DERS YAZILIMLARININ TASARIMI, DE Ğ ERLEND İ R İ LME YAKLAŞIMLARI VE SEÇ İ M İ 1

DERS YAZILIMLARININ TASARIMI Bilgisayar yazılımlarının tasarımı, geliştirilmesi ve de ğ erlendirilmesi, yazılımı kullanacak hedef ö ğ renci kitlesi için zengin ve verimli ö ğ retim ortamları oluşturabilme adına titizlikle ele alınması gereken dinamik bir süreçtir. 2

Uygulamada karşılaşılan en büyük sorunlardan birisi bu tür yazılımların e ğ itsel yöntem ve süreçler konusunda deneyimsiz kişilerce hazırlanması ve yazılımların e ğ itsel anlamda eksik bir altyapıya sahip olmasıdır. 3

Ders yazılımlarının geliştirilmesi sürecindeki işlemler; 1. Tasarım ekibinin seçilmesi 2. İ htiyaç analizinin yapılması 3. Hedeflerin belirlenmesi 4. Hedef kitlenin analizi 5. Tasarım ö ğ elerinin belirlenmesi 6. Yazılım araçlarının belirlenmesi 7. Tasarımın bilgisayar ortamına aktarılması 8. İ çeri ğ in tasarlanması ve şablona yerleştirilmesi 9. Ara de ğ erlendirmelerinin yapılması 10. Yardımcı malzemelerin geliştirilmesi 11. Pilot denemenin yapılması 12. Son kontrollerin yapılması ve ço ğ altma işlemleri yapılmalıdır. 4

Tasarım Ekibinin Seçilmesi Bir ders yazılımını geliştirilirken; ◦ ö ğ retim tasarımcısı, ◦ programcı, ◦ konu uzmanı, ◦ grafik tasarımcı, ◦ ölçme de ğ erlendirme uzmanı ve ◦ satış destek sorumlusu gibi çeşitli uzmanlık alanlarına sahip ekip üyeleri birlikte çalışmak durumundadır. 5

Ders yazılımı tasarımının bir ekip işi oldu ğ u gerçe ğ inden hareketle, ekip üyeleri belirlenirken, çeşitli uzmanlık alanlarına sahip ekip üyelerin seçilmesine dikkat edilmelidir. 6

Ders Yazılımlarını De ğ erlendirme Yaklaşımları De ğ erlendirme sürecinde öncelikli olarak de ğ erlendirilecek olan ürünün açıklı ğ a kavuşturulmasında yarar vardır. Unutulmaması gereken nokta ise; de ğ erlendirmenin e ğ itimde bir amaç de ğ il, sa ğ lıklı sonuçlara ulaşabilmek için bir araç oldu ğ udur. Ders yazılımlarının tasarımında de ğ erlendirmenin dura ğ an bir aşamadan çok, tasarımda belirlenen hedeflere ulaşılıncaya kadar devam eden dinamik bir süreçtir. 7

Ders yazılımlarının de ğ erlendirilmesinde temel olarak iki temel yaklaşım işe koşulmaktadır. Bunlar; ◦ biçimlendirmeye yönelik de ğ erlendirme (Formative Evaluation) ◦ düzey belirlemeye yönelik de ğ erlendirmedir (Summative Evaluation). 8

Biçimlendirmeye Yönelik De ğ erlendirme (Formative Evaluation) Tasarımın her aşamasında devam eden bir de ğ erlendirme biçimidir. Bu tip bir de ğ erlendirmede, tasarım süreci boyunca ortaya çıkması muhtemel olan eksikliklerin araştırılması ve gerekli düzenlemelerin yapılması başlıca hedeftir. 9

Biçimlendirmeye yönelik de ğ erlendirme sürecinde yer alan evreleri her biri kendine ait çeşitli alt basamaklardan oluşan bölümlere ayrılmaktadır. Söz konusu evreler, uygulamanın tasarımından, son kullanıcıya sunuldu ğ u beta sürümüne kadar çeşitli adımlar içerisinde yer almakta, toplanan veriler konu uzmanları ve kullanıcılar tarafından iç ve dış gözden geçirmelere tabi tutulmaktadır. 10

Düzey Belirlemeye Yönelik De ğ erlendirme Düzey belirlemeye yönelik de ğ erlendirme, tasarım sürecinin sona ermesi ve yazılımın kullanıcılara sunumu ile başlayan bir uygulamadır. 11

Gerçek kullanıcılar, tasarlanan sistemin işleyişi ile ilgili birtakım önerilerde bulunurlar. **** Biçimlendirmeye yönelik de ğ erlendirme ürün geliştiricilerin ilgilerine hizmet eden, düzey belirlemeye yönelik ise ürünü kullanacak olan hedef kitleye hizmet eden bir yöntemdir. 12

De ğ erlendirmede Yöntem ve Yaklaşımlar De ğ erlendirmenin sa ğ lıklı yapılabilmesi amacıyla yazılım de ğ erlendirmede kullanılan yaklaşımlar; ◦ Dolaylı, ◦ Do ğ rudan, ◦ Tümleşik. 13

1- Dolaylı De ğ erlendirme Dolaylı de ğ erlendirme teknikleri ço ğ unlukla ders yazılımının özellikleriyle ilgili kontrol listelerinin kullanımını öngörmektedir. Dolayısıyla, dolaylı de ğ erlendirme yaklaşımına göre kullanılan şablona uyan yazılım “kaliteli”, uymayan yazılım da “kalitesiz” olarak nitelenmektedir. 14

Dolaylı de ğ erlendirme yaklaşımında kullanılan teknikler; ◦ Boyuta dayalı de ğ erlendirme, ◦ İ lkeye dayalı de ğ erlendirme, ◦ Standarda dayalı de ğ erlendirme 15

2- Do ğ rudan De ğ erlendirme Do ğ rudan de ğ erlendirme yöntemi, dolaylı de ğ erlendirmeden farklı olarak, yazılımla ilgili kalite göstergelerinin deneysel bir yaklaşımla, gerçek ortamlarda gözlenmesini ya da ölçülmesini öngörmektedir. 16

Do ğ rudan de ğ erlendirme yaklaşımı temelde kullanıcıların ö ğ renmeleriyle ilgili hususları kapsadı ğ ı için, yazılıma ait etkililik ve verimlilik dışında kalan kalite göstergelerini kapsamamaktadır. De ğ erlendirmenin kapsamını belirlemek için ise şu sorulara yanıt aranmaktadır. ◦ Yazılım ö ğ retici özelli ğ i taşımakta mıdır? ◦ Yazılımın ö ğ retici özelli ğ inden ne kadar emin olunabilir? ◦ Yazılımda, içeri ğ in aktarımı amacıyla hangi ö ğ retim yöntemi kullanılmaktadır? ◦ Yazılım sayesinde ö ğ renciler ne oranda ö ğ renme gerçekleştirmişlerdir? ◦ Yazılımın ö ğ renme üzerindeki etkisi di ğ er yazılımlarla kıyaslandı ğ ında yeterli midir? 17

Dolaylı ve do ğ rudan de ğ erlendirme yöntemleri arasında karşılaştırma yapıldı ğ ında do ğ rudan de ğ erlendirme yöntemindeki güvenirlik yüzdesinin dolaylı de ğ erlendirmeye göre fazla oldu ğ u söylenebilir. Her ne kadar do ğ rudan de ğ erlendirme yöntemi dolaylı de ğ erlendirme yöntemine üstünlük sa ğ lıyor olsa da, sa ğ lıklı bir de ğ erlendirme için her iki yöntemin birbirini tamamlayıcı, özelliklerinin bir arada kullanılmasında yarar vardır. Bu noktada tümleşik de ğ erlendirme yönteminden söz etmek yerinde olacaktır. 18

3- Tümleşik De ğ erlendirme Her iki yaklaşımın karması niteli ğ inde olan bu yaklaşım; ◦ Dolaylı ve do ğ rudan de ğ erlendirmenin sınırlılıklarından korunarak mevcut avantajlarından yararlanma ilkesine dayanmaktadır. ◦ Dolaylı ve do ğ rudan de ğ erlendirme yaklaşımlarının bir arada kulanılmasını öngörmekle birlikte iki yaklaşımın toplamı anlamına gelmemektedir. ◦ Mümkün oldu ğ unca do ğ rudan de ğ erlendirme, gerektirdi ğ i durumlarda da dolaylı de ğ erlendirme yaklaşımı öngörmektedir. ◦ Tüm kalite göstergelerinin de ğ erlendirme kapsamına alınmasını, böylelikle kalitenin tüm boyutlarıyla ve güvenilir bir şekilde de ğ erlendirilmesini öngörmektedir. 19

Ders Yazılımlarının Seçimi Bir dersi ya da bir konuyu ö ğ retmeyi amaçlayan herhangi bir ö ğ retim materyalinin seçiminde oldu ğ u gibi, ders yazılımlarının seçimi de oldukça önemli ve özen gösterilmesi gereken bir konudur. 20

Nitelikli ders yazılımlarının en temel özelli ğ i, bu yazılımların ö ğ retme- ö ğ renme ilkelerine uygun olarak hazırlanmış olmaları ve kullanımlarının kolay olmalarıdır. Bu özelliklerin karşılanması, ancak işbirli ğ i içinde çalışan bir tasarım ekibi ile olanaklıdır. 21

Ders yazılımlarının seçiminde standart bir seçim kriteri olmamasına karşın genel olarak aşa ğ ıdaki de ğ işkenler göz önünde bulundurularak bir tercih yapılabilir. 1. Amaca Uygunluk 2. Hedef Kitleye Uygunluk 3. Maliyet, 4.Güncellik, 5.Teknik Destek. 22

Kolay kullanım sa ğ layan bir ders yazılımı: Kolayca çalıştırılabilir. İ stenildi ğ i zaman yazılımdan çıkmak mümkündür. Kullanıcının daha önce kaldı ğ ı yerden çalışmaya başlamasına olanak sa ğ lar. Ana bölümler arasındaki geçişlere izin verir. Bir iç tutarlılı ğ a sahiptir. Kullanılan araçları yazılımın kullanımı sırasında hep aynı işlevi görür. Anlaşılır ve net ifadelerle geribildirim sa ğ lar. Kullanıcıya diledi ğ i kadar tekrar olana ğ ı sunar. 23