Roma Uygarlığı
Krallık, cumhuriyet ve imparatorluk olmak üzere üç dönemde incelenir -MÖ 3yy’da İtalya’da siyasi birliği sağlayan Latinler tarafından kuruldu -Roma şehri, efsaneye göre MÖ 753 yılında Romulus tarafından kurulmuştur Böylece krallık devri başlamıştır MÖ 508 yılında son kralın kovulmasıyla Cumhuriyet devri başlamıştır -Cumhuriyet döneminde fetih hareketleri başladı
-Romalılar, Kartaca’yı ele geçirebilmek için yaptıkları savaşların ikincisinde, Kartacalılar, filleriyle birlikte İtalya’ya girdiler Kartaca Savaşlarının üçüncü safhasında Romalılar galip geldiler ve Kuzey Afrika’yı ele geçirdiler (Bu savaşlar Üç safhada olmuştur: à MÖ 264-241 / 218-201 / 149-146 ) -Sırasıyla İspanya, Yunanistan, Anadolu ve cumhuriyetin sonlarına doğru ise Mısır Roma topraklarına katıldı -Sezar’ın öldürülmesinden sonra İmparatorluk devri başladı (MÖ27)
İMPARATORLUK DÖNEMİ -Fetihler büyük ölçüde durmuştur -İç sükunet sağlanarak yollar yapılmış ve halkın refah seviyesi yükseltilmeye çalışılmıştır -III Yy’ da Roma İmparatorluğu gücünü kaybetmeye başladı -Merkezin zayıflaması, eyaletlerin kuvvetlenmesi, kavimler göçü sonucu sınır boylarındaki savaşların uzun sürmesi, hırıstıyanlığın yayılmasıyla çıkan iç karışıklıklar imparatorluğun 395 yılında ikiye ayrılmasına neden oldu -476 yılında kuzeyden gelen barbar kavimlerinin
DEVLET YÖNETİMİ -Kralı: İhtiyarlar meclisi teklif eder Halk meclisi (Kuria) da seçerdi -Kral senatoya yapacağı işleri danışırdı -Cumhuriyet döneminde senatonun seçtiği iki konusu ülkeyi yönetmişti -Konsüller: Senatoya hesap verirlerdi -Bunalımlı dönemlerde altı aylık sürelerle diktatör denilen birisi ülkeyi yönetirdi -Bu süre içerisinde yaptığı işlerden dolayı kimseye hesap vermezdi
SOSYAL SINIFLAR *Romada, patrikiler, plebler, yanaşmalar ve köleler olmak üzere dört sosyal sınıf bulunuyordu -Patrikiler: Oy hakkı olan zengin toprak sahiplerinden oluşuyordu -Plebler: Küçük çiftçiler, zanaatkârlar, tüccarlar ve çobanlardan oluşurdu Askere alınmaz ve oy kullanamazlardı -Yanaşmalar: Vatandaşlık hakkını kaybedenler -Köleler: Hiçbir hakları bulunmazdı Romada köleler sık sık ayaklanmışlardır (Spartaküs ayaklanması) -Anadolu bayındır hale getirildi -At yarışları için hipodromlar yapıldı Mısır ve İran ile yapılan savaşlar için yollar yapıldı -Stadyum, tiyatro salonları, belediye binaları, hamamlar, kütüphaneler, aepora (büyük meydanlar) yapıldı
Roma Eserleri -İstanbul Valen Su Kemeri -Ankara Elmadağ Su Yolu -Ankara’da Ogüst Mabedi -Antalya Aspendos Tiyatrosu
HUKUK -On iki Levha Kanunları: Patriki ve pleb mücadelesi sonucunda plebler de bu kanunlar ile patrikilerle aynı haklara sahip olmuşlardır
Toplum Antik Roma'da yaşam, yedi tepe üzerine kurulmuş olan Roma şehri etrafında dönerdi. Şehirde Kolezyum, Trajan Forumu ve Panteon tapınağı gibi birçok anıtsal yapı bulunuyordu. Yüzlerce kilometre uzunluğundaki su yollarından gelen temiz suların aktığı çeşmeler, tiyatrolar ve kütüphaneleri ve dükkânları bulunan hamamlar vardı. Antik Roma'nın kontrolünde olan topraklarda ikamet binaları mütevazı evlerden kırsal kesimde bulunan villalara kadar çeşitlilik gösteriyordu. Başkent Roma'daki Palatine tepesinde imparatorluk binaları bulunurdu. Alt ve orta sınıflar şehir merkezinde, neredeyse bugünkü modern gettoları anımsatan apartmanlarda otururlardı. Roma şehri 1 milyona yaklaşan nüfusuyla döneminin en büyük şehriydi (19. yüzyıl Londra'sı ile aynı nüfus).Roma'daki kamusal alanlarda demir araba tekerleklerinin sesi o kadar gürültü çıkartırdı ki bir keresinde Jül Sezar geceleri araba kullanımını yasaklamıştı. Tarihsel tahminlere göre antik Roma yönetimi altında yaşayan halkın yüzde 20'si 10.000 ve daha fazla nüfusa sahip şehir merkezlerinde ve askerî karargâhlarda yaşıyordu, ki bu sanayi devrimi öncesi standartlara göre oldukça yüksek bir şehirleşme oranıdır. Bu şehir merkezlerinin çoğunda bir forum, tapınaklar ve Roma'dakilere benzer ama daha ufak yapılar vardı
DİN -Hıristiyanlık 313 Yılında serbest bırakıldı -330 yılında İstanbul Roma İmparatorluğun başkenti oldu ve hırıstıyanlık da resmi din oldu -325 İznik Konsilinden sonra hırıstıyanlıkta ilk ayrılıklar başladı (Aryanizm, nasturizm, monofizizm) -451 Kadıköy Konsiliyle de İstanbul Kilisesi Roma’dan ayrılması sonucu Ortodoksluk mezhebi ortaya çıktı
Eğitim Cumhuriyetin erken dönemlerinde okul olmadığından erkek çocukları okuma yazmayı ya ebeveynlerinden ya da genellikle Yunan kökenli olan paedagogi adı verilen eğitimli kölelerden öğreniyorlardı. Bu dönemde eğitimin başlıca amacı delikanlıları tarım, savaş, Roma gelenekleri ve kamu işleri konusunda eğitmekti. Genç erkekler şehir hayatını babalarına dinî ve siyasi görevlerinde eşlik ederek öğrenirlerdi. Asillerin oğulları Senato'da da babalarına eşlik ederlerdi. Asillerin oğulları 16 yaşına geldiklerinde önde gelen bir siyasi şahsiyetin yanına stajyer olarak verilir ve 17 yaşına geldiklerinde orduyla sefere gönderilirlerdi (bu sistem imparatorluk döneminde de bazı asil aileler arasında geçerliydi). Eğitim faaliyetleri MÖ 3. yüzyılda Helen krallıklarının fethedilmesi ve sonrasındaki Yunan etkisiyle ıslah edilmişti ancak yine de Roma eğitimi hâlen Yunan eğitiminden oldukça farklıydı. Ebeveynlerin imkânları elveriyorsa erkek çocukları ve bazı kız çocukları 7 yaşında lüdus adı verilen özel okula gönderilirdi. Burada 11 yaşına kadar litterator veya magister adı verilen ve genellikle Yunan kökenli olan bir öğretmenden temel okuma yazma, aritmetik ve bazen de Yunanca öğrenirlerdi.12 yaşından itibaren öğrenciler ortaokula devam ederlerdi. Burada grammaticus adı verilen öğretmenden Yunan ve Roma edebiyatını öğrenirlerdi.16 yaşında bazı öğrenciler belagat okuluna giderlerdi. Buradaki hocalar da neredeyse istisnasız Yunandı ve kendilerine rhetor denirdi. Bu okullar öğrencileri hukuk kariyerine hazırlıyordu ve öğrenciler Roma yasalarını ezberlemek zorundaydı.Dinî günler ve pazar günleri dışında öğrenciler her gün okula giderdi. Yaz tatilleri vardı.
Hazırlayan Sedat AKBULUT