Dahilde ve Hariçte İşleme Rejimi Dr. Dilek Seymen dilek.seymen@deu.edu.tr

Dahilde İşleme Rejimi (DİR) DİR, ihracatçılara, ihraç mallarında kullanılmak kaydıyla dünya piyasa fiyatlarından hammadde sağlamak amacıyla oluşturulmuş bir teşviktir. Rejim, ihraç ürünlerinin üretiminde kullanılan, ithalatı vergiye tabi ürünlere yönelik esasları belirlemektedir.

DİR, 1980 yılından itibaren uygulanmaya başlanan İhracata Yönelik Kalkınma stratejisine bağlı olarak düzenlenen İhracatı Teşvik Mevzuatının, Gümrük Birliği çerçevesinde, ülkemiz ekonomisi ve dış ticareti de dikkate alınarak AB’nin Gümrük Koduna uygun hale getirilmesi yoluyla oluşturulan ve 1.1.1996 tarihinde yürürlüğe giren bir rejimdir.

DİR’nin Temel Amaçları Ülke içinde dünya fiyatlarından temin edilemeyen, üretimi bulunmayan veya yetersiz olan, istenilen kalitede olmayan eşyanın gümrük muafiyetli (Ticaret Politikası Önlemlerine tabi tutulmak-sızın) ithaline olanak sağlanması yoluyla girdi maliyetlerini azaltarak ürünlere dünya piyasalarında rekabet gücü kazandırmak yoluyla ihracatı artırmak

DİR’nin ayrıca, Üretim ve ticaret hacmini artırmak, Katma değer yaratmak, İstihdamı artırmak, İhraç ürünlerini ve İhraç pazarlarını çeşitlendirmek gibi amaçları sıralanabilir.

DİR Sistemleri, DİR, İthalatta Şartlı Muafiyet ve İthalat Esnasında Alınan Vergilerin geri Ödenmesi sistemlerinden oluşmaktadır.

İthalatta Şartlı Muafiyet Sistemi Türkiye gümrük bölgesinde yerleşik firmaların, Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) almak yoluyla, ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünlerin, üretiminde gerekli, hammadde, yarı mamul, mamul ile ambalaj ve işletme malzemelerini, bedelli veya bedelsiz olarak, ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, ithalat sırasında alınması gereken vergi tutarı (vergi+resim+harç+fon) kadar, teminat (para, banka teminat mektubu, hazine bonosu veya devlet tahvili-teminatlar DİİB kapatılırken gümrük idarelerinden geri alınır) vermek kaydıyla, gümrük muafiyetli olarak İthal edebilmesidir.

Geri Ödeme Sistemi Türkiye gümrük bölgesinde yerleşik firmaların, serbest dolaşıma girmiş (vergileri ödenmiş) bir eşyayı, işlem görmüş ürünler şeklinde, DİİB kapsamında, üçüncü ülkelere ihraç etmelerinden sonra, ithalat esnasında ödemiş oldukları vergileri (gümrük vergisi, fon, KDV gibi), geri almalarıdır.

DİR’den yararlanmak isteyen firmaların, İleri ve kapsamlı işlemler için DTM’dan Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB), Basit işlemler için gümrük idarelerinden Dahilde İşleme İzni(Dİİ) almaları gerekmektedir.

DİİB talepleri, İthal eşyanın işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanıldığının tespitinin mümkün olması, Yerli üreticilerin temel ekonomik çıkarlarına madde politikası açısından zarar vermemesi, Faaliyetlerin katma değer yaratması ve kapasite kullanımını artırması, Firmanın daha önce aldığı belgeler kapsamındaki performansı, kriterlerine göre değerlendirilmektedir.

Yurt içi alımlar (DİİB kapsamında ithalatın yanında) DİİB sahibi firmaların ihraç edecekleri ürünlerin üretiminde kullanılan girdileri yurt içinden KDV ödemeksizin almaları olanağı sağlanmıştır (ithalat yerine yurt içi alımların özendirilerek döviz kaybının önlenmesi amacıyla). DİİB kapsamında, işlem görmüş ürün olarak ihraç edilmek kaydıyla,şeker hububat alımlarının, Türkiye Şeker Fabrikaları ve Toprak Mahsulleri Ofisinden dünya fiyatlarından alınabilmesi sağlanarak, yurt içinden hammadde teminin kolaylaştırılması ve bu kuruluşların teşvik edilmesi amaçlanmıştır.

DİR kapsamında bazı kavramlar/1; DİR kapsamında ihracat; ihracat taahhüdünün İhracat Rejimi Kararı, Yönetmelikleri ve Gümrük Mevzuatı çerçevesinde gümrük hattından bir üçüncü ülkeye** veya serbest bölgelere çıkması demektir. İhracat bedelleri Kambiyo Mevzuatına tabidir. serbest dolaşımda bulunan eşya- milli, millileştirilmiş mal işleme faaliyeti; eşyanın üretilmesi, montajı, yenilenmesi, tamir edilmesi işlem görmüş ürün; işleme faaliyeti sonucu elde edilen ürün önceden ithalat; DİİB kapsamındaki girdi ithalatı eşdeğer eşya; işlem görmüş ürünlerin imalinde ithal eşyanın yerine kullanılacak serbest dolaşımda bulunan eşyayı

DİR kapsamında bazı kavramlar/1; vergi; vergi, resim, harç fon gibi bütün mali yükleri imalatçı ihracatçı; ihraç mamullerini üreten DİİB sahibi firmayı aracı ihracatçı ihracatı yapan belge sahibi olmayan ihracatçıyı yan sanayici, DİİB sahibi olmayan ancak belgede taahhüt edilen ürünlerin bir kısmını veya tamamını üreten firmayı tanımlamaktadır.

DİİB’nin Süresi 12 aydır. Özel projelerde proje süresi geçerlidir. Özel durumlarda (kriz, savaş, doğal afet) orijinal sürenin dörtte biri kadar süre uzatımına gidilir. DİİB işlem bitiminden sonra üç ay içinde kapatılır. İhracat gerçekleşmemişse; Üçüncü ülkelerden ithal edilen ürünlerin gümrük vergileri ödenerek kesin ithalatı yapılır. İhracat eksik olursa eksik kısma ait ithalat vergileri ödenir.

DİR, Türkiye’de şu anda uygulanan en önemli teşvik sistemidir. Dünya Ticaret Örgütü (WTO) ve Gümrük Birliği (GB) çerçevesinde doğrudan parasal teşviklerin kaldırılması ile DİR, Türkiye’de ihracatı artırmaya yönelik en önemli teşvik haline gelmiştir. Türkiye İhracatının yaklaşık %40’ı DİR kapsamında gerçekleştirilmektedir.

Hariçte İşleme Rejimi (HİR) Serbest dolaşımdaki eşyanın işlenmek üzere (üretim,montaj,yenileme, tamir) Türkiye gümrük bölgesinden geçici olarak üçüncü ülkeler ihraç edilmesi ve elde edilen ürünün gümrük vergisinden muaf olarak tekrar serbest dolaşıma girmesi koşullarını düzenler.

HİR kapsamında, HİİB süresi 12 aydır. HİİB için orijinal sürenin ½ si kadar, Hİİ için 12 ay daha ek süre verilebilir. Gümrük idareleri ihraç edilen ürünün miktar ve değerini kontrol eder. İzne tabi mallar için izin belgesi alınması gerekir. İhracat vergisi tutarınca teminat alınır.

HİİB Kapatılması HİİB kapsamına giren malların (nihai olarak) Türkiye gümrük bölgesine giriş yapması gerekir. Belgedeki şartlara uygun olarak ihraç edilen eşyanın ithal edilen mamulün üretiminde kullanıldığının tespiti kaydıyla HİİB taahhüdü kapatılır. HİİB kapsamında üçüncü ülkede işlenip ithal edilmesi düşünülen mallar Türkiye’ye getirilmezse, bu ürünlerin üretimi için yollanan eşyanın aynen geri getirilmesi gerekir. Aksi taktirde Kambiyo Mevzuatına tabidir. HİİB kapsamındaki mallar işlem görmeden geri gönderilirse, ihracat ve ithalatı mevzuat çerçevesinde yapılır.