BOTE218 Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme Birinci Bölüm: Temel Kavramlar Bayram Güzer

Temel Kavramlar Teknoloji Nedir? Öğretim Teknolojisi Nedir? Eğitim Teknolojisi mi? Öğretim Teknolojisi mi? Sistem Nedir? Öğretimde Sistem Yaklaşımı Nedir? Öğretimde Sistem Yaklaşımı Süreci Analiz Tasarım ve Geliştirme Değerlendirme

Teknoloji Nedir? Galbraith (1967, s.12) Alkan (1987, s.14) “Bilimsel ya da diğer sistematik bilgilerin pratik alanlara sistemli bir şekilde uygulanması” Alkan (1987, s.14) “Bilimin üretim, hizmet, ulaşım vb. Alanlardaki sorunlara uygulanması” Alkan (1987, s.15) “makineler, işlemler, yöntemler, süreçler, sistemler, yönetim ve kontrol mekanizmaları gibi çeşitli öğeleri” kapsar.

Teknoloji Nedir? Alkan (1987, s.15) “bu öğelerin belirli bir düzende bir araya getirilmesiyle oluşan ve bilim ile uygulama arasında köprü görevi yapan bir disiplindir”. Kısaca, teknoloji bilim ile uygulama arasında köprü görevi yapan bir disiplindir.

Teknoloğun Görevleri Nelerdir? Konu: Uzaya insan gönderme fikri. 1 Temel kuram ve araştırmaları anlamak. Fizik ve malzeme bilimi alanındaki temel kuramları ve bu alandaki araştırma bulgularını anlamak. 2 Görevler uygulamalar hakkında yeterince bilgi sahibi olmak. Uzay mekiği, füze, ileri telekominikasyon araçları, olasılık planları gibi görevler ve uygulamalar hakkında yeterince bilgi sahibi olmak. 3 Kurumsal açıklamalar ve araştırma bulgularını uygulayıcıların görevlerini tamamlayabilmeleri için kullanabilecekleri bir biçime dönüştürmesi gerekir. Geliştirilen teknolojiler ve yapılan araştırmalar ile ilgili bulguları ileride problem çıkması durumunda tekrardan gözden geçirilebilecek bir biçimde saklanacak yapıya dönüştürmeleri gerekir.

Öğretim Teknolojisi Nedir? Heinich ve diğerleri (1993, s.16) “İnsanların nasıl öğrendiği hakkındaki bilimsel bilgilerimizin öğretme ve öğrenme problemlerinin çözümü için uygulanması” Öğretim Teknolojisi Komisyonu İki ayrı tanım önermiştir. “Yaygın bilinen anlamıyla öğretim teknolojisi, iletişim devriminin yarattığı, öğretmen, kitap ve yazı tahtası yanında öğretimsel amaçlar için kullanılabilecek kitle iletişim araçlarıdır. Televizyon, filmler, tepegöz projektörleri, bilgisayarlar ve diğerleri.

Öğretim Teknolojisi Nedir? İkinci tanım; “daha etkili bir öğretim sağlamak amacıyla, öğrenme ve iletişim ile ilgili araştırmalara dayalı, insan ve maddi kaynakları birlikte kullanarak, öğretme ve öğrenme süreci bütününün belirli özel hedefler açısından sistematik olarak tasarlanması, uygulanması ve değerlendirilmesidir (Reiser, 1987, s.11).”

Öğretim Teknolojisi Nedir? Öğretme-öğrenme süreci bir sistem yaklaşımı olarak ele alınmalıdır. Öğretim teknolojisi, öğretme-öğrenme kuramlarını en etkin biçimde uygulamaya dönüştürülmesi esnasında, Bu süreçlere sistematik ve bütüncül bir yaklaşım anlamı taşımakta, Ve araç-gereç bu sürecin öğelerinden biridir.

Eğitim Teknolojisi mi? Öğretim Teknolojisi mi? Alkan (1995, s.19) Öğretim Teknolojisi; Eğitimin bir alt kavramıdır. Belirli öğretim disiplinlerinin kendine özgü yöntemlerini dikkate alır. Fen Öğretimi Teknolojisi Dil Öğretimi Teknolojisi Belirli özel hedefler doğrultusunda eylemlerinin bütününü içeren sistematik bir yaklaşımı ifade etmektedir. Öğretme-öğrenme süreçlerini tasarlama İşe koşma Değerlendirme Geliştirme

Eğitim Teknolojisi mi? Öğretim Teknolojisi mi? Alkan (1995, s.19) Eğitim Teknolojisi; “insanın öğrenmesi” olgusunun tüm yönlerini içeren problemleri sistematik olarak analiz eder. Bu problemlere çözüm bulmak üzere tüm unsurları işe koşar. İnsan gücünü, bilgileri, yöntemleri, teknikleri, araç-gereçleri, düzenlemeleri vb. Eğitim teknolojisi bu işe koşma sonucunda Uygun tasarımlar geliştirir Geliştirilen tasarımları uygular Değerlendirir ve Yönetir.

Eğitim Teknolojisi mi? Öğretim Teknolojisi mi? Alkan (1995, s.19) Eğitim Teknolojisi öğretme-öğrenme süreçleri ile ilgili özgün bir disiplini vurgular. Öğretim Teknolojisi bir konunun öğretimi ile ilgili öğrenmenin klavuzlanması etkinliğini ifade eder. Öğretim Teknolojisi, öğretme sürecini sistem yaklaşımı açısından ele almalı, araç-gereçlerin seçimi, tasarımı ve etkili kullanımını detaylı biçimde incelemelidir.

Sistem Nedir? Sezgin (1994)’e göre; “Genel anlamda sistem, karşılıklı etkileşim içerisinde bulunan unsurların, tasarlanan amaçları gerçekleştirmek amacıyla bir bütün meydana getirecek şekilde organize edilmesidir.” Sistemin parçaları, girdiler ve çıktılar açısından birbirlerine bağlıdırlar. Sistem arzu edilen amaca ulaşılıp, ulaşılmadığını tespit etmek için geri bildirim kullanır.

Sistem Nedir? Sisteme bir örnek; Soğutma ünitesi (klima örneği) Çeşitli parçalar birlikte çalışır Termostat oda ısısını ayarlar Termometre oda ısısını sürekli kontrol eder Arzu edilen ısıya ulaşıldığında sistem kendisini devre dışı bırakır.

Öğretimde Sistem Yaklaşımı Nedir? Öğretim, insan davranışlarını istendik yönde değiştirmek için düzenlenen bir sistemdir. Bu sistemin en önemli unsurları; Öğrenciler Öğreticiler Öğretim materyalleri Öğretme-öğrenme ortamı

Öğretimde Sistem Yaklaşımı Nedir? Bu süreçteki bütün unsurlarının önemi kavranmalıdır. Bu süreçteki bütün unsurların birlikte, etkili ve uyumlu çalışacak biçimde düzenlenmesi gerekir. Öğretme-öğrenme sürecinin planlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve düzeltilmesi birbirini etkileyen bir süreçtir.

Öğretimde Sistem Yaklaşım Süreci? “Öğretimde sistem yaklaşımı” anlamında bazı zaman “Öğretim tasarımı” kelimesinin de kullanıldığı görülmektedir. Öğretimde sistem yaklaşımının unsurları şunlardır; Analiz Tasarım ve Geliştirme Değerlendirme

Analiz Öğretimde sistem yaklaşımının ilk aşaması analizdir. Bu aşamanın amacı belli bir düzeyde, bir ders, kurs yada konunun öğretim amaçları belirlenir. İki tür amaç içerebilir; Öğretim sonunda öğrencilere kazandırılması planlanan amaçlar (Terminal Objectives) Bu amaçlara ulaşmak için öğrencilerin öğretim sırasında kazanması gereken önkoşul davranışlar (Enabling Objectives)

Analiz Örnek; Türkçe dersinde “okuduğu bir metni anlayabilme” ifadesi, öğrencinin kazanması gereken nihai amacı belirtir. Bu amaca ulaşmak için aşağıdaki amaçları önceden (öğretim sırasında) kazanması gerekir. “Okuduğu metnin ana fikrini çıkarma” “Okuduğu metinde bilinmeyen bir kelimenin anlamını konudan çıkarma” “Okuduğu metni özetleme” Öğretim sırasında kazanılması gereken davranışlara önkoşul öğrenmeler de denir.

Analiz Öğrencilerin bilgi ve becerileri (giriş davranışları) planlama aşamasında dikkate alınmalıdır. Giriş davranışları dikkate alınmazsa hedef öğrenciler için çok güç yada basit olabilir. Bir ders, kurs yada konu için öğretimin tasarlanması süreci, ilgili öğretim amaçlarının saptanması ile başlar. Saptanan her bir amaç analiz edilerek öğrencilerin kazanmış olacağı davranışlar belirlenir.

Tasarım ve Geliştirme Bu aşamada, öğrencilerin amaçlarda belirtilen davranışlara sahip olma düzeylerini belirleyecek ölçme araçları (test maddeleri) geliştirilir. Geliştirilen test maddeleri, ön test, ara testler ve son testin oluşturulması için kullanılır. Ön testler şunları belirler. Öğrencilerin derse/programa hazır olup olmadıkları Derste kazandırılacak davranışların bazılarına önceden sahip olup olmadıkları Ders öncesi ek bir eğitime gerek duyup duymadıklarını

Tasarım ve Geliştirme Ara testler dersin işlenişi sırasında öğrencilerin ilerlemelerini gözlemlemek için kullanılır. Son testler ise öğrencilerin bütün olarak ders amaçlarına ulaşma derecelerini belirlemek için kullanılır. Tasarım ve geliştirme aşamasında ayrıca belirlenen davranışların öğrencilere nasıl kazandırılacağı üzerinde durulur.

Tasarım ve Geliştirme Davranışların öğrencilere nasıl kazandırılacağı aşağıdaki sorular sorular bulunur. Hangi öğretme etkinlikleri öğrencilere istenen davranışları kazandırır? Hangi öğretim materyalleri öğrencilere istenen davranışları kazandırır? Hangi öğretim yöntem ve teknikleri öğrencilere istenen davranışları kazandırır?

Tasarım ve Geliştirme Sistem yaklaşımında her bir aşama bir öncekinin üzerine kurulur. Öğretim amaçları analiz edilir. Analiz sonucunda davranışlar belirlenir. Davranışlara uygun program içeriği geliştirilir. Tüm bunlar planların geliştirilmesine rehberlik eder.

Tasarım ve Geliştirme Amaç ve davranışlar ayrıca şu noktalara yardımcı olur; Uygun öğretim etkinlikleri ve materyalleri seçme Öğretim yöntemi seçme Öğretme-öğrenme ortamlarını seçme Tasarım ve geliştirme aşamasının son bölümünde öğretim araçları seçilir, gereçler tasarlanır ve geliştirilir.

Değerlendirme Öğretim tasarımı sürecinin son aşamasıdır. İki tür değerlendirme vardır. Süreci değerlendirme Ürünü değerlendirme Geliştirilen öğretim plan ve materyallerinin uygulama öncesinde aksayan yönlerini tespit etmek için kullanılır. Öğretim tasarım sürecinin her bir aşaması değerlendirilir.

Değerlendirme Süreci değerlendirme Analiz aşamasında belirlenen amaçların doğru ve eksiksiz analiz edilip edilmediği değerlendirilir. Geliştirilen hedeflerin içeriği yansıtıp yansıtmadığı değerlendirilir. Geliştirilen ölçme amaçlarının amaçlarda belirtilen davranışları ölçecek nitelikte olup olmadığı değerlendirilir.

Değerlendirme Süreci değerlendirme Geliştirilen ders planlarının öğretim hedeflerinin kazanılmasını sağlayacak nitelikte olup olmadığı değerlendirilir. Geliştirilen öğretim gereçlerinin öğretim hedeflerinin kazanılmasını sağlayacak nitelikte olup olmadığı değerlendirilir. Süreç değerlendirmesinin bitmesi ile program uygulamaya hazır hale gelir.

Değerlendirme Ürünü değerlendirme Uygulamada olan programın değerlendirilmesi ürün değerlendirme olarak adlandırılır. Ürünü değerlendirme iki amaç için yapılır Programın etkililiğini ve maliyet/fayda ilişkisini ortaya koymak Programın daha etkili hale getirilmesi için gerekli verileri elde etmek Ürün değerlendirilmesi ile programın, zayıf ve üstün yanları tespit edilir, tespit edilen aksaklıklar düzeltilmeye çalışılır.

Değerlendirme Ürün değerlendirilmesi ile programın, zayıf ve üstün yanları tespit edilir, tespit edilen aksaklıklar düzeltilmeye çalışılır. Yalın (2006, sf.10) öğretim tasarımı aşamasında sorulması gereken soruları kitabında belirtmektedir. Analiz Genel olarak öğretim amaçları neler olmalıdır? Tasarım ve Geliştirme Öğrencilere istendik davranışlar en etkili ve verimli olarak nasıl kazandırılır? Değerlendirme Öğretim materyalleri ve etkinliklerin hangi yönlerden iyileştirilmeleri gerekmektedir?

Kaynakça Yalın, H. İ.(2006). Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel.