6 Hanehalkı Davranışı ve Tüketici Tercihi B Ö L ÜM İ Ç E R İ Ğ İ Mal ve Hizmet Piyasalarında Hane Halkı Tercihi Hane halkı Talebinin Belirleyenleri Bütçe Kısıtı Bütçe Kısıt Denklemi Seçme İlkesi: Fayda Azalan Marjinal Fayda Gelirin Fayda Maksimizasyonu Yönlü Tahsisi Fayda Maksimizasyon Kuralı Azalan Marjinal Fayda ve Azalan Eğimli Talep Gelir ve İkame Etkileri Gelir Etkisi İkame Etkisi Girdi Piyasalarında Hane Halkı Tercihi Emek Arzı Kararı Boş Zaman Fiyatı Ücret Değişmesinin Gelir ve İkame Etkileri Tasarruf ve Borçlanma: Gelecekteki Tüketime Karşı Bugünkü Tüketim Bir Değerlendirme: Girdi ve Çıktı ve Piyasalarında Hane halkları Ek: Kayıtsızlık Eğrileri

Mal Piyasalarında Hanehalkı Tercihi Her hanehalkı şu üç temel kararı almak zorundadır: Her bir üründen veya çıktıdan ne kadar talep edilecektir? 2. Ne kadar emek arz edilecektir? 3. Bugün ne kadar harcanacak ve gelecek için ne kadar tasarruf edilecektir?

Mal Piyasalarında Hanehalkı Tercihi Hane Halkı Talebinin Belirleyenleri Her bir hanehalkının mal veya hizmet talep miktarını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Ürünün fiyatı Hane halkının mevcut geliri Hane halkının birikmiş serveti Hane halkını kararlarını etkileyen diğer ürünlerin fiyatları Hane halkının zevk ve tercihleri Hane halkının gelecekteki gelir, servet ve fiyat beklentileri

Mal Piyasalarında Hanehalkı Tercihi Bütçe Kısıtı bütçe kısıtı Gelir, servet ve ürün fiyatları veri iken hane halkının tercihlerini belirleyen sınırlar. TABLE 6.1 Vergi Sonrası Ayda $1,000 Kazanan Bir İnsanın Muhtemel Bütçe Tercihleri Seçenek Aylık Kira Gıda Diğer Harcamalar Toplam Uygunluk? A $ 400 $250 $350 $1,000 Yes B 600 200 1,000 C 700 150 D 100 1,200 No tercih kümesi veya fırsat kümesi Bütçe kısıtı ile tanımlanmış ve sınırlandırılmış olan seçenekler kümesidir.

Mal Piyasalarında Hanehalkı Tercihi Bütçe Kısıtı Tercihler, Zevkler, Mübadele ve Fırsat Maliyeti Hanehalkları sınırlı gelirler ve sabit fiyatlar ile tanımlanmış kısıtlar altında, sadece neyi satın alıp almayacaklarını seçmede serbesttir. Hanehalkı bir seçim yaptığı zaman, bu mal ve hizmet seçimi, aynı para ile satın alabileceği diğer mallara ve hizmetlere göre daha ağırlıklı olur. Hane halkının sınırlı bir bütçe (bütün hane halkları bu kısıt altında hareket eder) ile karşı karşıya olduğu sürece, herhangi bir malın veya hizmetin gerçek maliyeti, aynı para miktarı ile satın alınabilecek olan diğer mal ve hizmetlerin değeriyle ölçülür.

Mal Piyasalarında Hanehalkı Tercihi Bütçe Kısıtı Bütçe Kısıtının Daha Detaylı İncelenmesi  ŞEKİL 6.1 Ann ile Tom için 200$lık Bütçe Kısıtı ve Fırsat Kümesi Bütçe kısıtı, veri sınırlı gelirle uygun olan mal ve hizmet bileşenlerini uygun olmayanlardan ayırır. Uygun bileşenler fırsat kümesini oluşturur. A, B, C ve bütçe doğrusunu oluşturan tüm noktalar gelirin tamamının harcandığı, E noktası ve mavi alandaki tüm noktalar gelirin yetersiz olduğu, D noktası ve doğrunun sağında kalan tüm noktalar gelirin fazla olduğu harcama ikilileridir. Reel gelir Fiyatlar ve parasal gelir ile belirlenen ve bir hane halkı için uygun olan gerçek mal ve hizmetlerin satın alacak fırsatlar kümesidir.

Bütçe Kısıt Denklemi Mal Piyasalarında Hanehalkı Tercihi Genel olarak, bütçe kısıt denklemi aşağıdaki notasyonla ifade edilebilir FXX + FYY = Gelir, Burada, FX = X’in fiyatı, X = tüketilen X miktarı, FY = Y’nin fiyatı, Y = tüketilen Y miktarı, Gelir hane halkının geliridir. Örnek, FX = 20$, X = Tayland yemek miktarı, FY = 10$, Y = Jazz kulüp miktarı, Gelir = 200$. 20$.X + 10$.Y = 200$

Mal Piyasalarında Hanehalkı Tercihi Bütçe Kısıt Denklemi Fiyat Artış veya Düşüşlerinin Bütçe Kısıtlarını Değiştirmesi  Şekil 6.2 Fiyattaki Bir Düşüşünün Ann ve Tom’un Bütçe Kısıtına Etkisi Bir malın fiyatı düştüğü zaman, bütçe kısıtı sağa kayarken uygun olan fırsatları arttırır ve seçim alanını genişletir. Tayland yemeğin 20$ dan 10$ a düşmesinin bütçe kısıtına etkisi

Seçme İlkesi: Fayda fayda Bir ürünün tüketiciye verdiği tatmindir. Azalan Marjinal Fayda marjinal fayda (MF) İlave bir birim mal ve hizmet kullanımı veya tüketimi ile kazanılan ilave tatmindir. toplam fayda Mal ve hizmetin tüketiminden sağlanan tatminin toplam miktarıdır. azalan marjinal fayda yasası veri bir zaman diliminde, ilave tüketimden gelen ilave birim faydanın azalmasıdır. Tüketilen herhangi bir malın miktarı ne kadar artarsa, aynı malın her ilave birim tüketiminden doğan tatmin (fayda) o kadar azalır.

Seçme İlkesi: Fayda Azalan Marjinal Fayda TABLO 6.2 Hafta Başına Kulübe Girişlerin Toplam ve Marjinal Faydaları Kulüp Ziyareti Toplam Fayda Marjinal Fayda 1 12 2 22 10 3 28 6 4 32 5 34  ŞEKİL 6.3 Frank’ın Toplam Ve Marjinal Fayda Grafiği Marjinal fayda, bir malın (bu durumda, kulübe gidişler) ilave tüketiminden sağlanan ek faydadır. Marjinal fayda sıfır olduğu zaman, toplam fayda maksimum olur.

Seçme İlkesi: Fayda Fayda Maksimizasyonu için Gelir Tahsisi TABLO 6.3 Hafta Başına Sabit Harcamaların İki Seçenek Arasında Dağılımı (1) Hafta Başına Kulüp Ziyareti (2) Toplam Fayda (3) Marjinal Fayda (MF) (4) Fiyat (F) (5) Dolar Başına Marjinal Fayda (MF/F) 1 12 $3.00 4.0 2 22 10 3.00 3.3 3 28 6 2.0 4 32 1.3 5 34 0.7 Basketbol Oyunu 21 $6.00 3.5 33 6.00 42 9 1.5 48 1.0 51 0.5

Seçme İlkesi: Fayda Fayda-Maksimizasyon Kuralı Genel olarak, faydayı maksimize eden tüketiciler aşağıdaki koşullar sağlanana kadar harcama miktarlarını değiştirirler: Burada MFA tüketilen A malının son biriminden elde edilen fayda, MFB tüketilen B malının son biriminden elde edilen fayda, FA , A malının birim fiyatı ve FB , B malının birim fiyatıdır. fayda-maksimizasyon kuralı Tüm mallar için her bir malın marjinal fayda ve fiyat oranlarının eşitlenmesidir. elmas/su paradoksu Şunları ifade etmektedir: (1) kullanım değeri en büyük olan şeylerin çoğu zaman mübadele değeri yoktur veya çok azdır ve (2) mübadele değeri en büyük olan şeylerin kullanım değeri yoktur veya çok azdır.

Seçme İlkesi: Fayda Azalan Marjinal Fayda ve Negatif Eğimli Talep  ŞEKİL 6.4 Azalan Marjinal Fayda ve Negatif Eğimli Talep 40$’lık bir fiyatta, ilk Tayland yemeğinden sağlanan fayda fiyatı karşılamamaktadır. Ancak, daha düşük 25$’lık bir fiyat, Ann ve Tom’un ayda 5 kez Tayland yemeği yemesini sağlamaktadır. (Altıncı yemeğin faydası 25$’ın altındadır.) Dolayısıyla, fiyat 15$ olduğunda, Ann ve Tom ayda 10 kez Tayland yemeği yiyebileceklerdir. (bir Tayland yemeğinin marjinal faydası, 15$’ın diğer mallara harcanmasından elde ettikleri faydanın altına düşene kadar) Yani yemek fiyatı sıfır (ücretsiz) olsa bile, Ann ve Tom bir ayda 25 birim Tayland yemeğinden daha fazla Tayland yemeği yeme düşüncesine katlanamayacaklardır.

İkame ve Piyasa Sepetleri U Y G U L A M A D A İ K T İ S A T İkame ve Piyasa Sepetleri Bu bölümde öğrenilen fayda maksimizasyon kuralına dönersek, Bay Smith’in tükettiği her ürünün marjinal faydasını alacağı miktarın fiyatıyla karşılaştırdığı görülmektedir. Bay Smith’in ikame mallarını satın alma iradesini kısıtladığımız zaman, aslında ona daha pahalı bir sepet sunulmuş olunmaktadır.

Kayıtsızlık (Farksızlık) Eğrileri Kayıtsızlık Eğrilerinin Elde Edilmesi  ŞEKİL 6A.1 Kayıtsızlık (Farksızlık) Eğrisi Bir kayıtsızlık eğrisi, aynı toplam faydayı sağlayan X ve Y malları arasındaki belli bileşenlerinin her birini temsil eden noktalar kümesidir. Eğiriyi oluşturan noktaların her biri aynı düzeyde fayda veren ürün ikilileridir. Örneğin A, B ve C noktalarının herbiri aynı fayadayı verir. Bu nedenle tüketici A, B ve C mal sepetleri arasında kayıtsız kalmaktadır. Fakat tüketici eğriden içerideki bir noktaya, örneğin A noktasından A’ noktasına geldiğinde, aldığı fayda azalır.

Kayıtsızlık (Farksızlık) Eğrileri  ŞEKİL 6A.2 Tercih paftası (haritası): Kayıtsızlık Eğrileri Kümesi Kayıtsızlık Eğrilerinin Özellikleri Her tüketicinin tercih paftası olarak adlandırılan kendine özgü bir farksızlık eğrileri kümesi vardır. Farksızlık eğrisi ne kadar yükselirse toplam faydanın o kadar yükseldiğini gösterir. Örneğin, İ4 eğrisini oluşturan herhengibir Y ve X ikilisi, İ3 teki bir ikiliden daha fazla fayda vermektedir. Bir farksızlık eğrisinin eğimi X’in marjinal faydasının Y’nin marjinal faydasına oranı olduğu görülmektedir ve eğimi negatiftir.

Kayıtsızlık (Farksızlık) Eğrileri Tüketici Tercihi  ŞEKİL 6A.3 Tüketici Fayda Maksimizasyon Dengesi Tüketiciler toplam faydayı en üst düzeye çıkaran X ve Y bileşenini seçecektir. Şekil yardımıyla anlatılırsa, tüketici olası en üst kayıtsızlık eğrisine ulaşıncaya kadar bütçe kısıtı boyunca hareket edecektir. Bu noktada bütçe kısıtı ve kayıtsızlık eğrisi birbirine teğet olur. Bu teğet noktası X* ve Y*’de gerçekleşmektedir (B noktası). kayıtsızlık eğrisinin eğimi= bütçe doğrusunun eğimi

Kayıtsızlık (Farksızlık) Eğrileri Kayıtsızlık Eğrilerinden ve Bütçe Kısıtından Talep Eğrisinin Türetilmesi  ŞEKİL 6A.4 Kayıtsızlık Eğrilerinden ve Bütçe Kısıtından Talep Eğrisinin Türetilmesi Kayıtsızlık eğrileri i1, i2, ve i3 olarak harflendirilmiştir ve bütçe kısıtları da I/PY to I/PX1, I/PX2 ve I/PX3 ’e uzanan üç çapraz doğru ile gösterilmektedir. X’in fiyatının PX 1’ten PX 2’e ve daha sonra PX 3’e düşmesi, bütçe kısıdını sağa doğru kaydırır. Dolayısıyla, her bir fiyatta X ve Y’nin farklı bir fayda maksimizasyon bileşeni vardır. Fayda i1’ de A noktası, i2’de B noktası ve i3’te C noktası üzerinde maksimize edilmektedir. Dolayısıyla, X malının seçilmiş miktarlarına karşılık üç fiyat belirlendiğinde standart (aşağı yönlü) negatif eğimli talep eğrisi elde edilmiş olur.

TERİMLERİ VE KAVRAMLARI GÖZDEN GEÇİRME bütçe kısıtı tercih kümesi veya fırsat kümesi elmas/su paradoksu finansal sermaye piyasası türdeş (homojen) mallar azalan marjinal fayda yasası marjinal fayda (MU) tam rekabet tam bilgi reel gelir toplam fayda fayda fayda - maksimizasyon kuralı