Türkiye Zeytinyağı Politikalarında Değişim: Son 15 Yıl Changing of Turkey Olive Oil Policies: Last fifteen years VINOLIVE FUARI (30 Mayıs 2008) IZMIR-TURKIYE Dr. Renan TUNALIOĞLU(Yrd.Doç.) Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü-Aydın

Tüm zeytin dostları adına “hoş geldiniz” diyorum…. Sadece Sevda değil, Kara sevdadır zeytin ağacı………

Gövdesinden dallarına uzanır asaleti…

DEĞİŞİM 15 yıldan bu yana Türkiye zeytinyağı sektöründe yaşanılan bir değişim var. Amacım Bu değişimi Üretim ( fiyat ve gelir) Pazarlama (ihracat ve tüketim) politikaları açısından özellikle dış kaynaklı etmenler ışığında incelemek…

Türk Tarımında Ocak 1996 tarihli AB ile Gümrük Birliği Anlaşması, Mayıs 2001 tarihli IMF ile stand by anlaşması, Temmuz 2001 tarihli Dünya Bankası Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD) onayı ile yürürlüğe giren ve hükümet tarafından uygulanmaya başlanılan TRUP( Tarım Reformu Uygulama Projesi)=ARIP (Agricultural Reform Implementation Project ) (1995) ve Temmuz 2004 tarihli DTÖ çerçeve metninin kabulü Ekim 2005 tarihli AB müzakereleri ile birlikte uygulanmakta olan politikalarında reformlar gerçekleşmiş ve etkilenmeler yaşanmıştır.

Tarım Kanunu ve Tarım Strateji Belgesine dayalı olarak Doğrudan Gelir Desteği Fark Ödemeleri Hayvancılık Destekleri Çevre Amaçlı Tarımsal Alanların Korunması(ÇATAK) Telafi Edici Ödemeler Ürün Sigortaları Ödemeleri Diğer Destekler

Tarımsal üretimi kamu yararına düzenlemek, Tarım Politikası : Üreticilerin ekonomik yaşantılarını iyileştirmek, Tarımsal üretimi kamu yararına düzenlemek, Toplumun refahını yükseltmek, Tüketicileri aşırı fiyat artışlarından korumak için uygulanan DEVLET önlemleri dizisidir.

Fiyat Politikaları (Desteklemeler) Ülkemizde Üretim ve üreticiye yönelik Politikalar denilince, fiyat ve gelir fiyat gelir denilince , DEVLET ÖNLEMLERİ AKLA GELMEKTEDİR…….. Fiyat Politikaları (Desteklemeler) Yapısal Politikalar Sosyal Politikalar Tarım Politikası ARAÇLARI denilince akla gelen

varsa O HALDE TÜRKİYE’de ZEYTİNYAĞI POLİTİKALARı VARMIdır ??? Değişim Olmuş mudur??? varsa

Türkiye’de ZEYTİN POLİTİKASI ve 145 YILLIK tarihsel bir SUREÇ Osmanlı İmparatorluğu’nda Bitkilerle ilgili çıkan ve 1845’de yayınlanan bir nizamnamede ilk kez yer almış, 1863 yılında çıkarılan “Muafiyet Nizamnamesi”’nde de “Yeniden yetiştirilen zeytinlikler ilk mahsülden itibaren üç yıl öşürden muaf kılınacaktır” ibaresi ile de teşvik alan ilk bitkilerden olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’nde Plansız Dönemde Zeytinciliğin ilk resmi temelleri ATATÜRK’ün direktifleri ile Tarım Bakanlığının “ Tarımda Tedrisatı Islah Kanunu ” ile atılmış ve adeta seferberlik gelişme si 1929-1950 yıllarını kapsayan Teşkilatlı 1. Dönemde de devam etmiştir. Bunu izleyen 1950-1960 dönemlerinde gelişme durmamış, Fakat birinci döneme göre yavaşlamıştır. Planlı Dönemde (1963…………..2013) 1. Beş Yıllık Kalkınma Plan Döneminde (1966) Türkiye ilk kez ihracatçı ülkeler arasına girerek zeytinyağı ihraç eder olmuş, Daha sonraki 2. Durgunluk 4, 5 ve hatta 6. dönemlerinde de devam etmiştir. ve 3. Plan dönemlerinde zeytincilik adeta plan dışı kalmış, 7. Plan ve 8. Kalkınma Plan döneminde ise zeytincilik kendi kendine toparlanmaya çalışmıştır

ELBETTE VAR…. ÜRETİMİ DESTEKLEME İHRACATI TEŞVİK TÜKETİM????????

ÜRETİMİ DESTEKLEME

DEĞİŞİM(1994-2008) Türkiye’de son 15 yıldan bu yana zeytinyağı Üretimi ????? İhracatı???? Tüketimi???? DEĞİŞİM’de Dünya Bankası: Tarımsal Uygulama Projesi (TRUP) IMF (stand by anlaşmaları) Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) anlaşmaları, Avrupa Birliği (AB)’ye katılım için başlatılan uyum çalışmaları, Türkiye’nin Uluslararası Zeytinyağı Konseyi’nden (IOOC) ayrılması, …………………şansIN ETKİLERİ ?????

FİYAT POLİTİKALARININ DEĞİŞİMİ YAPISAL VE SOSYAL BOYUTU İLE 1966 yılında “Destekleme Alım” kapsamına alınan 24 üründen biri olarak 1998 yılına kadar aralıksız olarak desteklenmiştir. REFORM SONRASI DB-IMF-DTÖ-AB ETKİSİ PD (Prim Desteği) (1998-PİLOT UYGULAMA…) DGD (Doğrudan Gelir Desteği) ve (ÇKS=Çiftçi Kayıt Sistemi) (2000-…) MD (Mazot Desteği) (2003-…) Sertifikalı Fidan İle Bahçe Tesisi (2004-.) KGD (Kimyevi Gübre Desteği) (2005-..) Damla sulama Desteği (2007….) Kırsal Kalkınma (2008-…) Organik Tarım-İyi Tarım uygulamaları (2007) Tarımsal AR-GE (2008-…. dekar başına 7 YTL temel doğrudan gelir desteği ödenir. Ayrıca, söz konusu çiftçilere toprak analizi yaptırdıkları arazileri için dekar başına 1 YTL, organik tarım yapılan arazileri için dekar başına 5 YTL ilave doğrudan gelir desteği ödemesi yapılır. Ürün sigortası (TARSİM)(2007…..) REFORM ONCESİ . Destekleme Alım Fiyatları (1966- Aralıklarla devam etmiştir) Taban fiyat uygulaması Birlik Fiyatları =Barem Fiyatları (1973- Aralıklarla devam ediyor ) Taban fiyat uygulaması Fidan Desteği (Aralıklarla devam etmiştir) İlaç Desteği (Aralıklarla devam etmiştir) Gübre Desteği (Aralıklarla devam etmiştir) 5 Nisan 1994 kararlarıyla destekleme kapsamı dışı bırakılmış ve yeni bir uygulamaya geçilmiştir

Türkiye’de Zeytinyağı Fiyat Desteklemeleri   DGD Miktarları (YTL/kg) Prim Ödemeleri (Ykrş/kg) Gübre (YTL/da) Mazot (YTL/da Sertifikalı Fidan ile bahçe tesisi 1998/1999 ─ 40 Cent 1999/2000 2000/2001 28 Cent 2001/2002 10.0 15.0 2002/2003 13,5 17.5 1,95 2003/2004 16.0 20.0 2004/2005 25.0 30.0 2005/2006 1.0 1,5 250.0 2006/2007 11.0 1.43 1.8 2007/2008 7.0(*) 1,55 1,8 Gemlik için 45.0 2008/2009 100.0 Tahmin (2011 yılına dek verilecek ) (*) Toprak analizi için 1YTL + Organik Tarım İçin 5 YTL)

Zeytinyağında fiyat desteği değişimi 1960 1 2 3 4 5 6 7 8 9   DA 1970 1 2 3 4 5 6 7 8 9 DA BF 1980 1 2 3 4 5 6 7 8 9   DA DA BF 1990 1 2 3 4 5 6 7 8 9 BF DA  PD  BF 2000 1 2 3 4 5 6 7 8 9 PD  PD   Renan TUNALIOĞLU

1-Türkiye’de (5 asit) ve Avrupa Birliği’nde (3 1-Türkiye’de (5 asit) ve Avrupa Birliği’nde (3.3asit) Zeytinyağı Üreticisine Verilen Üretim Yardımlarının Karşılaştırılması Türkiye’de Üretim yardımları AB’den %10 ile %50, daha az TÜRK ÜRETİCİSİ AB ÜRETİCİSİ 2002/2003 (Var yılı) 2003/2004 (Yok yılı) 2004/2005 ( Var yılı) 2005/2006 (Var-Yok yılı Dahil Son Dört yıl) Toplam 0.271 EURO/kg 0.660 EURO/kg 0.322 EURO/kg 0.129 EURO/kg Üretim Yardımı 1,322 EURO/kg Renan TUNALIOĞLU-7.TARIM EKONOMİSİ KONGRESİ-EYLÜL 2006-ANTALYA

(Var-Yok yılı Dahil Son Dört yıl) 2-Türkiye’de (5 asit) ve Avrupa Birliği’nde (3.3 asit) 1 kg Zeytinyağı Üretimi Karşılığında Üretici Eline Geçen (Üretim Yardımları+ Satış Fiyatları) Fiyatların Karşılaştırılması Türkiye’de Üretici Eline Geçen Fiyatlar AB’den %40 ile %70 , daha az TÜRK ÜRETİCİSİ AB ÜRETİCİSİ 2002/2003 (Var yılı) 2003/2004 (Yok yılı) 2004/2005 ( Var yılı) 2005/2006 (Var-Yok yılı Dahil Son Dört yıl) 0.271+1.368.= 1.639EURO/kg 0.0.660+1.684= 2.344 EURO/kg 0.322+1.763= 2.085 EURO/kg 0.129+2.63= 2.759 EURO/kg Üretici Hedef Fiyatı 3.837 EURO/kg Renan TUNALIOĞLU-7.TARIM EKONOMİSİ KONGRESİ-EYLÜL 2006-ANTALYA

Üretim (Fiyat ve Gelir Politikalarında) Tesbit!!!!!!!! Politika araçları çok çeşitli…… AB’ne göre az ( çünkü öz kaynak yada borç alınıyor) Ödeme üretimden önce değil çokkkkk sonra yapılıyor!!!!!!!

İHRACATI TEŞVİK

Pazarlama ( ihracat ve tüketim) Politikaları DEVLET ÖNLEMLERİ (ithal ikamesinden vazgeçme ihracatı teşvik) DEVLET YARDIMLARI: Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca hazırlanan ve “Pazar Araştırması”, “Yurtdışı Fuar Katılımı” “ ISO –HACCP Belgeleri kullanımı” vb. TARIMSAL ÜRÜNLERDE İHRACAT İADESİ: Tarımsal ürünlerimizin uluslararası piyasalarda rekabet gücünün ve ihracat potansiyelinin artırılması amacıyla hazırlanmış olan Markalı Zeytinyağını Teşvik (2005-TURKQUALITY) rrrrrt

Türkiye zeytinyağı ihracat iadesi yardımları İhracatımızın (%76)’sı Dökme

Zeytinyağı DTÖ (Dünya Ticaret Örgütü) prensipleri içerisinde Zeytinyağı dünyada ve Türkiye’de doğal olarak üretilen tek yağdır ve periyodisite gösteren bir hammaddeye bağlı olduğu için her zaman desteklenmek zorundadır.!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Zeytinyağı DTÖ (Dünya Ticaret Örgütü) prensipleri içerisinde prim desteği alarak kırmızı kutuda, DGD ve Mazot desteklerinden yararlanarak yeşil kutuda da yer almakta……….

TÜKETİM POLİTİKLARI

Tüketime yönelik olarak da yapılması da gerekmektedir. Desteklemelerin sadece üretim ve ihracata yönelik değil, Tüketime yönelik olarak da yapılması da gerekmektedir. AB UZK

Akdeniz Diyetinde Zeytinyağı

Türkiye’de Zeytinyağı Tüketimi

TÜRKİYE’DE ZEYTİNYAĞI TÜKETİMİ 1970’li yıllarda margarinle olan savaşını kaybeden zeytinyağı, 1990’lı yılların başına dek Tüketim alışkanlıkları, Diğer bitkisel yağlarla olan fiyat makası nedeniyle Üretildiği bölgelerde tüketilen bir yağ olmuştur. AKDENİZ DİYETİ ----SAĞLIKLI YAŞAM KOŞULLARINA İLGİ DUYAN TÜRK HALKININ ÇERÇEVESİNDE YENİ BESLENME ALIŞKANLIKLARI EDİNMESİNE BAĞLI OLARAK, Orta gelir düzeyi üzerindeki kesimin dışında da yavaş yavaş tüketilmeye başlanmıştır. Fakat tüketim; düzenli ve kararlı işleyen bir politika içerisinde yer alamadığından halen sorunlar devam etmektedir.

Tanıtım konusunda bir eksiklik VARRRR…………………… ÖZEL ÇABALAR VARDIR… Zeytinyağı tüketimine yönelik devletin uyguladığı herhangi bir politikası yok… Tanıtım konusunda bir eksiklik VARRRR…………………… Sadece bazen özel sektörün özendirici olarak görsel basında tanıtım planları söz konusu

HERŞEY……………………………………. İNSAN OLARAK BİLMEDİĞİMİZ DUYMADIĞIMIZ ANLAMADIĞIMIZ HERŞEY……………………………………. BİZİM İÇİN YABANCIDIR.. Üretimde önermediğimiz KOMŞUDAN DUYMA KULAKTAN DOLMA bilgilendirme TÜKETİMde bizim için çok ÖNEMLİDİR. “Mouth of mouth” denilen “ağızdan ağıza pazarlama”

21. YÜZYILDA PAZARLAMA ANLAYIŞI ÜRÜN EĞİLİMLİ PAZARLAMA SATIŞ YÖNELİMLİ PAZARLAMA TÜKETİCİ EĞİLİMLİ PAZARLAMA “NE ÜRETEBİLİRSEN ONU SAT “ YERİNE Zaman önemli-hız çağı…… ÇAĞDAŞ PAZARLAMA ANLAYIŞI “KÂR EDEREK SATABİLECEĞİNi ÜRET”

TÜRKİYE İÇ PAZARDA ZEYTİNYAĞINI SATIYOR MU??? PAZARLIYOR MU??? 10-15 Yıl Once Türkiye’de zeytinyağı satılıyordu ---SATIŞı YAPILIYORDU SATIŞ NEDİR??? DAHA ÇOK SİPARİŞ ALMAK-VERMEK-TESLİMAT VE TAHSİLAT’tır. ARTIK birazda olsa PAZARLAMAnmaya BAŞLADI!!!! PAZARLAMA NEDİR???Satışı kapsar fakat dahası da vardır…. (((((EYLEM PLANI))))) gerektirir. Hedef Kitle Hizmet Fikir Faaliyet Risk Hayal Gücü Cesaret

Ama yeterli değil!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Türk halkı zeytinyağı tüketmeye VE SAĞLIKLI YAŞAMAYA fazlasıyla LAYIKTIR…

TANITIMMMM SONUÇTA; kendimizi tanıtma konusunda bir eksikliğimiz var. Üretelim de…….Bu kadar zeytinyağını ne yapacağız sonunda? Ürünün pazar bulması GEREKLİ!!!!!!!!!!!!.

TÜKETİM POLİTİKALARI’nda …. AMERİKAYI YENİDEN KEŞFETMEYECEĞİZ TÜKETİM POLİTİKALARI’nda ….. AMERİKAYI YENİDEN KEŞFETMEYECEĞİZ!!!!!!!!!!!!!! KONUNUN SAHİBLERİ BELLİDİR, SAHİBLENSİNLER YETER Üniversiteler ve Okullar (Öğretim Üyeleri, Doktorlar, Öğretmenler, Öğrenciler vb) Kamuoyu (Aşçılar,Gurmeler, Dedeler ve Nineler, Din adamları vb) Sivil Toplum Örgütleri (Tüketiciler Dernğ,Türk Kalp Vakfı,Çağdaş Yşamı Desteklem Dernği vb) Birlikler (Üretici-İhracatçı vb) Bakanlıklar (Tarım,Sanayi vb) Tüketici Profilinin Netleştirilmesi Tanıtım ve Reklamlar Marka ve Ambalaj Tadım Panelleri Mor inek

NE YAPILMALI??? NASIL YAPILMALI??? SORUMLULUĞU KİM ALMALI???? EMEK vermeli GÖNÜL vermeli FİNANSE ETMELİ İCRAAT yapmalı

Kendini nasıl ifade ediyorsan pazardaki payın o kadardır Kendini nasıl ifade ediyorsan pazardaki payın o kadardır!!!!!!… sözünü unutmamalı!!!!!!!!!!!!!!! BİRLİK OLUNMALI !!!!!!!! UZZK

NELER DEDİm???? TÜRKİYE Anahtar kelimelerim ZEYTİNYAĞI POLİTİKA DEĞİŞİM (15 yıl )

Üretim arttı (ağaç sayısı) TESBİTLER Üretim arttı (ağaç sayısı) %45 ağaç sayısı %52 zeytinyağı Üretimin artmasında Fiyat ve Gelir politikaları etkili oldu (şans???) Çeşitli kalemlerde desteklemeler Dış Etkiler ( DB-IMF-DTÖ-AB ) Projelere uyum (TRUP-DB) Taahhütler (DTÖ-IMF) Uyum ( AB)

TESBİTLER İhracat arttı % 50-60 İhracatın artmasında İhracat politikaları etkili oldu (dökme faktörü???) Çeşitli kalemlerde desteklemeler Dış Etkiler (DTÖ-AB ) Taahhütler Kotalar Gümrük vergileri

TESBİTLER Tüketim ??????? Bilinçlenme Sağlıklı beslenme iç güdüsü Özel sektör gayreti- tanıtım-büyük satış mağazaları Ambalaj…. HALA YETERSİZ – EKSİK – OLMASI GEREKEN YERDE DEĞİL…

Değişim olumlu ise Anlamlıdır!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Türkiye Zeytinyağı Politikalarında Değişim: Son 15 Yıl Changing of Turkey Olive Oil Policies: Last fifteen years VINOLIVE FUARI (30 Mayıs 2008) IZMIR-TURKIYE Dr. Renan TUNALIOĞLU(Yrd.Doç.) Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü-Aydın