TÜRK DEVLETLERİNDE HUKUK

A) İLK TÜRK DEVLETLERİNDE HUKUK Hukuk, fertlerin bir arada barış ve güven ortamı içinde yaşamasını sağlamak amacıyla oluşturulan hak ve kanunların bütünüdür. İlk Türk devletlerinde adaleti devletin temeli sayan bir hukuk anlayışı hâkimdi.

İlk Türk Devletlerinde Halkın adil olarak yönetilmesi temel ilke olarak kabul edilmiştir. Tahta çıkan hükümdarın ilk icraat olarak hukuk kurallarını düzenleyip yürürlüğe koyması bu anlayışa güzel bir örnektir.

A) İLK TÜRK DEVLETLERİNDE HUKUK Türk devletinin temeli töreye dayanmakta, devlet ve toplumun teşkilatlanması da töreye göre şekillendirilmekteydi. Türklerde kağan da dâhil olmak üzere herkes töre hükümlerine uymak zorundadır; töreye uymamak en büyük suç olarak görülmektedir. Türklerdeki töre hükümleri yenilikçi bir yapıya sahipti. Zamana ve çevre şartlarına göre devletin ve toplumun ihtiyacı göz önünde bulundurularak gerekli düzenlemeler yapılırdı.

A) İLK TÜRK DEVLETLERİNDE HUKUK Bununla birlikte "adalet, iyilik, eşitlik ve insanlık" törenin değişmez hükümleriydi. Bu hükümler dışında gerektiğinde kurultay tarafından törede değişiklikler yapılırdı. Kağanın töre kurallarında değişiklik yapılmasını teklif etme yetkisi vardı. Ancak bu teklif kurultay tarafından kabul edilirse yürürlüğe girerdi.

A) İLK TÜRK DEVLETLERİNDE HUKUK Adli teşkilat, "yargu" adı verilen ve siyasi meselelerle ilgilenen yüksek mahkeme ile adi suçlara (hırsızlık, yalan vb.) bakan yerel mahkemelerden oluşurdu. Yarguya kağan, yerel mahkemelere ise yargan (yargucu) başkanlık ederdi. Suçlar ağır ve hafif olmak üzere ikiye ayrılmaktaydı.

A) İLK TÜRK DEVLETLERİNDE HUKUK Hunlar ve Göktürklerde: göçebe hukuku, Uygurlarda ise: yerleşik hukuk anlayışı görülür. Örneğin; İşlenen adi suçlarda hapis cezası 10 gündür. Bunun temel nedeni, göçebe yaşam koşullarıdır. (Bir noktada fazla kalmamak.)

İLK TÜRK DEVLETLERİNDE UYGULANAN CEZALAR Dövme ve yaralama suçlarının cezası hayvanla ödenen tazminattı. At veya madenden yapılmış şeylerin çalınması karşılığında suçlu, çaldığı eşyanın sayı ve değerinin on mislini öderdi. Ordudan kaçma, vatana ihanet, adam öldürme ve barış zamanında başkasına kılıç çekmenin ve zinanın cezası idamdı.

İLK TÜRK DEVLETLERİNDE UYGULANAN CEZALAR Hayvan kaçıran hırsızın mallarına el konulur, aile fertlerinin hürriyetleri kısıtlanırdı. Ciddi bir tehlike olmadan ok ve yay kullanmak yasaktı. Hafif suçların işlenmesi karşılığında hapis cezası on günü aşmazdı. Bir kişi karşısındakinin bir yerini kırarsa ceza olarak atını verirdi.