CUMHURİYET DÖNEMİNDE KADINLARIN EĞİTİMİ ve EĞİTİMLİ KADINLAR Prof. Dr. Nilgün MORALI Yaşar Üniversitesi İZMİR

Yıllar boyunca Türkiye’de okuma-yazma bilmeyenlerin sayıları Cumhuriyet Döneminde okuryazarlık oranları Kadınlar ve erkeklerin okur-yazarlık oranlarının karşılaştırılması Aynı eğitim düzeyindeki kadın/ erkek oranlarının karşılaştırılması 1985’ten bu yana yüksekokul ve fakülteye yeni kayıt olan öğrenci sayıları

Yıllar Boyunca Türkiye’de Okuma-Yazma Bilmeyenlerin Sayıları Sayım yılı Toplam Kadın Erkek 1935 10387105 5997138 4389967 1940 11242759 6495796 4746963 1945 10583606 6321796 4261810 1950 11997046 7144008 4853038 1955 11392958 7078529 4314429 1960 13625086 8300718 5324368 1965 13138956 8450391 4688565 1970 12817836 8424341 4393495 1975 12144188 8048078 4096110 1980 12197323 8394868 3802455 1985 9703662 6770698 2932964 1990 9587981 6808809 2779172 2000 7589657 5732525 1857132

Okuma yazma bilmeyenlerin toplam sayıları azalırken, bu azalma özellikle erkek nüfusta etkili olmaktadır. Okuma yazma bilmeyen toplam kadın sayısının 1935 ve 2000’de yaklaşık aynı olduğu görülmektedir. Toplam nüfus içinde okuma yazma bilmeyenlerin sayısı özellikle 1980 sonrasında azalmaktadır.

Cumhuriyet Döneminde Okuryazarlık Oranı Okuma yazma bilenlerin toplam nüfus içindeki oranları (kısaca okuryazarlık oranları) ise, Sayım yılı Toplam Kadın Erkek 1935 19,2 9,8 29,3 1940 24,5 12,9 36,2 1945 30,2 16,8 43,7 1950 32,5 19,4 45,5 1955 41,0 25,6 55,9 1960 39,5 24,8 53,6 1965 48,8 32,8 64,1 1970 56,2 41,8 70,3 1975 63,7 50,5 76,2 1980 67,5 54,7 80,0 1985 77,4 68,2 86,5 1990 80,5 72,0 88,8 2000 87,3 80,6 93,9

Okur-yazarlık oranı yıllar boyunca genelde, kadınlar için de, erkekler için de sürekli artmaktadır. Okur yazarlık oranı her zaman Erkekler için toplam nüfusa göre daha büyük, Kadınlar için toplam nüfusa göre daha küçük gözlemlenmektedir.

Tablodan kadınların ve erkeklerin okuryazarlık düzeylerinin aynı olmadığı görülmektedir. Bu açıdan kadınlar ve erkekler arasındaki karşılaştırılmaların Okur-yazar olanlar Okur-yazar olmayanlar arasında yapılması gerekir.

Kadınlar ve Erkeklerin Okur-yazarlık Oranlarının Karşılaştırılması Yıllar içinde Okur-yazar olanlar arasındaki kadın/erkek oranlarına Okur-yazar olmayanlar arasındaki kadın/erkek oranlarına bakıldığında

Sayım yılı Toplam Okur-yazar olmayan Okur-yazar 1935 107 137 36 1940 100 1945 148 39 1950 147 43 1955 97 164 44 1960 96 156 45 1965 180 49 1970 98 192 58 1975 94 196 63 1980 221 67 1985 231 77 1990 245 79 2000 309 84

Okuryazar olanlar içinde kadın/erkek dengesi kadınlar açısından olumlu ilerleme göstermektedir. (100 erkek için 36’dan 84’e artmaktadır) Ancak okuryazar olmayanlar içinde kadın/erkek dengesi kadınlar açısından tehlikeli boyutlara ulaşmaktadır (100 erkek için 137’den 309’a çıkmaktadır.

Aynı eğitim düzeyindeki kadın/ erkek oranlarının karşılaştırılması Bitirilen son öğrenim kurumuna göre Yıllar içinde 100 erkeğe düşen kadın sayıları , Sayım yılı Ilkokul Ortaokul ve dengi Lise ve dengi Fakülte ve Yüksekokul 1975 52 45 47 23 1980 54 42 28 1985 68 44 31 1990 76 46 56 39 2000 91 48 57 53

Ortaokul ve lise düzeylerinde önemli bir değişiklik olmamaktadır. Yıllara göre, İlkokul düzeyinde kadın/erkek oranında kadınlar lehine bir ilerleme görülmektedir. Ortaokul ve lise düzeylerinde önemli bir değişiklik olmamaktadır. Yüksek öğrenim düzeyinde kadınlar lehine önemli bir artış yaşanmaktadır.

1985’ten Bu Yana Yüksekokul ve Fakülteye Yeni Kayıt Olan Öğrenci Sayıları Yüksek öğrenim durumuna göre kadın/erkek oranında önemli bir artış yaşanmasına karşın, malesef yüksekokul ve fakülteye yeni kayıt olan öğrencilerde kadın/erkek sayılarının henüz dengelenmediği görülmektedir.

Sonuç ve Öneriler Cumhuriyet döneminde kadınların okuryazarlık oranları toplam nüfus içinde artış göstermektedir. Okuryazar kadınların sayısı okuryazar erkeklere göre daima daha az olmakta, ancak yine de oran olarak artış göstermektedir. Okuryazar olmayan kadınların sayısı okuryazar olmayan erkeklere göre daima daha fazla olmakta ve bu fark oran olarak değerlendirildiğinde kadınların aleyhine bir çoğalma sergilemektedir.

Genel olarak cumhuriyetin kuruluşundan bu yana kadınların okuryazarlıkları ve eğitim düzeylerinin ilerlemesine karşın erkeklere göre karşılaştırma yapıldığında hep geride kaldıkları görülmektedir. Bu karşılaştırmada kadın erkek eşitliğini sağlayacak bir yol bulmak gerekir.

Okuryazarlıkta ve eğitim düzeyleri konusunda kadın erkek eşitliğini sağlamaya yönelik olarak kız çocukların okullaşması, okumayazma kurslarına katılımının arttırılması konusunda destekleyici önlemler alınmalıdır.