomaliler, osteoporoz vb. İlerleyen yaşla birlikte bazı etkenlerle karşılaşma süresi kümülatif olarak artar.Örn: Kanserler,kronik bronşit

16 Belirli yaşlarda belirli etkenle karşılaşma olasılığı artabilir
Belirli yaşlarda belirli etkenle karşılaşma olasılığı artabilir.Örn: kızamık Çocukluk döneminde İş kazaları yetişkinlikte artar Hastalık tanıları her yaşta aynı doğrulukta konulmuş olmalıdır. Örn:Sebebi bilinmeyen hastalıklara ‘’idiyopatik , yaşlılıkta ölümlerin çoğuna sebep belirtmeksizin Senilite’’ olarak adlandırılması.

17 KOHORT ( KUŞAK )ETKİSİ:Kohort belirli bir zaman içinde benzer özellikleri paylaşan kişiler topluluğu’dur. Bir hastalığın sıklığı zaman süreci içinde değişiyorsa, yaşla olan ilişkisini doğru biçimde incelemek için kişiler doğum yıllarına göre gruplandırılarak farklı kuşaklardaki hastalık trendi incelenmelidir. Örn:Kızamık Polio salgınlarının incelenmesi

18 2.Cinsiyet Genellikle mortalite hızları erkeklerde, morbidite hızları kadınlarda yüksektir. 3.Irk,etnik yapı Genetik yapı, farklı ırk ve etnik gruplarda sosyo-ekonomik ve yaşantı farklılığından da kaynaklanabilir.Örn: Siyah ırkta orak hücreli anemi, Tüberküloz düşük sosyo-ekonomik durumdakilerde sıktır.

19 Siyahların bu hastalığa karşı genetik yapılarının daha yatkın olması
Örn: Hipertansiyon prevalansınının ve komplikasyonlarının siyah ırkta daha yüksek olmasının muhtemel nedenleri arasında ; Siyahların bu hastalığa karşı genetik yapılarının daha yatkın olması Irk ayrımı nedeni ile siyahların daha fazla stres altında olmaları Sosyo- ekonomik düzeylerinin düşüklüğü Siyahların iyi sağlık bakımından yeterince yararlanamamaları.

20 Etnik yapı önemlidir. Örn: ABD ye göç eden 1. kuşak japonlarda Mide Ca. İnsidansı yüksekken 2. Kuşak japonlarda ABD’li olanlarla hemen hemen eşittir.

21 4.Din Örn: Yahudi ve müslüman kadınlarda serviks kanseri, diğer dinlere göre daha düşük sıklıkta görülmektedir. Nedeni: sünnet olmaları 5.Medeni durum Medeni duruma göre mortalite ve morbidite hızlarında gözlenen farklılıkların nedeni: *Sağlığı bozuk olan kişiler evlenmeme eğiliminde olabilir

22 Yaşamlarında sağlığı olumsuz etkileyecek zararlı alışkanlıklar( sigara madde bağımlılığı) edinenlerin bekar kalma olasılığı yüksektir. Evli ve bekar kişilerin yaşam biçimleri farklıdır.Evlilerin sosyal destekleri daha fazladır.Ve düzenli yaşam biçimleri vardır. Sağlıksız kişiler evlenseler dahi bu evlilikler diğer evliliklere göre uzun ömürlü olmayabilir.Bu durum da sağlığı olumsuz etkileyebilir.

23 6.Sosyo-ekonomik durum 7.Meslek Maden, özellikle kömür madeninde çalışan işçilerde akciğer hastalıkları ( tbc.pnömokonyozlar ( silikozis) sık Dokuma sanayiinde çalışan işçilerde bissinozis Matbaa ve akümülatör işçilerinde kurşun zehirlenmesi yaygın olarak görülür.

24 8.Alışkanlıklar Beslenme biçimi Sigara Alkol Yaşam biçimi

25 9. Aile yapısına ilişkin değişkenler:
Aile tipi ve büyüklüğü Anne yaşı Anne eğitimi Bebeğin doğum sırası Anne babanın sağlığı

26 2. YER ÖZELLİKLERİ Kurum içi dağılım Kırsal- kentsel dağılım Bölgesel dağılım Ulusal dağılım Uluslar arası dağılım

27 3. ZAMAN ÖZELLİKLERİ Saat Gün Hafta Ay Mevsim Yıllar

28 TEŞEKKÜRLER Teşekkürler